Η ιστορική θεώρηση της έντεχνης ελληνικής μουσικής στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Έρευνα μικτής μεθοδολογίας.

Τεύχος 2 αρ.4 (ελληνικά)
Published: Dec 11, 2024
DOI: https://doi.org/10.12681/....32488
Magdalini Panagiotis Kalopana
Postgraduate Student. Hellenic Open University/Education (Med.) Musicologist, PhD. Attached to the National and Kapodistrian University of Athens
https://orcid.org/0000-0002-5008-3356
Abstract

Η μουσική, ως διδακτικό αντικείμενο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, αξιοποιεί κατά κύριο λόγο μουσικά παραδείγματα (μουσικά κείμενα και ηχητικά αποσπάσματα) για την επίτευξη των μαθησιακών στόχων. Η επιλογή και η ιστορική προσέγγιση των παραθεμάτων στο εκπαιδευτικό υλικό και τη διδακτική πράξη προσδιορίζουν το πολιτιστικό κεφάλαιο, το οποίο μετατίθεται στους μαθητές και τις μαθήτριες. Η δε ιστορική προσέγγιση της έντεχνης ελληνικής μουσικής αναδεικνύεται μέσα από τη βιβλιογραφία ως κομβικής σημασίας. Με στόχο την ανάδειξη των πολιτισμικών και κοινωνικών προεκτάσεων του περιεχομένου και της διδασκαλίας της μουσικής, με επίκεντρο την ιστορία της έντεχνης ελληνικής μουσικής, πραγματοποιήθηκε έρευνα μικτών μεθόδων. Στο πρώτο μέρος, το εκπαιδευτικό υλικό αποδελτιώθηκε ποσοτικά –μέσω ανάλυσης περιεχομένου– και τριγωνοποιήθηκε ποιοτικά, μέσω κριτικής ανάλυσης περιεχομένου. Στο δεύτερο μέρος μέσα από έρευνα απόψεων εκπαιδευτικών, συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν ποιοτικά οι εκτιμήσεις των εκπαιδευτικών ως προς το εκπαιδευτικό υλικό και τη διδακτική πράξη και τριγωνοποιήθηκαν με ενδεικτικά ποσοτικά ερωτήματα. Τα εκάστοτε ευρήματα κάθε σταδίου της έρευνας ενσωματώνονταν στην ανάλυση και ερμηνεία των δεδομένων. Η σειρά και η σχέση των δύο μερών της έρευνας προσδιορίζουν τον ερευνητικό σχεδιασμό ως επεξηγηματικό διαδοχικό.


Τα αποτελέσματα του πρώτου και του δεύτερου μέρους αντιστοιχίζονται σε μεγάλο βαθμό αποδεικνύοντας ότι το εκπαιδευτικό υλικό προσδιορίζει το περιεχόμενο και τις πρακτικές της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι τρεις διακριτές μουσικές κατηγορίες: έντεχνη, παραδοσιακή και δημοφιλής, εμπεριέχονται σε διαφορετικές ποσοστώσεις στο εκπαιδευτικό υλικό και τη διδακτική πράξη. Αναλυτικότερα, η ελληνική μουσική προσεγγίζεται κυρίως μέσα από το δημοτικό και το δημοφιλές τραγούδι, με το τελευταίο να συγχέεται συχνά με την έντεχνη δημιουργία. Η έντεχνη ελληνική μουσική εμφανίζει μικρά ποσοστά συμπερίληψης και η έντεχνη δημιουργία αντιπροσωπεύεται κατά κύριο λόγο από τη δυτική μουσική. Η ιστορική προσέγγιση της ελληνικής μουσικής είναι τμηματική και δεν αντιστοιχεί στη σύγχρονη μουσική ιστοριογραφία. Επιπλέον, δεν καθίσταται σαφής η διακριτή παρουσία και των τριών μουσικών κατηγοριών κατά την εξέλιξη της ελληνικής ιστορίας, καθώς παρατηρείται εστίαση σε συγκεκριμένα μουσικά είδη και περιόδους, χωρίς σαφή μεταξύ τους διασύνδεση.


