Διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ των σωματομετρικών χαρακτηριστικών και των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας σε ελληνικούς μαθητικούς πληθυσμούς

PDF (ελληνικά)
Published: Mar 31, 2021
DOI: https://doi.org/10.12681/hsjpe.26620
Κωνσταντίνος Μπουζιώτας
Απόστολος Ντάνης
Βασίλειος Σίσκος
Πηνελόπη Ιωσηφίδου
Abstract
O σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η καταγραφή των σωματομετρικών χαρακτηριστικών και των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας, καθώς και η διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ τους, σε παιδιά Δημοτικού και Γυμνασίου της Κεντρικής Μακεδονίας. Ένα εθελοντικό δείγμα 1233 μαθητών/ -τριών (312 αγοριών και 328 κοριτσιών της ΣΤ΄ Δημοτικού και 291 αγοριών και 302 κοριτσιών της Γ΄ Γυμνασίου) που προερχόταν από σχολεία αστικής, ημιαστικής και αγροτικής περιοχής της Κεντρικής Μακεδονίας, τα οποία επιλέχθηκαν με διαστρωματοποιημένη δειγματοληψία βάσει των κωδικών τους αριθμών, υποβλήθηκαν σε ανθρωπομετρικές μετρήσεις (βάρος, ύψος, δείκτη μάζας σώματος, περίμετρο μέσης). Επιπλέον, με τη βοήθεια ενός σταθμισμένου ερωτηματολογίου υπολογίστηκε η συνολική φυσική δραστηριότητα των παιδιών. Η ανάλυση και η επεξεργασία των δεδομένων έδειξε ότι το 34.2% των αγοριών του Δημοτικού και το 33.3% των αγοριών του Γυμνασίου ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Αντίστοιχα, το 36.7% των κοριτσιών του Δημοτικού και το 26,9% των κοριτσιών του Γυμνασίου ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Το 19.27% του συνόλου των μαθητών υπολείπονταν του στόχου, τουλάχιστον μιας ώρας καθημερινής φυσικής δραστηριότητας, ενώ 61.08% του συνόλου των μαθητών υπερέβαιναν τα όρια  των πέντε ωρών καθιστικής  ασχολίας  ημερησίως. Εντοπίστηκε μια χαμηλή θετική σημαντική συσχέτιση μεταξύ του ΔΜΣ και των αναλωμένων ωρών σε Καθιστικές Δραστηριότητες ημερησίως (r=.09, p<.01). Αντίθετα, προέκυψε μια αρνητική, παρόμοια χαμηλή, σημαντική συσχέτιση μεταξύ του ΔΜΣ και των αναλωμένων ωρών στις καθημερινές Φυσικές Δραστηριότητες (r=-.09, p< .01). Τα αυξημένα ποσοστά υπέρβαρων και παχύσαρκων Ελλήνων μαθητών/-τριών που διαπιστώθηκαν και στην παρούσα μελέτη, δείχνουν ότι  σχετίζονται σε κάποιο βαθμό με τις καθημερινές φυσικές ή καθιστικές τους δραστηριότητες. Οι στρατηγικές πρωτογενούς πρόληψης, επομένως, για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας, προάγγελου των μεταβολικών και καρδιαγγειακών παθήσεων στον ενήλικο πληθυσμό, θα πρέπει να επικεντρώνονται στην αύξηση των ωρών της φυσικής δραστηριότητας στην παιδική ηλικία, σαν παράγοντα αύξησης της ημερήσιας δαπάνης ενέργειας και διασφάλισης της φυσικής επάρκειας των παιδιών.
Article Details
  • Section
  • Articles

Οι θεωρητικές και πρακτικές προοπτικές οι οποίες  αναπτύσσονται σε κάθε εργασία αποτελούν απόψεις του ίδιου του συγγραφέα και δεν αντανακλούν τις απόψεις της Επιτροπής έκδοσης του περιοδικού.

Με τη υποβολή προς κρίση, ο συγγραφέας καλείται να αποδεχτεί τη Συμφωνία Κατοχύρωσης Πνευματικών Δικαιωμάτων. Με αυτόν τον τρόπο, τόσο ο συγγραφέας όσο και το περιοδικό προστατεύονται από την περίπτωση κατάχρησης υλικού πνευματικής ιδιοκτησίας.

