test Αξιολόγηση του δεσμού γονέα-παιδιού σε μαθητές με Νευροαναπτυξιακές Διαταραχές μέσω της προβολικής δοκιμασίας «φωλιά πουλιών»|Ερευνώντας τον κόσμο του παιδιού

Αξιολόγηση του δεσμού γονέα-παιδιού σε μαθητές με Νευροαναπτυξιακές Διαταραχές μέσω της προβολικής δοκιμασίας «φωλιά πουλιών»

PDF
Δημοσιευμένα: Oct 11, 2025
Λέξεις-κλειδιά:
Δεσμός Φωλιά πουλιών Νευροαναπτυξιακές διαταραχές Ειδική αγωγή Ανασφαλής πρόσδεση
Γιώργος Τσουβέλας
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Ψυχολογίας,
https://orcid.org/0000-0001-8123-0091
Ειρήνη Δαργωνάκη
Ενιαίο Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο- Λύκειο Ευβοίας,
Ασημένια Παπουλίδη
Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας
Περίληψη

Ο συναισθηματικός δεσμός με το κύριο πρόσωπο φροντίδας αποτελεί έναν σημαντικό προβλεπτικό παράγοντα για τις σχέσεις που θα διαμορφώσει το παιδί κατά την πορεία της ανάπτυξής του. Παρότι ο  ανασφαλής δεσμός έχει συσχετιστεί σε νευροβιολογικό επίπεδο με την απορρύθμιση του συναισθήματος και με τις νευροαναπτυξιακές διαταραχές, υπάρχουν λίγες διαθέσιμες εμπειρικές μελέτες σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Μέσα από την παρούσα μελέτη επιχειρούμε να αξιολογήσουμε τον τύπο δεσμού που εμφανίζουν μαθητές ειδικού σχολείου που έχουν διαγνωστεί με νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Ο δεσμός των παιδιών με τον γονέα αξιολογήθηκε μέσα από τη δοκιμασία «φωλιά πουλιών». Παράλληλα, διενεργήθηκαν συνεντεύξεις με τους γονείς από τον ψυχολόγο και την κοινωνική λειτουργό του σχολείου και στη συνέχεια οι ειδικοί διατύπωσαν τις εκτιμήσεις τους αναφορικά με τον τύπο δεσμού που εμφάνιζε ο κάθε μαθητής. Κατά την εφαρμογή της προβολικής δοκιμασίας ζητήθηκε από τον κάθε μαθητή να ζωγραφίσει μια φωλιά πουλιών και στη συνέχεια να αφηγηθεί μια ιστορία. Στη μελέτη συμμετείχαν 8 μαθητές (6 αγόρια, 2 κορίτσια, 9-12 ετών) με νευροαναπτυξιακές διαταραχές που είχαν κατακτήσει τον λόγο και φοιτούσαν σε ειδικό σχολείο. Έξι μαθητές εμφάνισαν ανασφαλή και δύο ασφαλή δεσμό. Αποτυπώθηκε συμφωνία μεταξύ του συστήματος βαθμολόγησης της προβολικής δοκιμασίας και της κλινικής εκτίμησης που προέκυψε από τις συνεντεύξεις με τους γονείς. Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης παρέχουν κάποιες ενδείξεις ότι η προβολική δοκιμασία «φωλιά των πουλιών» μπορεί να λειτουργήσει ως ένα πολύτιμο εργαλείο ανίχνευσης ζητημάτων που σχετίζονται με τον δεσμό παιδιού-γονέα σε μαθητές που φοιτούν σε ειδικό σχολείο.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Επιστημονική αρθρογραφία & εκπαιδευτικές δράσεις
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση 4.0.

Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:

Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution License που επιτρέπει σε τρίτους - αποδέκτες της άδειας να χρησιμοποιούν την εργασία όπως θέλουν με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.

Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.

Το περιοδικό επιτρέπει και ενθαρρύνει τους Συγγραφείς να καταθέτουν τις εργασίες τους μέσω διαδικτύου (π.χ. σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή στους προσωπικές τους ιστοσελίδες) πριν και μετά από τις διαδικασίες της δημοσίευσης, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγική ανταλλαγή ιδεών και σκέψεων καθώς επίσης και σε γρηγορότερη και μεγαλύτερη χρήση και ευρετηρίαση της δημοσιευμένης εργασίας (See The Effect of Open Access).