Η ερμηνεία των ερευνητικών αποτελεσμάτων με άξονα τη θεωρία του πολιτιστικού κεφαλαίου του P. Bourdieu αναδεικνύει σημαντικές πολιτισμικές προεκτάσεις του μαθήματος της μουσικής, οι οποίες αναπαράγουν κοινωνικά μορφώματα της ελληνικής κοινωνίας του 19ου και 20ού αιώνα.

Article Details
  • Section
  • Articles

Ενημέρωση για τα πνευματικά δικαιώματα

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο περιοδικό διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο περιοδικό διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο).

Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ’ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για   σκοπό µη   κερδοσκοπικό,   εκπαιδευτικής  ή ερευνητικής  φύσης,  υπό  την προϋπόθεση  να αναφέρεται  η  πηγή προέλευσης  και να  διατηρείται  το  παρόν  µήνυµα. Ερωτήματα  που αφορούν τη χρήση της εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να απευθύνονται προς τους συγγραφεα-είς. Οι απόψεις  και  τα  συμπεράσματα  που  περιέχονται  σε  αυτό  το  έγγραφο  εκφράζουν το-ους συγγραφέα-είς  και  δεν  πρέπει  να  ερμηνευθεί  ότι  αντιπροσωπεύουν τις επίσηµες θέσεις  του Ινστιτούτου  Μελετών  και  Eρευνών  Γενικής  και Ειδικής Εκπαίδευσης (Ι.Μ.Ε.Γ.Ε.Ε.).

 

Copyright notice

Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution NonCommercial License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.

 