Σημειώνεται ότι οι συγγραφείς είναι υπεύθυνοι να λάβουν την άδεια για χρήση υλικού πνευματικής ιδιοκτησίας από άλλους συγγραφείς στις εργασίες τους.

Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution License που επιτρέπει σε τρίτους - αποδέκτες της άδειας να χρησιμοποιούν την εργασία όπως θέλουν με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.

Το περιοδικό επιτρέπει και ενθαρρύνει τους Συγγραφείς να καταθέτουν τις εργασίες τους μέσω διαδικτύου (π.χ. σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή στους προσωπικές τους ιστοσελίδες) μετά από τις διαδικασίες της δημοσίευσης, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγική ανταλλαγή ιδεών και σκέψεων καθώς επίσης και σε γρηγορότερη και μεγαλύτερη χρήση και ευρετηρίαση της δημοσιευμένης εργασίας (See The Effect of Open Access).

Downloads
Download data is not yet available.
Author Biographies
Κωνσταντίνος Μπουζιώτας

Ονοματεπώνυμο: Κωνσταντίνος Μπουζιώτας                      

Όνομα ιδρύματος, εργαστηρίου, σχολείου: Σχολικός Σύμβουλος Φ.Α. Ημαθίας

Διεύθυνση Επικοινωνίας:  Μούμογλου 1, 39100, Βέροια

Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 6977-201126

Email: cbouziotas@otenet.gr

Απόστολος Ντάνης

Ονοματεπώνυμο: Απόστολος Ντάνης                       

Όνομα ιδρύματος, εργαστηρίου, σχολείου: Σχολικός Σύμβουλος Φ.Α. Σερρών

Διεύθυνση Επικοινωνίας:  Καπετάν Βαγγέλη 16 57200, Άσσηρος

Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 6945-524532

Βασίλειος Σίσκος

Ονοματεπώνυμο: Βασίλης Σίσκος                 

Όνομα ιδρύματος, εργαστηρίου, σχολείου: Διευθυντής ΔΣ Δ.Σ. Αγίας Τριάδας

Διεύθυνση Επικοινωνίας:  Δαιδάλου, Τ.Θ. 6232, ΤΚ 57019 Αγία Τριάδα, Θερμαϊκός

Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 23920-51702

Email: siskosbasil@gmail.com

References
Aaron, D.J., Kriska, A., Dearwater, S. R., Anderson, R., Olsen, T. L., & Laporte, R. R. (1993). “The epidemiology of leisure physical activity in anadolescent population Med. Sci. Sports Exerc.”. 25:847-853.
American College of Sports Medicine. (2000). Guidelines for Exercise Testing and Prescription. 6th ed. Baltimore, Md: Lippincott Williams & Wilkins; 2000.
Ainsworth, B., Haskell, W.L., Hermann, S.D., Meckes, N., Bassett, D.R. JR, Tudor-Locke, C., Greer, J.L., Vezina, J., Whitt-Glover, M.C. & Leon, A.S. (2011). ”2011 Compendium of physical activities: a second update of codes and MET values”. From: Med. Sci. Sports Exerc. DOI:10.1249/MSS.0b013e31821ece12.
Antonogeorgos, G., Papadimitriou, Panagiotakos, D. B., Priftis, K.N., & Polyxeni Nikolaidou, P. (2010). “Physical Activity Patterns and Obesity Status Among 10- to 12-Year-Old Adolescents Living in Athens”, Greece. Journal of Physical Activity and Health, 7, 633-640.
Baker, J.L.,Olsen, L.W., & Sorensen, T.I. (2007). “Childhood body-mass index and the risk of coronary heart disease in adulthood”. N Engl J Med, 357:2329-37.
Berkey, C.S.,Rockett, H.R., Gillman, M.W., & Colditz, G.A. (2003). “One-Year Changes in Activity and in Inactivity among 10- to 15-Year-old boys and girls: Relationship to Change in Body Mass Index”, Pediatrics, 111, 836–43.
Bouziotas, C, Koutedakis, Y., Shiner, R., Pananakakis, Y., & Fotopoulou, V. (2001). “The prevalence of selected modifiable coronary heart disease risk factors in 12-year-old boys and girls”, Pediatr Exerc Sci, 13, 173-184.
Bouziotas, C., & Koutedakis, Y. (2003). “A three year study of coronary heart disease risk factors in Greek adolescents”, Pediatr Exerc Sci, 15, 9-18.
