Η εικονολογία του Θανάτου: μια αντιπαραβολή

PDF (ελληνικά)
Published: Mar 1, 2018
DOI: https://doi.org/10.12681/comparison.11964
Αλεξάνδρα Ρασιδάκη
ΑΠΘ
Abstract

Η παρούσα συγκριτολογική μελέτη προσπαθεί να συσχετίσει την μακάβρια παράδοση του δυτικού μεσαίωνα με την προσωποποίηση του θανάτου στα ελληνικά δημοτικά μοιρολόγια.

Το πρώτο μέρος του άρθρου παρακολουθεί την εξέλιξη της σύλληψης του θανάτου κατά τον ευρωπαϊκό μεσαίωνα εστιάζοντας στην προσωποποίησή του ως αυτόνομης,  βίαιης και ύπουλης μορφής και τους τρόπους αναπαράστασής αυτού. Ειδικότερα παρουσιάζονται, με τη βοήθεια κειμενικών και εικονικών παραδειγμάτων, τα νοερά σχήματα του «Θριάμβου του θανάτου» και του «Χορού των νεκρών» τα οποία χαρακτηρίζουν την λεγόμενη μακάβρια περίοδο του υψηλού και ύστερου μεσαίωνα και εκφράζουν την οικειότητα του ανθρώπου της εποχής εκείνης προς την ιδέα του θανάτου.

Η υπόθεση εργασίας στην μελέτη αυτή είναι ότι μια ανάλογη οικειότητα εκφράζεται και στην ελληνική δημοτική παράδοση και ειδικότερα στα τόσο εντυπωσιακά τραγούδια του θανάτου, τα μοιρολόγια. Το δεύτερο μέρος επικεντρώνεται στα ελληνικά μοιρολόγια και ειδικότερα στα «μοιρολόγια του Χάρου» και στα «μοιρολόγια του κάτω κόσμου», καθώς αυτά κυρίως, πέρα από έκφραση θλίψης και πένθους, λειτουργούν ως θεματοποιηση του αναπόφευκτου της ανθρώπινης μοίρας, ως αναστοχασμός πάνω στο θέμα του θανάτου. Παρουσιάζονται τα βασικά μοτίβα των μοιρολογιών αυτών και αντιπαραβάλλονται με την δυτική εικονολογία περί θανάτου. Ειδικότερα εστιάζω στην προσωποποίηση του θανάτου στην μορφή του Χάρου και στα χαρακτηριστικά που του αποδίδονται, συγκρίνοντάς την με τις ποικίλες εκδοχές της δράσης του θανάτου της δυτικής μακάβριας παράδοσης. Με τον τρόπο αυτό φιλοδοξώ να συμπληρώσω με μια άλλη οπτική γωνία τη μελέτη των μοιρολογιών.

Article Details
  • Section
  • Articles
Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Authors who publish with this journal agree to the following terms:

  1. Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution Non-Commercial License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
  2. Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g. post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
  3. Authors are permitted and encouraged to post their work online (preferably in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
Downloads
Download data is not yet available.
References
Ariès, Philippe. ‘Geschichte des privaten Lebens. 3. Von der Renaissance zur Aufklärung. Bechtermünz, 1999.
Aries, Philippe. Δοκίμια για το θάνατο στη Δύση : από το Μεσαίωνα ως τις μέρες μας. Ανθρωπιστικές επιστήμες. Γλάρος, 1988.
Behringer, Wolfgang: Kulturgeschichte des Klimas : von der Eiszeit bis zur globalen Erwärmung (Deutscher Taschenbuch, 2011).
Bergdolt, Klaus: Die Pest: Geschichte des schwarzen Todes : C. H. Beck Wissen (München: Beck, 2011).
Delumeau, Jean: Angst im Abendland: die Geschichte kollektiver Ängste im Europa des 14. bis 18. Jahrhunderts, (Reinbek bei Hamburg: Rowohlt-Taschenbuch-Verl, 1989).
Dinzelbacher, Peter: Angst im Mittelalter : Teufels-, Todes- und Gotteserfahrung : Mentalitätsgeschichte und Ikonographie /. F. Schoningh, 1996.
Dinzelbacher, Peter: Europäische Mentalitätsgeschichte: Hauptthemen in Einzeldarstellungen. Alfred Kröner Verlag, 2008.
Dinzelbacher, Peter: Religiositat und Mentalitat des Mittelalters. Klagenfurt: Kitab, 2003.
Herlihy, David. Der Schwarze Tod und die Verwandlung Europas. Berlin: Wagenbach, 1998.
Holst- Warhaft, Gail: Dangerous Voices. Women’s Laments and Greek Literature. Λονδίνο (Routledge) 1992
Huizinga, Johan: Herbst des Mittelalters. Studien über Lebens- und Geistesformen des 14. Und 15. Jahrhunderts in Frankreich und in den Niederlanden. Alfred Kröner Verlag (1952).
Jordan, William C.: The Great Famine . Northern Europe in the Early Fourteenth Century, ACLS Humanities (Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1996).
Gert Kaiser, Der tanzende Tod: mittelalterliche Totentänze, Frankfurt am Main: Insel-Verl, 1983
Kretschmer, Hildergard, Lexikon der Symbole und Attribute in der Kunst. Stuttgart (Reclam) 2008.
Le Goff, Jacques: Ο πολιτισμός της Μεσαιωνικής Δύσης / (Βάνιας, 1993). 154 κε.
Le Goff, Jacques: Το πουγκί και η ζωή: οικονομία και θρησκεία στον Μεσαίωνα / (Κέδρος, 2004).
Rosen, William: The Third Horseman: Climate Change and the Great Famine of the 14th Century (New York: Viking, 2014).
Saunier, Guy, Ελληνικά δημοτικά τραγούδια : τα μοιρολόγια /. Νεφέλη, 1999.
Seremetakis, Nadia, The Last Word: Women, Death, and Divination in Inner Mani (University of Chicago Press, 1991).
Vovelle, Michel: Ο θάνατος και η Δύση : από το 1300 ως τις μέρες μας /, Νεώτερος Ευρωπαϊκός πολιτισμός ; (Νεφέλη, 2000).
Αλεξίου, Μαργαρίτα: Ο τελετουργικός θρήνος στην ελληνική παράδοση, Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2002.
Αριές, Φιλίπ: Δοκίμια για τον θάνατο στη Δύση. Εκδόσεις Γλάρος, 1988.
Αριές, Φιλίπ: Ο άνθρωπος ενώπιον του θανάτου. Η εποχή των κοιμώμενων Ι. Αθήνα (1997): Βιβλιοπωλείον της «Εστίας».
Καψωμένος, Ερατοσθένης: Δημοτικό τραγούδι. μια διαφορετική προσέγγιση. Πατάκης, Αθήνα 1999.
Κουγέας, Σωκράτης: Τραγούδια του κάτω κόσμου. μοιρολόγια της Μεσσηνιακής Μάνης, Το Ροδακιό, Αθήνα 2000.
Μότσιος,Γιάννης: Το ελληνικό μοιρολόγι, Κώδικας, Αθήνα 2000.