Downloads
Download data is not yet available.
References
Ανδρούτσος, Π. (2002). Δημιουργία και πειραματική εφαρμογή ενός μοντέλου διδασκαλίας της ιστορίας της μουσικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. (Διδακτορική Διατριβή). Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Αργυριάδης, Α. (2015). Η πολιτισμική Κατασκευή Της Διαφορετικότητας. (Χρ. Ξενάκη, Επιμ.). Αθήνα: Πεδίο.
Ασκούνη, Ν. (2007). Κλειδιά και αντικλείδια. Κοινωνικές ανισότητες στο σχολείο (β΄ έκδοση). Αθήνα: ΥΠΕΠΘ-Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ανάκτηση από http://hdl.handle.net/10795/931
Βλαχάδη, Μ. (2009). Μετανάστευση-Κοινωνικός αποκλεισμός και Πολιτικές Ένταξης στην Ελλάδα. Αθήνα.
Bermudez Ruiz, A. & Bosco, A. (2020). Digital technologies in the music classroom to support equity and inclusion in secondary school. Στο Proceedings of the International Society for Music Education 34th World Conference on Music Education (Online 3rd-7th August 2020). A. Creech (Editor) & M. Generale (Editorial Assistant). Australia: International Society for Music Education (ISME), σ. 80-89. Ανάκτηση από https://www.isme.org/sites/default/files/documents/Proceedings%20final%202020%20ISME%20WORLD%20CONFERENCE.pdf
Bourdieu, P. (1977). Outline of a Theory of Practice (Διαδικτυακή έκδοση 2013). Cambridge: Cambridge University Press.
Bourdieu, P. (2013). Η Διάκριση. Κοινωνική Κριτική της Καλαισθητικής Κρίσης. (Κ. Καψάμπελη, Μτφρ.) Αθήνα: Πατάκης.
Bourdieu, P. & Passeron, J.-Cl. (2014). H Αναπαραγωγή. Στοιχεία για μια Θεωρία του Εκπαιδευτικού Συστήματος. (Γ. Καράμπελας, Μτφρ., Κ. Σπαθαράκης, Επιμ.). Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
Creswell, J. (2016). Η Έρευνα στην Εκπαίδευση. Σχεδιασμός, Διεξαγωγή και Αξιολόγηση Ποσοτικής και Ποιοτικής Έρευνας.(Ν. Κουβαράκου, Μτφρ., Χ. Τσορμπατζούδης, Επιμ.). Αθήνα: Εκδοτικός Όμιλος Ίων.
Γουργουρής, Σ. (2007). Έθνος-όνειρο. Διαφωτισμός και θέσμιση της σύγχρονης Ελλάδας (Α. Κατσικέρος, Μτφρ.). Αθήνα: Κριτική.
Department for Education of UK (2021). Statutory guidance. National curriculum in England. Music programmes of study. Key Stages. Ανάκτηση από https://www.gov.uk/government/publications/national-curriculum-in-england-music-programmes-of-study/national-curriculum-in-england-music-programmes-of-study
Ζουμπούλη, Μ. & Κοκκώνης, Γ. (2016). Η σχολική μουσική εκπαίδευση, μια ιστορία διαχρονικής λογοκρισίας. Στο Π. Πετσίνη, Δ. Χριστόπουλος (Επιμ.), Λογοκρισίες στην Ελλάδα, σ. 185-193. Αθήνα: Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ.
Glahn, D., & Broyles, M. (2012). Art music. Grove Music Online. Ανάκτηση από https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-1002227279.
ΙΕΠ (2019). Αναβάθμιση των προγραμμάτων Σπουδών και Δημιουργία Εκπαιδευτικού Υλικού Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Ανάκτηση από http://www.iep.edu.gr/el/espa-2014-2020/14-anabathmisi-programmaton-spoudon-dimiourgia-ekpaideytikou-ylikou-mis-5035542
Καλοπανά, Μ. (2021). Η ιστορική θεώρηση της έντεχνης ελληνικής μουσικής στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: κοινωνικο-πολιτισμικοί συσχετισμοί στο περιεχόμενο των διδακτικών εγχειριδίων και τις απόψεις των εκπαιδευτικών. (Διπλωματική Εργασία). Ανάκτηση από https://apothesis.eap.gr/handle/repo/51804
Κοκκίδου, Μ. (2016). Μουσικοί γραµµατισµοί στον απόηχο του µεταµοντερνισµού: από την άγνοια, στη συνείδηση. Στο Μ. Κοκκίδου & Ζ. Διονυσίου (Επιµ.), Πρακτικά 7ου Συνεδρίου της Ελληνικής Ένωσης για τη Μουσική Εκπαίδευση: Μουσικός Γραµµατισµός. Τυπικές και Άτυπες Μορφές Μουσικής Διδασκαλίας-Μάθησης, σ. 3-36. Θεσσαλονίκη: Ε.Ε.Μ.Ε.
Κτενιαδάκη, Α. (2008). Το μάθημα της μουσικής στην ελληνική γενική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση σήμερα. (Μεταπτυχιακή εργασία). Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Kraan, B.R. (2020). Changing practices–Exploring an opportunity for meaningful, respectful and more inclusive student-centered multicultural music education. Στο Proceedings of the International Society for Music Education 34th World Conference on Music Education (Online 3rd-7th August 2020). A. Creech (Editor) & M. Generale (Editorial Assistant). Australia: International Society for Music Education (ISME), σ. 212-219. Ανάκτηση από https://www.isme.org/sites/default/files/documents/Proceedings%20final%202020%20ISME%20WORLD%20CONFERENCE.pdf