Brotons, C., Ribera, A., Perich, R.M., Abrodos, D., Magana, P., Pablo, S., Terradas, D., Fernadez, F., & Permanyer, G. (1998). “World-wide distribution of blood lipids and lipoproteins in childhood and adolescence: a review study”, Atherosclerosis, 139, 1-9.
Callaway, C.W., Chumlea, C.C., Bouchard, C., Himew, J.H., Lohman, T.G., Martin, A.D., Mitchell, C.D., Mueller, W.H., Roche, A. F. & Seefeldt, V.D. (1988). In: Anthropometric Standardization Reference Manual, Lohman T.G., Roche, F. A. & Martorell, R., Editors, Human kinetics Books, Champaign, Illinois, pp.39-54.
Cavill, N., Biddle, S. & Sallis, J. (2001). “Health Enhancing Physical Activity for Young People: Statement of the United Kingdom Expert Consensus Conference”. Pediatric Exercise Science, 13, 12-25. Human Kinetics Publishers, Inc.
Chinapaw, M.J., Mokkink, L.B., van Poppel, M.N., van Mechelen, W., Terwee, C.B. (2010). “Physical activity questionnaires for youth: a systematic review of measurement properties”. Sports Med, 40:539–563.
Christodoulos, A., Douda, H., Tousoulis, D., & Tokmakidis, S. (2008). “The relation of body mass index with selected behavioural parameters in 11 year-old children”. Paediatriki; 71:380-388.
Circulation (2012). “Heart Disease and Stroke”, Statistics 2012, Update: A Report From the American Heart Association January 3, 2012 vol. 125, no 1, e2-e220.
Cole, T.J., Bellizzi, M.C., Flegal, K.M., & Dietz, W.H. (2000). “Establishing a standard definition for child overweight and obesity worldwide: international survey”, BMJ, 320, 1240-1243.
Dietz Jr, W., H., & Goertmaker, S., L. (1985). “Do We Fatten Our Children at the Television Set? Obesity and Television Viewing in Children and Adolescents”. Pediatrics Vol. 75 No. 5 May 1, 1985 pp. 807 -812.
Dobbins M., De Corby K., Robeson, P., Husson, H., & Tirilis D (2009). “School-based physical activity programs for promoting physical activity and fitness in children and adolescents aged 6–18”. Cochrane Database Syst Rev ,1:CD007651.
Dumith, S.C., Girante, D.P., Domingues, M.R., Hallal, P.C., Menezes, A.M.B., Kohl III, H.W., Dell, M., & Dell, S. (2012). “A Longitudinal Evaluation of Physical Activity in Brazilian Adolescents: Tracking, Change and Predictors”, Pediatr Exerc Sci, 24(1), 58–71.
EU Working Group “Sport and Health” 2008. EU Physical Activity Guidelines: http://ec.europa.eu/sport/whatwedo/doc/health/pa_guidelines_4th_consolidated_draft_en.pdf. Accessed August 22, 2010.
Flouris, A.D., Bouziotas, C., Christodoulos, A.D. & Koutedakis, Y. (2008). « Longitudinal preventive-screening cutoffs for metabolic syndrome in adolescents”. International Journal of Obesity, 32, 1506–1512
Heberbrant, J., Wulftange, H., & Goerg T. (2000). “Epidemic obesity: are genetic factors involved via increased rates of assortative mating?”, International Journal of Obesity and Related Metabolic Disorders,24, 345-353.
Horlick, M. (2001). “Body mass index in childhood - measuring a moving target”. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 86, 4059-4060.
Goran, M.I, Shewchuk, R., Gower, B.A., Nagy, T.R., Carpenter, W.H., Johnson, R.K. (1998). “Longitudinal changes in fatness in white children: no effect of childhood energy expenditure”. Am J Clin Nutr ;67:309-316.
Jimenez-Pavon D, Kelly J., & Reilly, J.J. (2010). “Associations between objectively measured habitual physical activity and adiposity in children and adolescents: systematic review”. Int J Pediatr Obes ;5:3e18.