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Ainsworth, M. D. S. (1979). Infant-mother attachment. American Psychologist, 34(10), 932–937. https://doi.org/10.1037/0003-066X.34.10.932
Alexander, S. L., Frederico, M., Long, M., & Vicendese, D. (2023). Attachment security in children with disability or developmental delay: Systematic review of quality and interventions. Journal of Occupational Therapy, Schools, & Early Intervention. https://doi.org/10.1080/19411243.2023.2177237
American Psychological Association (2017). Ethical principles of psychologists and code of conduct: Ethics Including 2010 and 2016 Amendments. https://www.apa.org/ethics/code
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-5. American Psychiatric Association. https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596
Bartholomew, K., & Shaver, P. R. (1998). Methods of assessing adult attachment: Do they converge? In J. A. Simpson & W. S. Rholes (Eds.), Attachment theory and close relationships (pp. 25–45). New York: Guilford Press.
Bergin, C., & Bergin, D. (2009). Attachment in the classroom. Educational Psychology Review, 21, 141‒170. https://doi.org/10.1007/s10648-009-9104-0
Bernier, A., Carlson, S. M., Deschênes, M., & Matte-Gagné, C. (2012). Social factors in the development of early executive functioning: a closer look at the caregiving environment. Developmental Science, 15(1), 12–24. https://doi.org/10.1111/j.1467-7687.2011.01093.x
Betts, D. (2013). A review of the principles for culturally appropriate art therapy assessment tools. Art Therapy, 30(3), 98–106. https://doi.org/10.1080/07421656.2013.819280
Bouteyre, E., Halidi, O., & Despax, J. (2022). Childlessness among adopted women: A study of the role of attachment through Bird’s Nest Drawings. Adoption & Fostering, 46(1), 41-59. https://doi.org/10.1177/03085759221081350
Bowlby, J. (1982). Attachment and loss: Retrospect and prospect. American Journal of Orthopsychiatry, 52(4), 664–678. https://doi.org/0002-9432/82/040664-15$00.75
Bretherton, I., & Munholland, K. A. (2008). Internal working models in attachment relationships: Elaborating a central construct in attachment theory. In J. Cassidy & P. R. Shaver (Eds.), Handbook of attachment: Theory, research, and clinical applications (pp. 102–127). The Guilford Press.
Carlson, E. (1998). A prospective longitudinal study of attachment disorganization/disorientation. Child Development, 69(4), 1107–1128. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1998.tb06163.x
Cassidy, J. (1994). Emotion regulation: Influences of attachment relationships. Monographs of the Society for Research in Child Development, 59(2–3), 228–2.
Cassidy, J., & Marvin, R.S., with the MacArthur Working Group (1992). Attachment organization in preschool children: Procedures and coding manual. Unpublished document, University of Virginia.
Cassidy, J., Jones, J. D., & Shaver, P. R. (2013). Contributions of attachment theory and research: a framework for future research, translation, and policy. Development and psychopathology, 25(4 Pt 2), 1415–1434. https://doi.org/10.1017/S0954579413000692
Crittenden, P., Kozlowska, K., & Landini, A. (2010). Assessing attachment in school-age children. Clinical child psychology and psychiatry, 15(2), 185–208. https://doi.org/10.1177/1359104509356741
De Schipper, J. C., & Schuengel, C. (2010). Attachment behaviour towards support staff in young people with intellectual disabilities: Associations with challenging behaviour. Journal of Intellectual Disability Research, 54(7), 584–596. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2010.01288.x
Dujardin, A., Santens, T., Braet, C., De Raedt, R., Vos, P., Maes, B., & Bosmans, G. (2016). Middle childhood support-seeking behavior during stress: Links with self-reported attachment and future depressive symptoms. Child Development, 87(1), 326–340. https://doi.org/10.1111/cdev.12491
Fearon, P., & Belsky, J. (2016). Precursors of attachment security. In J. Cassidy & P. Shaver (Eds.), Handbook of attachment (Third) (pp. 291-313). The Guilford Press.
Fearon, R. P., Bakermans-Kranenburg, M. J., van Ijzendoorn, M. H., Lapsley, A. M., & Roisman, G. I. (2010). The significance of insecure attachment and disorganization in the development of children's externalizing behavior: a meta-analytic study. Child development, 81(2), 435–456. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2009.01405.x
