H ομάδα πίσω από το «γυαλί»: Μια ερμηνευτική φαινομενολογική ανάλυση της διαδικτυακής ομαδικής ψυχοθεραπείας στην εποχή του Covid-19

Manuscript (English)
Δημοσιευμένα: Δεκ 27, 2025
DOI: https://doi.org/10.12681/psy_hps.43958
Λέξεις-κλειδιά:
διαδικτυακή ψυχοθεραπεία, ομάδες, Covid-19, ερμηνευτική φαινομενολογική ανάλυση
Χριστίνα-Χρυσούλα Δενή
Τμήμα Ψυχολογίας/Φιλοσοφική Σχολή/Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Χριστίνα Παπαχρήστου
Τμήμα Ψυχολογίας/Φιλοσοφική Σχολή/Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Περίληψη

Ο στόχος της μελέτης ήταν να ερευνήσει και να αποτυπώσει το βίωμα ομαδικών ψυχοθεραπευτών/τριών από την πρωτόγνωρη εμπειρία της ομαδικής διαδικτυακής ψυχοθεραπείας στη διάρκεια της καραντίνας του Covid-19. Μελετήθηκαν οι εμπειρίες των ψυχοθεραπευτών/τριών αναφορικά με τη μετάβαση των ομάδων στο διαδίκτυο, τις προκλήσεις και τις δυνατότητες που αναδύθηκαν καθώς και η επίδραση της διαδικτυακής συνθήκης στο θεραπευτικό πλαίσιο, στην αλληλεπίδραση, στις θεραπευτικές παρεμβάσεις, αλλά και τα αποτελέσματα της ψυχοθεραπείας, υπό το πρίσμα της πανδημίας. Πραγματοποιήθηκαν ημι-δομημένες ατομικές συνεντεύξεις με 15 ομαδικούς/ες ψυχοθεραπευτές/τριες διαδικτυακών ομάδων, διαφορετικών θεραπευτικών προσεγγίσεων. Για την ανάλυση των δεδομένων εφαρμόστηκε η μέθοδος της Ερμηνευτικής Φαινομενολογικής Ανάλυσης. Κύριο εύρημα αποτελεί η ιδιαιτερότητα του διαδικτυακού πλαισίου ψυχοθεραπείας, που εξαιτίας της παρεμβολής της τεχνολογίας και της χωροταξικής απόστασης, απαιτεί την αναδιαμόρφωση των θεραπευτικών παρεμβάσεων και των κανόνων που το διέπουν. Ταυτόχρονα, η εξ αποστάσεως συμμετοχή στην ομάδα φάνηκε να αποδυναμώνει το πλαίσιο απέναντι σε ρήξεις και να διακυβεύει την εχεμύθεια. Σύμφωνα με τα ευρήματα, αναδύθηκε η ανεπάρκεια του διαδικτυακού πλαισίου στη εγκαθίδρυση των σχέσεων και της συνοχής της ομάδας. Διαπιστώθηκε η επιφανειακή και περιορισμένη αντίληψη της ομάδας εξαιτίας της έλλειψης σωματικής παρουσίας και η λειτουργία της απουσίας του φυσικού χώρου ως επιτρεπτική ή αποτρεπτική συνθήκη για την αυτοαποκάλυψη. Παράλληλα, αναδείχθηκε η αναγωγή του εγχειρήματος αυτού, ως λύση ανάγκης στους χαλεπούς καιρούς της πανδημίας, και το θετικό θεραπευτικό αποτέλεσμά του, παρά τους περιορισμούς. Παρατίθενται προτάσεις εφαρμογής μιας στάσης κλινικής ευελιξίας και προσαρμοστικότητας στη θεραπευτική πράξη, για την εξασφάλιση ενός επαγγελματικού και ασφαλούς περιβάλλοντος παροχής ψυχοθεραπείας σε στιγμές κρίσης και σημαντικών αλλαγών.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • ΕΙΔΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

Το περιοδικό ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ έχει υιοθετήσει μία πολιτική Platinum open-access. Τα έξοδα υποβολής, επεξεργασίας ή δημοσίευσης των εργασιών καλύπτονται από την Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία. Τα πνευματικά δικαιώματα των δημοσιευμένων εργασιών προστατεύονται από την άδεια 'Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International'. Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Η άδεια αυτή επιτρέπει σε τρίτους, να χρησιμοποιούν την εργασία σε οποιαδήποτε μορφή, με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση στο περιοδικό ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Επιπλέον, κάθε διανομή της εργασίας οφείλει να γίνεται με τους ίδιους όρους διανομής, δηλαδή με την ίδια άδεια Creative Commons.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
American Psychological Association. (2020). Psychologists embrace telehealth to prevent the spread of COVID-19. https://www.apaservices.org/practice/legal/technology/psychologists-embrace-telehealth
Banbury, A., Nancarrow, S., Dart, J., Gray, L., & Parkinson, L. (2018). Telehealth interventions delivering home-based support group videoconferencing: Systematic review. Journal of Medical Internet Research, 20(2), e25. https://doi.org/10.2196/jmir.8090
Batastini A. B., Paprzycki P., Jones A. C., MacLean N. (2021). Are videoconferenced mental and behavioral health services just as good as in-person? A meta-analysis of a fastgrowing practice. Clinical Psychology Review, 83, 101944. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2020.101944.