Goris, A.H.C., & Westerterp, K.R. (2008).“Physical activity, fat intake and body fat”. Physiology and Behavior, vol 94, Issue 2, Pages 164–168.
Juonala, M., Magnussen, C.G., Berenson, G.S., Venn, A., Burns, T.L., Sabin, M.A., Srinivasan, S.R., Daniels, S.R., Davis, P.H., Chen, W., Sun, C., Cheung, M., Viikari, J.S.A., Dwyer, T., & Raitakari, O. (2011). “Childhood adiposity, adult adiposity, and cardiovascular risk factors”, N Engl J Med, 365, 1876-85.
Kahn, J.A., Huang, B., Gillman, M.W., Field, A.E., Austin, S. B., Colditz, G.A., & Frazier, A.L. (2008). “Patterns and determinants of physical activity in U.S. adolescents”, J Adolesc Health, 42, 369 –377.
Kanbur, N., Derman, O., & Kinik, E. (2002).“Prevalence of obesity in adolescents and the impact of sexual maturation stage on body mass index in obese adolescents”. International Journal of Adolescent Medical Health, 14, 61-65.
Kipping, R.R., Jago, R., & Lawlor, D., A. (2008). “Obesity in children. Part 1: Epidemiology, measurement, risk factors, and screening”, BMJ, 337, 922-927.
Kotanidou, E.P., Grammatikopoulou, M.G., Spiliotis, B. E., Kanaka-Gantenbein, C., Tsiga, M., & Galli-Tsinopoulou A. (2013). ”Ten-year obesity and overweight prevalence in Greek children: a systematic review and meta-analysis of 2001-2010”. Hormones (Athens), Oct-Dec;12(4):537-49.
Koutedakis, Y., & Bouziotas, C. (2003). “National physical education curriculum, motor- and cardiovascular health-related fitness in Greek adolescents”, Br J Sports Med ; 37: 311–31.
Koutedakis, Y., Bouziotas, C., Flouris, A., & Nelson, P.N. (2005). ‘’Longitudinal modelling of adiposity in periadolescent Greek school children, Med Sci Sports Exer”c, 2070-2074.
Krassas, G.E., Tzoztas, T.H., Tsametis, C.H., & Konstantinidis, T.H. (2001). ”Determinants of body mass index among Greek children and adolescents”, J Pediatr Endocrinol Metab, 14 Suppl 5:1327-33
Lajunene, H. R., Jaakko KAprio, J., Keski-Rahkonen, A., Rose, R.J., Pulkkinen, L., Rissanen, A., & Silventoinen, K. (2009). ”Genetic and environmental effects on body mass index during adolescence: A prospective study among Finnish twins”. Int J Obes 33(5) 559-567.
Lindsay, R.S., Hanson, R.L., Roumain J, et al. 2001. ‘’Body mass index as a measure of adiposity in children and adolescents: Relationship to adiposity by dual energy x-ray absorptiometry and to cardiovascular risk factors”. J Clin Endocr Metab;86:4061–7.
Lissau, I., Overpeck, M.D., Ruan, W.J., Due, P., Holstein, B.E., & Hediger, M.L. (2004). ‘’Body mass index and overweight in adolescents in 13 European countries, Israel, and the United States”, Arch Pediatr Adolesc Med, 158, 27-33.
Mamalakis, G., & Kafatos, A. (1996). “Prevalence of obesity in Greece”, Inter J Obesity, 20, 488-492.
Mamalakis, G., Kafatos, A., Manios, Y., Anagnostopoulou, T., & Apostolaki, I. (2000). ’Obesity indices in a cohort of primary school children in Crete: a six year prospective study”, Int J Obes Relat Metab Disord , 24, (6): 765-71.
Manios, Y., Kafatos, A., & Codrington, C. (1999). „Gender differences in physical activity and physical fitness in young children in Crete”, J Sports Med Phys Fitness, 39, 24–30.
Manios, Y., Kourlaba, G., Kondaki, K., Grammatikaki, E., Anastasiadou, A., Roma-Giannikou, E. (2009). ”Obesity and Television watching in preschoolers in Greece: the Genesis study”. Obesity (Silver Spring), 17: 2047-53
McManus, A., M., & Mellecker, R.,R. (2012).‘‘Physical activity and obese children”. Journal of Sport and Health Science, 1 141e148
