Écriture de traduction et mémoire: le cas des textes homériques.
Abstract
Ce travail porte sur l’intérêt que la notion de mémoire présente pour l’analyse comparative de l’ écriture traductrice, notamment dans le cas de la traduction des textes anciens. Sont discutées,
dans un premier temps, certaines questions d’ordre théorique que pose Walter Benjamin aussi bien dans ses propres travaux que par l’intermédiaire d’une de ses références philosophiques les plus paradoxales, à savoir Henri Bergson. Nous tâchons ainsi de mettre en relief le rôle assumé par des procédés de mémoire dans la manière dont la traduction littéraire reconstruit l’idée même du passé et de sa survivance et entame des relations historiques qui dépassent les cadres des taxinomies et catégories afférentes données. Par ailleurs, l’approche proposée remet en question les polarités de la fidélité et de la liberté ou de la domestication et de la distanciation traductrices, en soulignant l’importance cruciale de l’incertitude et de l’instabilité sémantique et stylistique de l’écriture de la traduction. Dans sa deuxième partie, le travail discute la pertinence d’une telle approche pour l’étude du cas des traductions de la poésie homérique en différentes langues européennes modernes. On insiste, en particulier, sur le débat entre Matthew Arnold and Francis Newman pour ce qui est des traductions anglophones du XIXe siècle et sur celui de la traduction néohellénique de Kazantzakis - Kakridis. Cette dernière mettrait en évidence la spécificité du cas grec marqué par le double fait de la distance historique et de la parenté linguistique entre le passé de l’original et le présent de la traduction.
dans un premier temps, certaines questions d’ordre théorique que pose Walter Benjamin aussi bien dans ses propres travaux que par l’intermédiaire d’une de ses références philosophiques les plus paradoxales, à savoir Henri Bergson. Nous tâchons ainsi de mettre en relief le rôle assumé par des procédés de mémoire dans la manière dont la traduction littéraire reconstruit l’idée même du passé et de sa survivance et entame des relations historiques qui dépassent les cadres des taxinomies et catégories afférentes données. Par ailleurs, l’approche proposée remet en question les polarités de la fidélité et de la liberté ou de la domestication et de la distanciation traductrices, en soulignant l’importance cruciale de l’incertitude et de l’instabilité sémantique et stylistique de l’écriture de la traduction. Dans sa deuxième partie, le travail discute la pertinence d’une telle approche pour l’étude du cas des traductions de la poésie homérique en différentes langues européennes modernes. On insiste, en particulier, sur le débat entre Matthew Arnold and Francis Newman pour ce qui est des traductions anglophones du XIXe siècle et sur celui de la traduction néohellénique de Kazantzakis - Kakridis. Cette dernière mettrait en évidence la spécificité du cas grec marqué par le double fait de la distance historique et de la parenté linguistique entre le passé de l’original et le présent de la traduction.
Article Details
- How to Cite
-
Βἀρσος Γ. (2012). Écriture de traduction et mémoire: le cas des textes homériques. Comparison, 22, 7–20. https://doi.org/10.12681/comparison.28
- Issue
- Vol. 22 (2012)
- Section
- Articles
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution Non-Commercial License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g. post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (preferably in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
Downloads
Download data is not yet available.
References
Alexandra Lianeri & Vanda Zajko, Translation and the Classic : Identity as Change in the History of Culture, Oxford, Oxford University Press, 2008.
