Tα οφέλη της γραφής με το χέρι στην ανάπτυξη της αναγνωστικής ικανότητας: ανασκόπηση νευροαπεικονιστικών ευρημάτων

PDF
Δημοσιευμένα: Dec 26, 2020
DOI: https://doi.org/10.12681/psy_hps.25575
Λέξεις-κλειδιά:
ανάγνωση γραφή με το χέρι εγκέφαλος νευροαπεικόνιση
Φίλιππος Βλάχος
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Περίληψη
Αν και, ανάγνωση και γραφή συχνά αντιμετωπίζονται ως δύο ξεχωριστές διαδικασίες, τα ερευνητικά δεδομένα των τελευταίων ετών υποδεικνύουν ότι οι δύο αυτές λειτουργίες φαίνεται να  είναι αλληλένδετες και η μία να εξαρτάται από την άλλη.  Σκοπός της συγκεκριμένης μελέτης ήταν να εξετάσουμε αν και κατά πόσο η γραφή με το χέρι σχετίζεται και επηρεάζει την ανάπτυξη των αναγνωστικών ικανοτήτων. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήσαμε ανασκόπηση νευροαπεικονιστικών ερευνών της τελευταίας δεκαπενταετίας. Τα ευρήματα των ερευνών, τόσο για τα παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας όσο και για τους ενήλικες, έδειξαν ότι η γραφή με το χέρι επιδρά στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και ενεργοποιεί τα αναγνωστικά συστήματα του εγκεφάλου περισσότερο από άλλες αισθησιοκινητικές τεχνικές. Από τις νευροαπεικονίσεις φάνηκε ότι η εκμάθηση της γραφής βασίζεται στην ανάπτυξη ενός δικτύου δομών του εγκεφάλου, το οποίο περιλαμβάνει το ραχιαίο προκινητικό φλοιό, τον κοιλιακό προκινητικό φλοιό, τον ανώτερο βρεγματικό φλοιό και την ατρακτοειδή έλικα στο αριστερό συνήθως ημισφαίριο, καθώς επίσης και η αντίπλευρη παρεγκεφαλίδα, δομές των οποίων η συμμετοχή και η διασύνδεση είναι ειδική για τη γραφή των χαρακτήρων του αλφαβήτου. Το δίκτυο αυτό δομείται για την κοινή εκμάθηση της γραφής και της ανάγνωσης και εξαρτάται από το επίπεδο της εμπειρίας του συγγραφέα. Η αντίληψη των γραμμάτων βοηθιέται από την εμπειρία της γραφής με το χέρι στην οποία βασίζεται και η ικανότητα επεξεργασίας των γραμμάτων στον εγκέφαλο του ατόμου κατά την ανάγνωση. Τα δίκτυα του εγκεφάλου που φαίνεται να ενεργοποιούνται κατά την αναγνώριση γραμμάτων, μετά την ενεργή εκμάθηση των γραμμάτων αυτών με τη μέθοδο της γραφής με το χέρι, είναι τα ίδια αισθησιοκινητικά δίκτυα που ενεργοποιούνται κατά την αναγνώριση γραμμάτων και κατά την ανάγνωση. Συμπερασματικά, η αισθησιοκινητική εμπειρία με τη μορφή γραφής με το χέρι φαίνεται ότι αναπτύσσει τον εγκέφαλο και υποβοηθά την αναγνωστική ικανότητα του ατόμου.
Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • ΕΙΔΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

Το περιοδικό ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ έχει υιοθετήσει μία πολιτική Platinum open-access. Τα έξοδα υποβολής, επεξεργασίας ή δημοσίευσης των εργασιών καλύπτονται από την Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία. Τα πνευματικά δικαιώματα των δημοσιευμένων εργασιών προστατεύονται από την άδεια 'Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International'. Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Η άδεια αυτή επιτρέπει σε τρίτους, να χρησιμοποιούν την εργασία σε οποιαδήποτε μορφή, με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση στο περιοδικό ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Επιπλέον, κάθε διανομή της εργασίας οφείλει να γίνεται με τους ίδιους όρους διανομής, δηλαδή με την ίδια άδεια Creative Commons.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Abbott, R. D., Berninger, V. W., & Fayol, M. (2010). Longitudinal relationships of levels of language in writing and between writing and reading in grades 1-7. Journal of Educational Psychology, 102, 281–298. https://doi.org /10.1037/a0019318
Ahmed, Y., Wagner, R. K., & Lopez, D. (2014). Developmental relations between reading and writing at the word, sentence, and text levels: A latent change score analysis. Journal of Εducational Ρsychology, 106(2), 419-434. https://doi.org/10.1037/a0035692
Alexander, M.P., Fischer, R.S. & Friedman, R. (1992). Lesion localization in apractic agraphia Archives of Neurology, 49(3), 246-251. https://doi.org/10.1001/archneur.1992.00530270060019
Auerbach, S.H. & Alexander, M.P. (1981). Pure agraphia and unilateral optic ataxia associated with a left superior parietal lobule lesion. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry, 44(5), 430-432. https://doi.org/ 10.1136/jnnp.44.5.430
Berninger, V. & Winn, W. (2016). Implications of advancements in brain research and technology for writing development, writing instruction, and educational evolution. In MacArthur C., Graham S., Fitzgerald J. (Eds.), Handbook of writing research (2nd ed., pp. 96-114). Guilford.