Maffeis, C., Talamini, G., Tato, L. (1998). “Influence of diet, physical activity and parents’ obesity on children’s adiposity: a fouryear longitudinal study”. Int J Obes Relat Metab Disord; 22: 758-764.
Nicklas, T., Yang, S., Baranowski, T., Zakeri, I., & Berenson, G. (2003). ”Eating patterns and obesity in children”, The Bogalusa Heart Study, Am J Prev Med, 25, 9-16.
National Institutes of Health, Clinical Guidelines on the Identification, Evaluation, and Treatment of Overweight and Obesity in Adults: The Evidence Report, NIH publication 98-4083 (September 1998).
Olds, T., Tomkinson, G., Léger, L., & Cazorla, G. (2006). ‘’Worldwide variation in the performance of children and adolescents: an analysis of 109 studies of the 20-m shuttle run test in 37 countries”. J Sports Sci;24:1025–38.
Παπαδοπούλου, Ν., Παπαδοπούλου, Π., & Σακώλη, Ι. (2010). «Η εκτίμηση της εξέλιξης του βαθμού της παχυσαρκίας σε μαθητές κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους από το Δημοτικό σχολείο στο Γυμνάσιο», Ιατρικό Βήμα, 123, 32-41.
Parsons, T.J. ,Power, C., Logan, S. ,Summerbell, C.D. (1999). “Childhood predictors of adult obesity: a systematic review”. Int J Obes Relat Metab Disord , 23(suppl 8):S1-107.
Petridou, E., MalamouH.,Doxiadis S., Pantelakis, S., Kanellopoulou, G., Toupadaki, N., Trichopoulou, A., Flytzani, V., & Trichopoulos, D. (1995). “Blood lipids in Greek adolescents and their relation to diet, obesity, and socioeconomic factors”. ,Ann Epidemiol, 5, 286-291.
Poirier, P., Giles, T. D., Bray, G., A., Hong, Y., Stern, J., S., Pi-Sunger, F., X., Eckel, R.H. (2006). “Obesity and Cardiovascular Disease: Pathophysiology, Evaluation, and Effect of Weight Loss. An Update of the 1997 American Heart Association Scientific Statement on Obesity and Heart Disease From the Obesity Committee of the Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism”. Circulation, ;113:898-918.)
Reilly, J.J., Ness, A.R., Sherrif, A. (2007). “Epidemiological and physiological approaches to understanding the etiology of pediatric obesity: finding the needle in the haystack”. Pediatr Res, 61:646-52.
Riddoch, C.J., Andersen, L.B., Wedderkopp, N., Harro, M., Klasson-Heggebo, L., Sardinha, B., Cooper, A.R., & Ekelund U. (2004). “Physical Activity Levels and Patterns of 9- and 15-yr-Old European Children”, Med Sci Sports Exerc,36, (1), 86 –92.
Sallis, J.F., Prochaska, J.J., & Taylor, W.C. (2003). “A Review of Correlates of Physical Activity of Children and Adolescents”, Med & Sci in Sports & Exerc 32, 963–75.
Sallis, J.F., Buono, M.J., Roby J.J., Micale F.G., & Nelson J.A. (1993). “Seven-day recall and other physical activity self-reports in children and adolescents”. Med Sci Sports Exerc, 25, 99-108.
Shiroma, E., J., & Lee, I. M. (2010). ”Physical Activity and Cardiovascular Health Lessons Learned From Epidemiological Studies Across Age, Gender, and Race/Ethnicity”. Circulation, 122:743-752.
Sidney, S., Jacobs D.R. Jr, Haskell W.L., Armstrong, M.A., Dimicco A., Oberman A., Savage P.J., Slattery, M.L., Sternfeld, B., Van Horn, L. (1991). “Comparison of two methods of assessing physical activity in the coronary artery risk development in young adults (CARDIA) Study”. Am J Epidemiol, 133 (12), 1231-1245.
Singh, A.S., Mulder, C., Twisk, J.W., van Mechelen, W., & Chinapaw, M. J. (2008). “Tracking of childhood overweight into adulthood: a systematic review of the literature”, Obes Rev, 9, (5):474-488.
Superko HR. (1991). “Exercise training, serum lipids, and lipoprotein particles: is there a change threshold?” Med Sci Sports Exerc, 23:677–85.
