test Προάγοντας το δικαίωμα της συμμετοχής σε πλαίσια προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης: Το παράδειγμα του Ευρωπαϊκού Προγράμματος PARTICIPA για τη δημοκρατική εκπαίδευση των μικρών παιδιών |Ερευνώντας τον κόσμο του παιδιού

Προάγοντας το δικαίωμα της συμμετοχής σε πλαίσια προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης: Το παράδειγμα του Ευρωπαϊκού Προγράμματος PARTICIPA για τη δημοκρατική εκπαίδευση των μικρών παιδιών

PDF
Δημοσιευμένα: Oct 11, 2025
Λέξεις-κλειδιά:
Δικαίωμα ενεργού συμμετοχής, Προσχολικά πλαίσια αγωγής και εκπαίδευσης, Μοντέλο Lundy, Ευρωπαϊκό έργο PARTICIPA
Ευθυμία Βαχάρης Πεντέρη
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία
https://orcid.org/0000-0002-8054-6462
Κωνσταντίνος Πετρογιάννης
Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Τμήμα Αγωγής και Φροντίδας στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία
Περίληψη

Η συμμετοχή των παιδιών, βασικό στοιχείο των κοινωνιών που βασίζονται στα ανθρώπινα δικαιώματα, έχει κερδίσει την δέουσα αναγνώριση στην κοινωνία και στην έρευνα. Ωστόσο, η προαγωγή της συμμετοχής, ιδιαίτερα για τα μικρά παιδιά, εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Η συμμετοχή εξαρτάται από τη δράση και τις ικανότητες των παιδιών, καθώς και από τα χαρακτηριστικά του οικογενειακού, κοινοτικού και εκπαιδευτικού πλαισίου. Καθώς τα προσχολικά περιβάλλοντα αγωγής και εκπαίδευσης συνιστούν προνομιακά πλαίσια για την υποστήριξη της ενεργού συμμετοχής και με σκοπό να υποστηριχθεί το εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό προσωπικό των παιδικών σταθμών και των νηπιαγωγείων στην αναγνώριση και προαγωγή του δικαιώματος της συμμετοχής των μικρών παιδιών σε θέματα που τα αφορούν, αναπτύχθηκε το ευρωπαϊκό έργο PARTICIPA: Εργαλειοθήκη Επαγγελματικής Ανάπτυξης για την Υποστήριξη του Δικαιώματος της Συμμετοχής των Παιδιών σε Πλαίσια Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (Professional Development Tools Supporting Participation Rights in Early Childhood Education). Αξιοποιώντας αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις με νηπιαγωγούς, παιδαγωγούς και βοηθούς από τις 4 συμμετέχουσες στο έργο χώρες (Βέλγιο, Ελλάδα, Πολωνία, Πορτογαλία), αναλύονται βασικές παράμετροι που αφορούν την έννοια, τη σημασία και το παιδαγωγικό πλαίσιο της συμμετοχής στη βάση του μοντέλου συμμετοχής της Laura Lundy, το οποίο αποτέλεσε τη βασική προσέγγιση για την ανάπτυξη της Εργαλειοθήκης. Περιγράφονται αδρομερώς οι ερευνητικές και επιμορφωτικές δράσεις του έργου. Συζητείται η ανάπτυξη κουλτούρας συμμετοχής των μικρών παιδιών για όλα τα θέματα που τα αφορούν εκκινώντας από τα προσχολικά περιβάλλοντα αγωγής και εκπαίδευσης και διαχέοντας τις ιδέες και το παιδαγωγικό πλαίσιο της συμμετοχής στις οικογένειες και την ευρύτερη κοινότητα, στο πλαίσιο της κοινωνικοπαιδαγωγικής αποστολής του σχολείου.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Επιστημονική αρθρογραφία & εκπαιδευτικές δράσεις
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση 4.0.

Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:

Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution License που επιτρέπει σε τρίτους - αποδέκτες της άδειας να χρησιμοποιούν την εργασία όπως θέλουν με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.

Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.

Το περιοδικό επιτρέπει και ενθαρρύνει τους Συγγραφείς να καταθέτουν τις εργασίες τους μέσω διαδικτύου (π.χ. σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή στους προσωπικές τους ιστοσελίδες) πριν και μετά από τις διαδικασίες της δημοσίευσης, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγική ανταλλαγή ιδεών και σκέψεων καθώς επίσης και σε γρηγορότερη και μεγαλύτερη χρήση και ευρετηρίαση της δημοσιευμένης εργασίας (See The Effect of Open Access).