Berninger, V., Dunn, A., Lin, S. & Shimada, S. (2004). School evolution: Scientist-practitioner educators creating optimal learning environments for ALL students. Journal of Learning Disabilities, 37, 500-508. https://doi.org/ 10.1177 /00222194040370060401
Berninger, V., Vaughan, K., Abbott, R., Abbott, S., Brooks, A., Rogan, L., Reed, E. & Graham, S. (1997). Treatment of handwriting fluency problems in beginning writing: Transfer from handwriting to composition. Journal of Educational Psychology, 89, 652-666. https://doi.org/10.1037/0022-0663.89.4.652
Βλάχος, Φ. (2018). Η επίδραση της γραφής με το χέρι στην οργάνωση του εγκεφάλου: Ευρήματα από το χώρο των νευροεπιστημών. Στο: Βλάχος Φ. (Επιμ.) Εγκέφαλος μάθηση και ειδική αγωγή (σελ. 146-160). Gutenberg.
Βλάχος, Φ. & Παπαδημητρίου, Α. (2003). Διερεύνηση των προβλημάτων γραφής σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Επιστημονική Eπετηρίδα Tμήματος Ψυχολογίας Α.Π.Θ., Τόμος Ε΄, 369-381.
Cain, H. (2007). The relationship between phoneme/grapheme correspondence and level of writing and spontaneity of writing in kindergarten students. [Unpublished doctoral dissertation]. Walden University, Georgia.
Cao, F., Vu, M., Chan, L., Lawrence, J., Harris, L., Guan, Q., Xu, Y. & Perfetti, C. (2013). Writing affects the brain network of reading in Chinese: A functional magnetic resonance imaging study. Human Brain Mapping, 34, 1670-1684. https://doi.org/10.1002/hbm.22017
Carr-Hill, R. (2008). International Literacy Statistics: A Review of Concepts, Methodology and Current Data. UNESCO Institute for Statistics.
Connelly, V., Gee, D., & Walsh, E. (2007). A comparison of keyboarded and handwritten compositions and the relationship with transcription speed. British Journal of Educational Psychology, 77, 479-492. https://doi.org /10.1348 /000709906X116768
Crook, C., & Bennett, L. (2007). Does using a computer disturb the organization of children's writing? British Journal of Developmental Psychology, 25(2), 313-321. https://doi.org/10.1348/026151006X143164
Gimenez, P., Bugescu, N., Black, J. M., Hancock, R., Pugh, K., Nagamine, M., Kutner, E., Mazaika, P., Hendren, R., McCandliss, B.D. & Hoeft, F. (2014). Neuroimaging correlates of handwriting quality as children learn to read and write. Frontiers in human neuroscience, 8, 155. https://doi.org/10.3389/fnhum.2014.00155
Hall, A., Simpson, A., Guo, Y., & Wang, S. (2015). Examining the effects of preschool writing instruction on emergent literacy skills: A systematic review of the literature. Literacy Research and Instruction, 54, 115–134. https://doi.org/10.1080/19388071.2014.991883
James, K. (2010). Sensori-motor experience leads to changes in visual processing in the developing brain. Developmental Science, 13, 279–288. https://doi.org/10.1111/j.1467-7687.2009.00883.x
James, K. (2017). The importance of handwriting experience on the development of the literate brain. Current Directions in Psychological Science, 26, 502-508. https://doi.org/10.1177/0963721417709821
James, K., & Engelhardt, L. (2012). The effects of handwriting experience on functional brain development in pre-literate children. Trends in Neuroscience and Education, 1, 32-42. https://doi.org/10.1016/j.tine.2012.08.001
James, K., Jao, R. & Berninger, V. (2016). The development of multileveled writing systems of the brain: Brain lessons for writing instruction. In MacArthur C. A., Graham S., Fitzgerald J. (Eds.), Handbook of writing research (2nd ed., pp. 116-129). Guilford.