Ben-David, Y., Ickeson, T., & Kaye-Tzadok, A. (2021). Lost in the matrix: Dialectical tensions in facilitating virtual video groups during COVID-19 pandemic. Internet interventions, 26, 100445. https://doi.org/10.1016/j.ivent.2021.100445
Békés, V., & Aafjes-van Doorn, K. (2020). Psychotherapists’ attitudes toward online therapy during the COVID-19 pandemic. Journal of Psychotherapy Integration, 30(2), 238–247. https://doi.org/10.1037/int0000214
Békés, V., Aafjes-van Doorn, K., Luo, X., Prout, T. A., & Hoffman, L. (2021). Psycho-therapists' challenges with online therapy during COVID-19: Concerns about connectedness predict therapists' negative view of online therapy and its perceived efficacy over time. Frontiers in psychology, 12, 705699. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.705699
Békés, V., Aafjes-van Doorn, K., Prout, T. A., & Hoffman, L. (2020). Stretching the analytic frame: Analytic therapists' experiences with remote therapy during COVID-19. Journal of the American Psychoanalytic Association, 68(3), 437–446. https://doi.org/10.1177/0003065120939298
Biancalani, G., Franco, C., Guglielmin, M. S., Moretto, L., Orkibi, H., Keisari, S., &Testoni, I. (2021). Tele-psychodrama therapy during the COVID-19 pan-demic: Participants’ experiences. The Arts in Psychotherapy, 75. https://doi.org/10.1016/j.aip.2021.101836
Bouchard, S., Paquin, B., Payeur, R., Allard, M., Rivard, V., Fournier, T., Renaud, P., & Lapierre, J. (2004). Delivering cognitive-behavior therapy for panic disorder with agoraphobia in videoconference. Telemedicine journal and e-health: the official journal of the American Telemedicine Association, 10(1), 13–25. https://doi.org/10.1089/153056204773644535
Brooks, E., Turvey, C., & Augusterfer, E. F. (2013). Provider barriers to telemental health: Obstacles overcome, obstacles remaining. Telemedicine and e-Health, 19(6), 433–437. https://doi.org/10.1089/tmj.2013.0068
Burgoyne, N., & Cohn, A. S. (2020). Lessons from the transition to relational teletherapy during COVID‐19. Family Process, 59(3), 974–988. https://doi.org/10.1111/famp.12589
Connolly, S. L., Miller, C. J., Lindsay, J. A., & Bauer, M. S. (2020). A systematic review of providers’ attitudes toward tele-mental health via videoconferencing. Clinical Psychology: Science and Practice, 27(2), https://doi.org/10.1111/cpsp.12311
Creswell, J.W., (2016). 30 Essential Skills for the Qualitative Researcher. Sage.