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Ευθυμία Βαχάρης Πεντέρη, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία

Επίκουρη Καθηγήτρια, ΤΕΕΠΗ

Αναφορές
Blaisdell, C. (2019). Participatory work with young children: the trouble and transformation of age-based hierarchies. Children's Geographies, 17(3), 278-290. https://doi.org/10.1080/14733285.2018.1492703
Bowen, D.J., Kreuter, M., Spring, B., Cofta-Woerpel, L., Linnan, L., Weiner, D., Bakken, S., Patrick Kaplan, C., Squiers, L., Fabrizio, C., & Fernandez, M. (2009). How we design feasibility studies. American Journal of Preventive Medicine, 36(5), 452-457. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2009.02.002
Burger, K. (2019). The subjective importance of children’s participation rights: A discrimination perspective. American Journal of Orthopsychiatry, 89(1), 65-76. http://dx.doi.org/10.1037/ort0000343
Correia, N., Camilo, C., Aguiar, C., & Amaro, F. (2019). Children's right to participate in early childhood education settings: A systematic review. Children and Youth Services Review, 100, 76-88. http://dx.doi.org/10.1016/j.childyouth.2019.02.031
Correia, N., Aguiar, C. & The PARTICIPA Consortium (2022). Children’s right to participate: The Lundy model applied to early childhood education and care. The International Journal of Children’s Rights, 30, 374–401. http://dx.doi.org/10.1163/15718182-30020010
Crowley, A., Larkins, C. & Pinto, L.M. (2020). Listen – Act – Change. Council of Europe Handbook on children’s participation. For professionals working for and with children. Council of Europe https://rm.coe.int/publication-handbook-on-children-s-participation-eng/1680a14539
EDUFI, (2018). National core curriculum for early childhood education and care. Finnish National Agency of Education, Helsinki.
European Commission (2014). Proposal for key principles of a quality framework for early childhood education and care. Report of the Working Group on Early Childhood Education and Care under the auspices of the European Commission. (Available at: https://ec.europa.eu/assets/eac/education/experts-groups/2011–2013/ecec/ecec-quality-framework_en.pdf)
European Commission (2021). “The EU Strategy on the Rights of the Child and the European Child Guarantee”, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. (Available at: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/TXT/?uri=CELEX%3A52021DC0142)
European Commission/EACEA/Eurydice (2019). Key data on early childhood education and care in Europe: 2019 Edition. Eurydice Report. Publications Office of the European Union.
Gamage, D., Perera, I. & Fernando, S. (2015). A framework to analyze effectiveness of eLearning in MOOC: Learners’ perspective. 8th International Conference on Ubi-Media Computing (UMEDIA), Colombo, Sri Lanka (pp. 236-241). https://doi.org/10.1109/UMEDIA.2015.7297461
Hamre, B. K. (2014). Teachers’ daily interactions with children: An essential ingredient in effective early childhood programs. Child Development Perspectives, 8(4), 223-230. http://dx.doi.org/10.1111/cdep.12090
Kangas, J., Ojala, M., & Venninen, T. (2015). Children’s self-regulation in the context of participatory pedagogy in early childhood education. Early Education and Development, 26(5-6), 847-870. https://doi.org/10.1080/10409289.2015.1039434
Kerry, M., Clive, D., & Wright, R. (2017). Children and parent participation in child protection conferences: A study in one English local authority. Child Care in Practice, 23, 49–63. http://dx.doi.org/10.1080/13575279.2015.1126227
Kyriacou, C., Ellingsen I. T., Stephens, P., & Sundaram, V. (2009). Social pedagogy and the teacher: England and Norway compared. Pedagogy, Culture & Society, 17(1), 75-87. https://doi.org/10.1080/14681360902742902
Laevers, F., & Declercq, B. (2018). How well-being and involvement fit into the commitment to children’s rights. European Journal of Education, Research, Development and Policy, 53(3), 325-335. https://doi.org/10.1111/ejed.12286
