A Theoretical Approach to the Conservation and Management of Archaeological Sites: The Case of the Spartan Sanctuary of Apollo Amyklaios

Περίληψη

Είναι πια κοινός τόπος στην έρευνα ότι ένας αρχαιολογικός χώρος σήμερα λειτουργεί ως ερμηνευτικό εργαλείο προσέγγισης του απώτερου παρελθόντος μιας ευρύτερης περιοχής και μετατρέπει τα μνημειακά κατάλοιπα σε αναγνώσιμο και διδακτικό υλικό, με προεκτάσεις σε τομείς όπως ιστορία, ιδεολογία, πολιτική και θρησκεία. Μαζί με τα πολιτιστικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά είναι, όμως, και οι περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες του τοπίου αυτές που καθορίζουν τη νέα του ταυτότητα. Το Αμυκλαίο είναι χώρος που συνδυάζει φυσικό και μνημειακό πλούτο ιδιαίτερης αξίας, εικόνα που περιγράφεται παραστατικά κατά την αρχαιότητα και αντίκρισαν και οι Ευρωπαίοι περιηγητές του 19ου αι. Γεγονός, όμως, είναι δυστυχώς η έως τώρα έλλειψη μιας ενιαίας αντιμετώπισης της περιοχής σε επίπεδο διαχειριστικού σχεδιασμού που σχετίζεται και με το γεγονός ότι ο χώρος δεν εντάχθηκε ποτέ σε Ζώνη Ειδική Προστασίας. Δεν έχει ληφθεί έως τώρα μέριμνα για τη μερική ή ολοκληρωμένη προστασία του και δεν έχουν πραγματοποιηθεί επεμβάσεις για τη διαμόρφωση σε οργανωμένο και επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο.Όλα αυτά ενώ είναι γνωστό ότι η σημασία της θέσης έγκειται κυρίως στη διαχρονικότητα της χρήσης (από την ΠΕ εποχή έως σήμερα) και τη μοναδικότητα του “Θρόνου”. Επιπλέον συμπληρώνει την αρχαιολογική εικόνα της περιοχής (Σπάρτη, Μενελάιο, Βαφειό, Αγ. Βασίλειος) υπογραμμίζοντας παράλληλα την πραγματικότητα ότι ο χώρος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής ζωής του χωριού.
Για την κατανόηση και την αναγνωσιμότητα του μελλοντικού αρχαιολογικού χώρου στο Αμυκλαίο είναι απαραίτητη η παρουσίαση και ανάδειξη της μνημειακής του υπόστασης (Θρόνος, βωμός, περίβολος, τα κατάλοιπα ενός οικοδομήματος της ύστερης αρχαιότητας και η εκκλησία της Αγ. Κυριακής). Στις άμεσες ενέργειες συγκαταλέγεται και η διεύρυνση του αρχαιολογικού χώρου με απαλλοτριώσεις και οι εγκαταστάσεις υποδομής. Ο σχεδιασμός στον χώρο προβλέπει δύο κύριες διαδρομές επίσκεψης που θα είναι παράλληλα θεματικές και φυσιολατρικές-περιπατητικές. Καθοριστικός παράγοντας για την επίτευξη της ανάδειξης είναι η σωστή πληροφόρηση των επισκεπτών αλλά και της τοπικής κοινωνίας, και –μέσω αυτής– η διασφάλιση της σύνδεσης του Αμυκλαίου με τη Σπάρτη. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν να αξιοποιηθούν με ένα σημείο πληροφοριών και την ανάδειξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος εικονικής και διαδραστικής αναπαράστασης.
Η ολοκληρωμένη ανάδειξη και προβολή των χαρακτηριστικών που συνθέτουν την ιστορική και πολιτιστική φυσιογνωμία του Αμυκλαίου, απαιτεί τη σύνδεσή του με ένα ενιαίο δίκτυο περιβαλλοντικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος της Σπάρτης γενικότερα. Κεντρική ιδέα της υποδομής πρέπει να είναι η ολιστική ερμηνεία της πολιτισμικής εξέλιξης της Σπάρτης που υπαγορεύτηκε από την ίδια τη φυσιογνωμία της, καθώς αποτελεί μια αδιάσπαστη ιστορική, οικολογική και αισθητική ενότητα. Με βασικούς άξονες λοιπόν τα μνημεία, τη φύση, την πόλη, αλλά και την τοπική κοινωνία, μπορεί να διαμορφωθεί ένας τρόπος διαχείρισης που θα επικεντρώνεται στην κοινωνική ευθύνη όλων των φορέων. Για την οργανωμένη και συνδυασμένη διαχείριση των ιδιαίτερων φυσικών-πολιτισμικών χώρων, κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία μιας τοπικής ομάδας διαχείρισης, το σωματείο «Οι Φίλοι του Αμυκλαίου», που, μαζί με το Ερευνητικό Πρόγραμμα Αμυκλών, θα λειτουργεί ως φορέας συντονισμού όλων των δυνάμεων που ήδη δρουν στις περιοχές αυτές: περιβαλλοντικοί φορείς, εκπρόσωποι της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων, κάτοικοι, εκπρόσωποι του Δήμου, πολιτιστικοί σύλλογοι.