Downing, L., Marriott, H., & Lupton, D. (2021). ‘Ninja’ levels of focus”: Therapeutic holding environments and the affective atmospheres of telepsychology during the COVID-19 pandemic. Emotion, Space and Society, 40, 100824. https://doi.org/10.1016/j.emospa.2021.100824
Dubey, S., Biswas, P., Ghosh, R., Chatterjee, S., Dubey, M. J., Chatterjee, S., Lahiri, D., & Lavie, C. J. (2020). Psychosocial impact of COVID-19. Diabetes & metabolic syndrome, 14(5), 779–788. https://doi.org/10.1016/j.dsx.2020.05.035
Ertelt, T. W., Crosby, R. D., Marino, J. M., Mitchell, J. E., Lancaster, K., & Crow, S. J. (2011). Therapeutic factors affecting the cognitive behavioral treatment of bulimia nervosa via telemedicine versus face-to-face delivery. International Journal of Eating Disorders, 44(8), 687–691. https ://doi.org/10.1002/eat.20874
Feijt, M., de Kort, Y., Bongers, I., Bierbooms, J., Westerink, J., & IJsselsteijn, W. (2020). Mental health care goes online: Practitioners' experiences of providing mental health care during the COVID-19 pandemic. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 23(12), 860–864. https://doi.org/10.1089/cyber.2020.0370
Gentry, M. T., Lapid, M. I., Clark, M. M., & Rummans, T. A. (2018). Evidence for telehealth group-based treatment: A systematic review. Journal of Telemedicine and Telecare, 25(6), 327–342. https://doi.org/10.1177/1357633X18775855
Gullo, S., Lo Coco, G., Leszcz, M., Marmarosh, C. L., Miles, J. R., Shechtman, Z., Weber, R., & Tasca, G. A. (2022). Therapists’ perceptions of online group therapeutic relationships during the COVID-19 pandemic: A survey-based study. Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 26(2), 103–118. https://doi.org/10.1037/gdn0000189
Harrell, M. C., & Bradley, M. A. (2009). Data collection methods: Semi-structured interviews and focus groups [Technical report TR-718]. RAND Corporation. https://www.rand.org/pubs/technical_reports/TR718.html
Holmes, E. A., O'Connor, R. C., Perry, V. H., Tracey, I., Wessely, S., Arseneault, L., Ballard, C., Christensen, H., Cohen Silver, R., Everall, I., Ford, T., John, A., Kabir, T., King, K., Madan, I., Michie, S., Przybylski, A. K., Shafran, R., Sweeney, A., Worthman, C. M., Bullmore, E. (2020). Multidisciplinary research priorities for the COVID-19 pandemic: Α call for action for mental health science. The lancet. Psychiatry, 7(6), 547–560. https://doi.org/10.1016/S2215-0366(20)30168-1
Hood, P., Turner, C. J., Beggs, B., Owens, L., & Chapman, A. L. (2023). Making lemonade out of lemons: Dialectical behavior therapy via telehealth during a pandemic. Behavior Therapy, 54(5), 876–891. https://doi.org/10.1016/j.beth.2023.03.007
Isari, F, & Purkos, Μ. (2015). Qualitative Research Methodology: Applications in Psychology and Education. SAEB. Retrieved from:https://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/PPP125/%CE%A7%CF%81%CE%B7%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%AF%20%CE%BF%CE%B4%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CE%AF/%CE%A0%CE%BF%CE%B9%CE%BF%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%BC%CE%B5%CE%B8%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20%CE%AD%CF%81%CE%B5%CF%85%CE%BD%CE%B1%CF%82.pdf
Kokou-Kpolou, C. K., Fernández-Alcántara, M., & Cénat, J. M. (2020). Prolonged grief related to COVID-19 deaths: Do we have to fear a steep rise in traumatic and disenfranchised griefs? Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy, 12(S1), S94-S95. https://doi.org/10.1037/tra0000798
Kotera, Y., Kaluzeviciute, G., Lloyd, C., Edwards, A. M., & Ozaki, A. (2021). Qualitative investigation into therapists' experiences of online therapy: Implications for working clients. International journal of environmental research and public health, 18(19), 10295. https://doi.org/10.3390/ijerph181910295
Larkin, M., & Thompson, A. R. (2012). Interpretative phenomenological analysis in mental health and psychotherapy research. In D. Harper & A. R. Thompson (Eds.), Qualitative research methods in mental health and psychotherapy: A guide for students and Practitioners (pp. 99–116). John Wiley & Sons.
Lemma, A. (2017). The digital age on the couch: Psychoanalytic practice and new media. Routledge.