Feniger-Schaal, R., & Oppenheim, D. (2013). Resolution of the diagnosis and maternal sensitivity among mothers of children with Intellectual Disability. Research in developmental disabilities, 34(1), 306–313. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2012.08.007
Goldner, L. (2014). Revisiting the Bird’s Nest Drawing: Towards a global approach. The Arts in Psychotherapy, 41, 391–399. https://doi.org/10.1016/j.aip.2014.06.003
Goldner, L., & Golan, Y. (2016). Parental representations and attachment security in young Israeli mothers' bird's nest drawings. Art Therapy, 33(4), 186‒194. https://doi.org/10.1080/07421656.2016.1233380
Granqvist, P., Sroufe, L. A., Dozier, M., Hesse, E., Steele, M., van Ijzendoorn, M., Solomon, J., Schuengel, C., Fearon, P., Bakermans-Kranenburg, M., Steele, H., Cassidy, J., Carlson, E., Madigan, S., Jacobvitz, D., Foster, S., Behrens, K., Rifkin-Graboi, A., Gribneau, N., Spangler, G., … Duschinsky, R. (2017). Disorganized attachment in infancy: a review of the phenomenon and its implications for clinicians and policy-makers. Attachment & human development, 19(6), 534–558. https://doi.org/10.1080/14616734.2017.1354040
Groh, A. M., Fearon, R. P., Bakermans-Kranenburg, M. J., van Ijzendoorn, M. H., Steele, R. D., & Roisman, G. I. (2014). The significance of attachment security for children's social competence with peers: a meta-analytic study. Attachment & human development, 16(2), 103–136. https://doi.org/10.1080/14616734.2014.883636
Grzadzinski, R. L., Luyster, R., Spencer, A. G., & Lord, C. (2014). Attachment in young children with autism spectrum disorders: an examination of separation and reunion behaviors with both mothers and fathers. Autism: the International Journal of Research and Practice, 18(2), 85–96. https://doi.org/10.1177/1362361312467235
Hamadi, L., & Fletcher, H. K. (2021). Are people with an intellectual disability at increased risk of attachment difficulties? A critical review. Journal of Intellectual Disabilities, 25(1), 114-130. https://doi.org/10.1177/1744629519864772
Howe, D. (2006). Disabled children, parent-child interaction and attachment. Child Family Social Work, 11(2), 95–106. https://doi.org/10.1111/j.1365-2206.2006.00397.x
Hyler, C. (2002). Children’s drawings as representations of attachment (Unpublished master’s thesis). Eastern Virginia Medical School, Norfolk, VA.
Janssen, C. G. C., Schuengel, C., & Stolk, J. (2002). Understanding challenging behaviour in people with severe and profound intellectual disability: A stress-attachment model. Journal of Intellectual Disability Research, 46(6), 445–453. https://doi.org/10.1046/j.1365-2788.2002.00430.x
Καφέτσιος, Κ. (2005). Δεσμός, συναίσθημα και διαπροσωπικές σχέσεις. Τυπωθήτω.
Kaiser, D. (1996). Indications of attachment security in a drawing task. The Arts in Psychotherapy, 23(4), 333-340.
Kaiser, D. H., & Deaver, S. (2009). Assessing attachment with the Bird’s Nest Drawing: A review of the research. Art Therapy: Journal of the American Art Therapy Association, 26(1), 26-33.
Kaiser, D. H. (2015). Assessing Attachment with the Bird's Nest Drawing (BND). In D. E., Gussak, & M. L., Rosal, (Eds.) The Wiley Ηandbook of Αrt Τherapy (pp. 514-523). John Wiley & Sons.
Kaplan, N., & Main, M. (1986). Instructions for the classification of children’s family drawings in terms of representation of attachment. University of California.
Lieberman, A. F., & Amaya-Jackson, L., (2005). Reciprocal influences of attachment and trauma: Using a dual lens in the assessment and treatment of infants, toddlers, and preschoolers. In L. J. Berlin, Y. Ziv, L. Amaya-Jackson, & M.T. Greenberg (Eds.), Enhancing early attachment: Theory, research, and policy (pp. 100‒124). New York: Guilford Press.
Lieberman, A. F., Weston, D. R., & Pawl, J. H. (1991). Preventive intervention and outcome with anxiously attached dyads. Child Development, 62, 199–209.
Lyons-Ruth, K., & Jacobvitz, D. (2016). Attachment disorganization from infancy to adulthood: Neurobiological correlates, parenting contexts, and pathways to disorder. In J. Cassidy & P. R. Shaver (Eds.), Handbook of attachment: Theory, research, and clinical applications (3rd ed., pp. 667–695). Guilford.
Madigan, S., Bakermans-Kranenburg, M. J., Van Ijzendoorn, M. H., Moran, G., Pederson, D. R., & Benoit, D. (2006). Unresolved states of mind, anomalous parental behavior, and disorganized attachment: a review and meta-analysis of a transmission gap. Attachment & human development, 8(2), 89–111. https://doi.org/10.1080/14616730600774458