Lansdown, G. (2005). Can you hear me? The right of young children to participate in decisions affecting them. Working papers in early childhood development, No. 36. The Hague: Bernard van Leer Foundation.
Lundy, L. (2007). ‘Voice’ is not enough: Conceptualising article 12 of the United Nations convention on the rights of the child. British Education Research Journal, 33(6), 927–942. https://doi.org/10.1080/01411920701657033
Megalonidou, C. (2020). The quality of early childhood education and care services in Greece. International Journal of Child Care and Education Policy, 14, 1-12. https://doi.org/10.1186/s40723-020-00074-2
Melhuish, E., Ereky-Stevens, K., Petrogiannis, K., Ariescu, A., Penderi, E., Rentzou, K., Tawell, A., Slot, P., Broekhuizen, M., & Leseman, P. (2015). Curriculum Quality Analysis and Impact Review of European Early Childhood Education and Care (ECEC): A review of research on the effects of Early Childhood Education and Care (ECEC) upon child development. CARE project report (FP7-SSH-2013-2). http://ecec-care.org/fileadmin/careproject/Publications/reports/new_version_CARE_WP4_D4_1_Review_on_the_effects_of_ECEC.pdf
Ministry of New Zealand Education (2017). Te Whāriki. Early childhood curriculum. https://www.education.govt.nz/assets/Documents/Early-Childhood/ELS-Te-Whariki-Early-Childhood-Curriculum-ENG-Web.pdf
Molin, M. (2020). The emerging concepts of participation and belonging in social pedagogy. Papers of Social Pedagogy, 1(13), 9-33. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.4350
Moser, T., Leseman, P., Melhuish, E., Broekhuizen, M., & Slot, P. (2014). European Framework of Quality and Wellbeing Indicators. D6.3 Report-CARE: Curriculum Quality Analysis and Impact Review of European ECEC. https://ecec-care.org/fileadmin/careproject/Publications/reports/D6_3_CARE_Framework_of_Quality_and_Wellbeing_Indicators.pdf
Μυλωνάκου-Κεκέ, Η. (2021). Κοινωνική Παιδαγωγική. Θεωρία και Πράξη. Παπαζήσης
Orsmond, G. I., & Cohn, E. S. (2015). The distinctive features of a feasibility study: Objectives and guiding questions. OTJR: Occupation, Participation and Health, 35(3), 169–177. https://doi.org/10.1177/1539449215578649
Πεντέρη, Ε., Χλαπάνα, Ε., Μέλλιου, Κ., Φιλιππίδη, Α., & Μαρινάτου, Θ. (2022α). Πρόγραμμα Σπουδών Για την Προσχολική Εκπαίδευση – Διευρυμένη Εκδοχή (2η Έκδοση, 2022 ΙΕΠ). Στο πλαίσιο της Πράξης «Αναβάθμιση των Προγραμμάτων Σπουδών και Δημιουργία Εκπαιδευτικού Υλικού Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης» του ΙΕΠ με MIS 5035542.
Πεντέρη, Ε., Χλαπάνα, Ε., Μέλλιου, Κ., Φιλιππίδη, Α., & Μαρινάτου, Θ. (2022β). Οδηγός νηπιαγωγού -Υποστηρικτικό υλικό. Πυξίδα: Θεωρητικό και Μεθοδολογικό Πλαίσιο-Πρακτικές Εφαρμογές και Διδακτικοί Σχεδιασμοί. Στο πλαίσιο της Πράξης «Αναβάθμιση των Προγραμμάτων Σπουδών και Δημιουργία Εκπαιδευτικού Υλικού Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης» του ΙΕΠ με MIS 5035542.
Petrogiannis, K. (2013). Early childhood education and care in Greece: In search of an identity. Nordic Early Childhood Education Research, 6(29), 1-9. https://doi.org/10.7577/nbf.454
Sinclair, R. (2004), Participation in practice: making it meaningful, effective and sustainable. Children & Society, 18, 106-118. https://doi.org/10.1002/chi.817
Skauge, B., Storhaug, A.S., & Marthinsen, E. (2021). The what, why and how of child participation—A review of the conceptualization of “child participation” in child welfare. Social Sciences, 10(2), 54. https://doi.org/10.3390/socsci10020054
Thomas, N. (2007). Towards a theory of children's participation. International Journal of Children’s Rights, 15, 199-218. https://doi.org/10.1163/092755607x206489United Nations Committee on the Rights of the Child (2005). General comment No 7 (2005): Implementing child rights in early childhood. www.refworld.org/docid/460bc5a62.html
United Nations General Assembly (1989). The United Nations convention on the rights of the child. United Nations.
Wyness, M. (2006). Childhood and society: An introduction to the sociology of childhood. Palgrave Macmillan.