Kersey, A.J., & James, K.H. (2013). Brain activation patterns resulting from learning letter forms through active self-production and passive observation in young children. Frontiers in psychology, 4, 567. https://doi.org/ 10.3389/fpsyg.2013.00567
Kim, Y-S. G., Petscher, Y., Wanzek, J., & Al Otaibaet, S. (2018). Relations between reading and writing: a longitudinal examination from grades 3 to 6. Reading & Writing, 31, 1591-1618. https://doi.org/10.1007 /s11145-018-9855-4
Longcamp, M., Anton, J. L., Roth, M., & Velay, J. L. (2003). Visual presentation of single letters activates a premotor area involved in writing. Neuroimage, 19, 1492-1500. https://doi.org/10.1016/S1053-8119(03) 00088-0
Longcamp, M., Richards, T. L., Velay, J-L., & Berninger, V. W. (2016). Neuroanatomy of Handwriting and Related Reading and Writing Skills in Adults and Children with and without Learning Disabilities: French-American Connections. Pratiques, [Online], 171-172. http://pratiques.revues.org/3175.
Πόρποδας, Κ. (2002). Η ανάγνωση. Αυτοέκδοση.
Planton, S., Jucla, M., Roux, F. E., & Démonet, J. F. (2013). The “handwriting brain”: a meta-analysis of neuroimaging studies of motor versus orthographic processes. Cortex, 49(10), 2772-2787. https://doi.org/ 10.1016/ j.cortex.2013.05.011
Purcell, J., Turkeltaub, P., Eden, G., & Rapp, B. (2011). Examining the central and peripheral processes of written word production through meta-analysis. Fronties in Psychology, 2, 239. https://doi.org/10.3389/ fpsyg.2011.00239
Richards, T.L., Berninger, V.W., Stock, P., Altemeier, L., Trivedi, P. & Maravilla, K. (2011). Differences between good and poor child writers on fMRI contrasts for writing newly taught and highly practiced letter forms. Reading & Writing, 24, 493-516. https://doi.org/10.1007/s11145-009-9217-3
Ritchey, K. (2008). The building blocks of writing: Learning to write letters and spell words. Reading & Writing, 21, 27-47. https://doi.org/10.1007/s11145-007-9063-0
Scarone, P., Gatignol, P., Guillaume, S., Denvil, D., Capelle, L., & Duffau H. (2009). Agraphia after awake surgery for brain tumor: New insights into the anatomo-functional network of writing. Surgical Neurology, 72(3), 223-241. https://doi.org/10.1016/j.surneu.2008.10.074
Σίμος, Π., Μουζάκη, Α., & Παπανικολάου, Α. (2004). Η λειτουργία της ανάγνωσης και οι διαταραχές της: H συμβολή των μεθόδων λειτουργικής απεικόνισης του εγκεφάλου. Hellenic Journal of Psychology, 1, 56-79.
Tan, L. H., Spinks, J. A., Eden, G. F., Perfetti, C. A., & Siok, W. T. (2005). Reading depends on writing, in Chinese. Proceedings of the National Academy of Science U.S.A., 102, 8781-8785. https://doi.org/10.1073/pnas.0503 523102
Vinci-Booher, S., James, T. W., & James, K. H. (2016). Visual-motor functional connectivity in preschool children emerges after handwriting experience. Trends in Neuroscience & Education, 5(3), 107–120. https://doi.org/ 10.1016/ j.tine.2016.07.006
Vlachos, F., & Bonoti, F. (2006). Explaining age and sex differences in children’s handwriting: A neurobiological approach. European Journal of Developmental Psychology, 3, 113-123. https://doi.org/10.1080 /17405620500371455
Volman, M., van Schendel, B. & Jongmans, M. (2006). Handwriting Difficulties in Primary School Children: A Search for Underlying Mechanisms. American Journal of Occupational Therapy, 60(4), 451-460. https:// doi.org/10.5014/ajot.60.4.451
Wollscheid, S., Sjaastad, J. & Tømte, C. (2016). The impact of digital devices vs. Pen(cil) and paper on primary school students' writing skills – A research review, Computers & Education, 95, 19-35. https://doi.org/ 10.1016/j.compedu.2015.12.001
Τα περισσότερο διαβασμένα άρθρα του ίδιου συγγραφέα(s)