Main, M. (1990). Cross-cultural studies of attachment organization: Recent studies, changing methodologies, and the concept of conditional strategies. Human Development, 33(1), 48–61. https://doi.org/10.1159/000276502
Martin, K., Haltigan, J., Ekas, N., Prince, E., & Messinger, D. (2020). Attachment security differs by later autism spectrum disorder: A prospective study. Developmental Science, 23(5), e12953–e12953. https://doi.org/10.1111/desc.12953
Naber, F. B. A., Swinkels, S. H. N., Buitelaar, J. K., Bakermans-Kranenburg, M. J., IJzendoorn, M. H. V., Dietz, C., & Van Engeland, H. (2007). Attachment in toddlers with autism and other developmental disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37(6), 1123–1138. https://doi.org/10.1007/s10803-006-0255-2
Potharst, E. S., Schuengel, C., Last, B. F., Wassenaer, A. G. V., Kok, J. H., & Houtzager, B. A. (2012). Difference in mother-child interaction between preterm-and term-born preschoolers with and without disabilities. Acta Paediatrica, 101(6), 597–603. https://doi.org/10.1111/j.1651-2227.2012.02599.x
Psouni, E., & Apetroaia, A. (2014). Measuring scripted attachment-related knowledge in middle childhood: The Secure Base Script Test. Attachment & Human Development, 16(1), 22–41. https://doi.org/10.1080/14616734.2013.804329
Puig, J., Englund, M., Simpson, J., & Collins, W. (2013). Predicting adult physical illness from infant attachment: A prospective longitudinal study. Health Psychology, 32(4), 409–417. http://dx.doi. org/10.1037/a0028889
Redtschitz, V. G. (2012). Assessing and Exploring the Attachment in Foster Children Through the Use of the Bird's Nest Art Therapy Task and Narrative Story (Doctoral dissertation, Drexel University, College of Nursing and Health Professions, Creative Arts Therapies Department).
Rooksby, M., Di Folco, S., Tayarani, M., Vo, D. B., Huan, R., Vinciarelli, A., Brewster, S. A., & Minnis, H. (2021). The School Attachment Monitor-A novel computational tool for assessment of attachment in middle childhood. PloS Οne, 16(7), e0240277. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0240277
Rutgers, A. H., Bakermans-Kranenburg, M. J., van Ijzendoorn, M. H., & van Berckelaer-Onnes, I. A. (2004). Autism and attachment: a meta-analytic review. Journal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines, 45(6), 1123–1134. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2004.t01-1-00305.x
Schuengel, C., & Janssen, C. G. C. (2006). People with mental retardation and psychopathology: Stress, affect regulation and attachment: A review. International Review of Research in Mental Retardation, 32, 229–260. https://doi.org/10.1016/S0074-7750(06)32008-3
Schuengel, C., de Schipper, J. C., Sterkenburg, P. S., & Kef, S. (2013). Attachment, intellectual disabilities and mental health: research, assessment and intervention. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 26(1), 34–46. https://doi.org/10.1111/jar.12010
Schuengel, C., Kef, S., Damen, S., & Worm, M. (2010). ‘People who need people’: Attachment and professional caregiving. Journal of Intellectual Disability Research, 54(1), 38–47. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2009.01236.x
Shaver, P. R., & Mikulincer, M. (2002). Attachment-related psychodynamics. Attachment & Human Development, 4(2), 133–161. https://doi.org/10.1080/14616730210154171
Sheller, S. (2007). Understanding Insecure Attachment: A Study Using Children's Bird Nest Imagery. Art Therapy, 24(3), 119‒127.
Spruit, A., Wissink, I., Noom, M. J., Colonnesi, C., Polderman, N., Willems, L., ... & Stams, G. J. J. (2018). Internal structure and reliability of the Attachment Insecurity Screening Inventory (AISI) for children age 6 to 12. BMC Psychiatry, 18, 1‒11. https://doi.org/10.1186/s12888-018-1608-z
Trewartha, S. (2004). Attachment strategies of adolescents in foster care: indicators and implications (Unpublished master’s thesis). Easter Virginia Medical School, Norfolk, VA.
van Ijzendoorn, M. H., Schuengel, C., & Bakermans-Kranenburg, M. J. (1999). Disorganized attachment in early childhood: meta-analysis of precursors, concomitants, and sequelae. Development and psychopathology, 11(2), 225–249. https://doi.org/10.1017/s0954579499002035
Yirmiya, C., & Sigman, M. (2001). Attachment in autism. In J. Richer & S. Coates (Eds.), Autism: Putting Together the Pieces. Kingsley Publishers.
Zablotsky, B., Black, L. I., Maenner, M. J., Schieve, L. A., Danielson, M. L., Bitsko, R. H., et al. (2019). Prevalence and Trends of Developmental Disabilities among Children in the United States: 2009–2017. Pediatrics 144. https://doi.org/10.1542/peds.2019-0811