Swinburn, B., & Egger, G. (2002). “Preventive strategies against weight gainand obesity”. Obes Rev , 3:289-301.
Tambalis, K.D., Panagiotakos, D.B, Kavouras, S.A, Papoutsakis S., & Sidosis, L.S. (2013). “Higher prevalence of obesity in Greek children living in rural areas despite increased levels of physical activity”, Journal of Paediatrics and Child Health Sep;49(9):769-74-doi:10.1111/jpc.12253
Tappy, L., Binnert, C., & Schneiter, P. (2003). “Energy expenditure, physical activity and body-weight control”./ Proceedings of the Nutrition Society 62, 663–666
Τζέτζης, Γ., Κακαμούκας, Β., Γούδας, Μ., & Τσορμπατζούδης, Χ. (2005). «Σύγκριση της φυσικής δραστηριότητας και της σωματικής αυτοαντίληψης παχύσαρκων και μη παχύσαρκων παιδιών», Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή & στον Αθλητισμό, 3 (1), 29-39.
Tokmakidis, S.P., Kasambalis, A., & Christodoulos, A.D. (2006). “Fitness levels of Greek primary schoolchildren in relation to overweight and obesity”, Eur J Pediatr DOI 10.1007/s00431-006-0176-2.
Torun, B,, Davis, P.S.W., Livingstone, M.B.E., Paolisso, M,,Sackett., R, & Spurt, G. B. (1996). “Energy requirements and dietary energy recommendations for children and adolescents 1 to 18 years old”. Eur J ClinNutr, Suppl. 1, S37-S81.
U.S. Public Health and Human Services. (2000). Healthy People 2010: Understanding and improving health (2nd ed). Washington, DC: Government Printing Office.
van Mechelen, W., Twisk, J.W., Post, G.B., Snel, G., & Kemper, H.C. (2000). “Physical activity of young people: the Amsterdam Longitudinal Growth and Health Study”, Med Sci Sports Exerc,32, (9):1610–1616.
Wareham, N. (2007). “Physical activity and obesity prevention’’. Obes Rev 8 (suppl 1):109-14.
Wilks DC, Besson H, Lindroos AK, Ekelund U. (2010). ‘‘Objectively measured Physical activity and obesity prevention in children, adolescents and adults: a systematic review of prospective studies”. Obes Rev ;12:e119e29.
World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. (2007). Food, nutrition, physical activity, and the prevention of cancer: a global perspective. Washington, DC: AICR, 2007.
World Health Organization (2004). Childhood overweight and obesity on the rise: Global Strategy on Diet, Physical Activity and Health.
World Health Organization (WHO) (2010). Global recommendations on physical activity for health, Geneva, Switzerland: WHO Press.
World Health Organisation.World health statistics 2012.Available at: http:// www.who.int/gho/publications/world_health_statistics/2012/en/.
Χειμώνας, Η., Ρίχτερ, Δ., Γκούμας, Γ., & Αθανασιάς, Δ. (2003). «Άρχισε στην Ελλάδα η πολυπόθητη μείωση της θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα», Καρδιά και Αγγεία, Τόμος VIII, Τεύχος 3, σελ. 264-270.
Χριστόδουλος, Α., Δούδα Ε., Μπουζιώτας, Κ., & Τοκμακίδης, Σ. (2004). «Εξέλιξη επιλεγμένων φυσικών ικανοτήτων σε παιδιά του Δημοτικού, σε σχέση με τη Σχολική Φυσική Αγωγή και τις εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες», Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό, 2, (2): 127-37.
Χρούσος, Γ.Π. (2003). «Παιδική Παχυσαρκία στην Ελλάδα», Δελτίο Α Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, 36η Παιδιατρική Ενημέρωση, 3-4 Μαίου 2003, 225-234.
Zimmermann-Sloutskis, D., Wanner, M., Zimmermann, E., & Martin, B.W. (2010). “Physical activity levels and determinants of change in young adults: a longitudinal panel study”, Int J Behav Nutr Phys Act, 7-28.