Lemma, A. (2021, May 15). Psychoanalysis behind the screen: Some personal reflections. Keynote speech at the EFFP one-day online conference, Pandemic in our lives: Impact on our patients. https://hspgp.gr/pandemic-in-our-lives-impact-on-our-patients/
Li, Q., Guan, X., Wu, P., Wang, X., Zhou, L., Tong, Y., Ren, R., Leung, K. S. M., Lau, E. H. Y., Wong, J. Y., Xing, X., Xiang, N., Wu, Y., Li, C., Chen, Q., Li, D., Liu, T., Zhao, J., Liu, M., Tu, W., … Feng, Z. (2020). Early transmission dynamics in Wuhan, China, of novel coronavirus-infected pneumonia. The New England Journal of Medicine, 382(13), 1199–1207. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2001316
Lin, T., Stone, S. J., Heckman, T. G., & Anderson, T. (2021). Zoom-in to zone-out: Therapists report less therapeutic skill in telepsychology versus face-to-face therapy during the COVID-19 pandemic. Psychotherapy, 58(4), 449–459. https://doi.org/10.1037/pst0000398
Lopez, A., Rothberg, B., Reaser, E., Schwenk, S., & Griffin, R. (2020). Therapeutic groups via video teleconferencing and the impact on group cohesion. mHealth, 6, 13. https://doi.org/10.21037/mhealth.2019.11.04
Maier, C. A., Riger, D., & Morgan-Sowada, H. (2021). "It's splendid once you grow into it:" Client experiences of relational teletherapy in the of COVID19. Joural of marital and family therapy, 47(2), 304-319. https://doi.org/10.1111/jmft.12508
Marmarosh, C. L., Forsyth, D. R., Strauss, B., & Burlingame, G. M. (2020). The psychology of the COVID-19 pandemic: A group-level perspective. Group Dynamics Theory, Research and Practice, 24(3), 122–138. https://doi.org/10.1037/gdn0000142
McBeath, A. G., du Plock, S., & Bager-Charleson, S. (2020). The challenges and experiences of psychotherapists working remotely during the coronavirus pandemic. Counselling and psychotherapy research, 20(3), 394–405. https://doi.org/10.1002/capr.12326
McWilliams N. (2004). Psychoanalytic psychotherapy: a practitioner's guide. Guilford Press.
Pietkiewicz, I., & Smith, J. A. (2014). A practical guide to using interpretative phenomenological analysis in qualitative research psychology. Czasopismo Psychologiczne / Psychological Journal, 20(1), 7–14. https://doi.org/10.14691/CPPJ.20.1.7
Robledo Yamamoto, F., Voida, A., & Voida, S. (2021). From therapy to teletherapy: Relocating mental health services online. Proceedings of the ACM on Human-Computer Interaction, 5(CSCW2), 1–30. https://doi.org/10.1145/3479508
Simpson, S. (2009). Psychotherapy via videoconferencing: A review. British Journal of Guidance and Counselling, 37(3), 271–286. https://doi.org/10.1080/03069880902957007
Simpson, S.R., Bell, L., Knox, J., & Mitchell, D. (2005). Therapy via videoconferencing: a route to client empowerment? Clinical Psychology & Psychotherapy, 12, 156-165. https://doi.org/10.1002/cpp.436 100
Simpson, S., Knox, J., Mitchell, D., Ferguson, J., Brebner, J., & Brebner, E. (2003). A multidisciplinary approach to the treatment of eating disorders via videoconferencing in north-east Scotland. Journal of Telemedicine and Telecare, 9, 37–38. https://doi.org/10.1258/135763303322196286
Simpson, S., & Morrow, E. (2010). Using videoconferencing for conducting a therapeutic relationship. In K. Anthony, D. Nagel, & S. Goss (Eds.), The use of technology in mental health: Applications, ethics & practice (pp. 113–127). Charles C Thomas.
Simpson, S. G., & Reid, C. L. (2014). Therapeutic alliance in videoconferencing psychotherapy: A review. Australian Journal of Rural Health, 22, 280–299. https://doi.org/10.1111/ajr.12149
Smith, J. A., & Osborn, M. (2003). Interpretative phenomenological analysis. In J. A. Smith, Qualitative Psychology: A practical guide to research methods. Sage Publications.
Suler, J. (2004). The Online Disinhibition Effect. Cyberpsychology & Behavior, 7(3), 321–326. https://doi.org/10.1089/1094931041291295
Weinberg, H. (2020). Online group psychotherapy: Challenges and possibilities during COVID-19—A practice review. Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 24(3), 201–211. https://doi.org/10.1037/gdn0000140
Weinberg, H., & Rolnick, A. (2019). Theory and practice of online therapy: Internet de-livered interventions for individuals, families, groups and organizations. Wiley. https://doi.org/10.4324/9781315545530
Willig, C. (2015). Qualitative research methods in psychology: An introduction [Ποιοτικές μέθοδοι έρευνας στην ψυχολογία: Μια εισαγωγή] (E. Avgita, Trans.; E. Tseliou, Ed.). Gutenberg. (Original work published 2013).
Zerwas S. C., Watson H. J., Hofmeier S. M., Levine M. D., Hamer R. M., Crosby R. D., Runfola C. D., Peat C. M., Shapiro J. R., Zimmer B., Moessner M., Kordy H., Marcus M. D., Bulik C. M. (2017). CBT4BN: A Randomized Controlled Trial of Online Chat and Face-to- Face Group Therapy for Bulimia Nervosa. Psychotherapy and Psychosomatics, 86(1), 47-53. https://doi.org/10.1159/000449025
Τα περισσότερο διαβασμένα άρθρα του ίδιου συγγραφέα(s)