Μοτσενίγος, Σπ. (1958). Νεοελληνική Μουσική. Αθήνα.
Μπονίδης, Κ. (2009). Κριτικές, μεθοδολογικές προσεγγίσεις στην έρευνα του περιεχομένου των σχολικών βιβλίων: Θεωρητικές παραδοχές και «παραδείγματα» ανάλυσης. Συγκριτική και Διεθνής Εκπαιδευτική Επιθεώρηση, 13, σ. 86-122.
NAfME (1994). National Standards οf Music_Education. Ανάκτηση από http://musicstandfoundation.org/images/National_Standards_-_Music_Education.pdf
Nef, K. (1985). Ιστορία της Μουσικής. (Μτφρ.- Επιμ. Φ. Ανωγειανάκης), Αθήνα: Βότσης.
Πούλου, Κ. (2006). Η διδασκαλία του μαθήματος της μουσικής στο ΔΣ μέσα από τα ΑΠΣ και η θέση της παραδοσιακής μουσικής σε αυτά: απόψεις και πρακτικές εκπαιδευτικών και εκπαιδευτικών μουσικής. (Μεταπτυχιακή Εργασία). Βόλος: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Robson, C. (2010). Η έρευνα του πραγματικού κόσμου. Ένα για κοινωνικούς επιστήμονες και επαγγελματίες ερευνητές (β΄ έκδοση). (Β. Νταλάκου & Κ. Βασιλικού, Μτφρ.). Αθήνα: Gutenberg.
Smith, Ph. (2006). Πολιτισμική Θεωρία. Μια εισαγωγή. (Θ. Κατσίκερος, Μτφρ., Ν. Μπούμπαρης, Επιμ.). Αθήνα: Κριτική.
Σουλιώτης, Ν. & Εμμανουήλ, Δ. (2016). Κοινωνική διαστρωμάτωση και κατανάλωση μουσικής στην Αθήνα. Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 146 (Α), σ. 77-113. Ανάκτηση από http://dx.doi.org/10.12681/grsr.10644
Spicer, M. & Covach, J. (2010). Sounding Out Pop: Analytical Essays in Popular Music. Ann Arbor: University of Michigan Press.
Σταύρου, Γ. (2006). Απόψεις και στάσεις των εκπαιδευτικών σχετικά με τις επιπτώσεις της εκπαιδευτικής πολιτικής στη διδασκαλία του μαθήματος της Μουσικής στο Δημοτικό Σχολείο. Μουσικοπαιδαγωγικά, 3, Θεσσαλονίκη: Ελληνική Ένωση για τη Μουσική Εκπαίδευση, σ.σ. 31-50. Ανάκτηση από https://www.eeme.gr/images/stories/documents/dkoniari/mp03-2_stavrou_31-50.pdf
Stanley, G. (2001) Historiography. Στο Grove Music Online. Ανάκτηση από
https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e0000051674
Stervinou, Α., Toledo Nascimento, Μ.Α., Sousa Ferreira Gomes, Ρ.Η. & Lopes da Silva, I.V. (2020). Introducing the orchestra: Expanding musical horizons in three rural communities in Ceará, Brazil. Στο Proceedings of the International Society for Music Education 34th World Conference on Music Education (Online 3rd-7th August 2020). A. Creech (Editor) & M. Generale (Editorial Assistant). Australia: International Society for Music Education (ISME), σ. 532-538. Ανάκτηση από https://www.isme.org/sites/default/files/documents/Proceedings%20final%202020%20ISME%20WORLD%20CONFERENCE.pdf
Συναδινός, Θ. (1919). Ιστορία της Νεοελληνικής Μουσικής (1824-1919). Αθήνα: Τύπος.
Tashakkori, Α. & Creswell, J.W. (2007). Editorial: The New Era of Mixed Methods
Journal of Mixed Methods. Research Journal of Mixed Methods, 1, σ. 3.
DOI: 10.1177/2345678906293042
Τουρτούρας, Χρ., Βαμβακίδου, Ιφ., Κυρίδης Αργ. & Κασκάρης Γ. (2016). Αναπαραγωγή της κυρίαρχης Ιδεολογίας στη σχολική πράξη. Κριτική αντιπαράθεση με τα περιεχόμενα του μαθήματος της Ιστορίας στο ελληνικό δημοτικό σχολείο. Multilingual Academic Journal of Education and Social Sciences, 4(2), σ. 66-89. DOI: 10.6007/MAJESS/v4-i2/2432
Τσέτσος, Μ. (2011). Εθνικισμός και λαϊκισμός στη νεοελληνική μουσική. Αθήνα: Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα.
Τσέτσος, Μ. (2013). Νεοελληνική Μουσική. Δοκίμια ιδεολογικής και θεσμικής κριτικής. Αθήνα: Παπαγρηγορίου-Νάκας.
Τσέτσος, Μ. (2015) Έντεχνη μουσική και νεοελληνική κοινωνία: Ζητήματα πρόσληψης. Στο Η έντεχνη δυτική μουσική στην περίοδο της κρίσης (Π. Κάβουρας, Επιμ.), σ. 65-72. Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ανάκτηση από http://publicationslist.org/data/markos.tsetsos/ref-72/2015%20Tsetsos%20Greek%20Art%20Music%20_%20Society.pdf
Τσέτσος, Μ. (2020). Κοινωνιολογία της μουσικής. Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
ΦΕΚ 304Β/13-03-2003. Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ) και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Α.Π.Σ.) Δημοτικού-Γυμνασίου: Μουσικής κ.λπ. Ανάκτηση από http://www.pi-schools.gr/download/programs/depps/fek304.pdf
και http://ebooks.edu.gr/ebooks/v2/ps.jsp