Walter Benjamin, «Το έργο του μεταφραστή» στο Δοκίμια φιλοσοφίας της γλώσσας, μτφρ.Φώτης Τερζάκης, Αθήνα, Νήσος, 1999
Walter Benjamin, «Ορισμένα μοτίβα στον Μπωντλαίρ» στο Σαρλ Μπωντλαίρ ένας λυρικός στην ακμή του καπιταλισμού, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2002
Henri Bergson,Matière et mémoire: Essai sur la relation du corps à l’esprit, PUF : Paris, Quadrige Presses Univesitaires de France, 1939
Γιώργος Βάρσος, «Ζητούμενα μιας μεταφυσικής της μνήμης», Αξιολογικά, 22, Αθήνα, Νήσος, 2009
Gilles Deleuze, Le Bergsonisme, Presses Univesitaires de France, Paris, 1966
Walter Benjamin, Gesammelte Schriften,V, I, Frankfurt am Main, Suhrkamp Verlag, 1982
Antoine Berman, La Traduction et la lettre ou l’Auberge du lointain, Paris, Editions du Seuil, 1999
Lawrence Venuti, The Translator’s Invisibility: A History of Translation , London, Routledge, 1995
Friedrich Schleiermacher, Des différentes méthodes de traduire, Paris, Éditions du Seuil, 1999
J. - L. Ladmiral, «La traduction: des textes classiques?» στο S. Nicosia (dir.) La traduzione dei testi classici. Teoria, prassi, storia,Atti del Convegno di Palermo, 6-9 Aprile 1988,Napoli, M. D’Auria, 1991
Τάκης Καγιαλής, «Η μετάφραση της ποίησης στον μοντερνισμό: κέντρο και περιφέρεια» στο Η γλώσσα της λογοτεχνίας και η γλώσσα της μετάφρασης, Θεσσαλονίκη, Κέντρο Ελληνικής
Γλώσσας, 1998
George Steiner & Aminadav Dykman (eds), Homer in English, London,Penguin Books, 1996
Philip Young,The Printed Homer: A 3000 Year Publishing and
Translation History of the Iliad and the Odyssey,London, MacFarland Publishers, 2003
Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Οι [αγγλικές] μεταφράσεις του Ομήρου», μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, Μετάφραση 06-07, 11, Αθήνα, 2007
Mathhew Arnold, «On Translating Homer», in On the Classical Tradition, Ann Arbor, The University of Michigan Press, 1960
Francis Newman, Homeric Translation in Theory and Practice, London,Williams and Norgate, 1861
Geοrges Mounin, Οι ωραίες άπιστες, μτφρ. Διαπανεπιστημιακό – Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2002
Λάμπρος Πόλκας, «Οδύσσεια: Πρωτότυπο και μεταφράσεις», Παλίμψηστον, 12, Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Δε-
κέμβριος 1992
Ζερβού Αλεξάνδρα,«Μια ματιά στην παρούσα μετάφραση ή Η Οδύσσεια ανάμεσα στο παραμύθι και το μυθιστόρημα»,στο Όμηρος, Οδύσσεια: Μεταγραφή σε πεζό λόγο(1932), Αθήνα, Μαΐστρος, 2005
Ι. Θ. Κακριδής, Το μεταφραστικό πρόβλημα,Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1948 (πρώτη έκδοση στη Θεσσαλονίκη, 1936)
Walter Benjamin, «Το έργο του μεταφραστή» στο Δοκίμια φιλοσοφίας της γλώσσας, μτφρ.Φώτης Τερζάκης, Αθήνα, Νήσος, 1999
Walter Benjamin, «Ορισμένα μοτίβα στον Μπωντλαίρ» στο Σαρλ Μπωντλαίρ ένας λυρικός στην ακμή του καπιταλισμού, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2002
Henri Bergson,Matière et mémoire: Essai sur la relation du corps à l’esprit, PUF : Paris, Quadrige Presses Univesitaires de France, 1939
Γιώργος Βάρσος, «Ζητούμενα μιας μεταφυσικής της μνήμης», Αξιολογικά, 22, Αθήνα, Νήσος, 2009
Gilles Deleuze, Le Bergsonisme, Presses Univesitaires de France, Paris, 1966
Walter Benjamin, Gesammelte Schriften,V, I, Frankfurt am Main, Suhrkamp Verlag, 1982
Antoine Berman, La Traduction et la lettre ou l’Auberge du lointain, Paris, Editions du Seuil, 1999
Lawrence Venuti, The Translator’s Invisibility: A History of Translation , London, Routledge, 1995
Friedrich Schleiermacher, Des différentes méthodes de traduire, Paris, Éditions du Seuil, 1999
J. - L. Ladmiral, «La traduction: des textes classiques?» στο S. Nicosia (dir.) La traduzione dei testi classici. Teoria, prassi, storia,Atti del Convegno di Palermo, 6-9 Aprile 1988,Napoli, M. D’Auria, 1991
Τάκης Καγιαλής, «Η μετάφραση της ποίησης στον μοντερνισμό: κέντρο και περιφέρεια» στο Η γλώσσα της λογοτεχνίας και η γλώσσα της μετάφρασης, Θεσσαλονίκη, Κέντρο Ελληνικής
Γλώσσας, 1998
George Steiner & Aminadav Dykman (eds), Homer in English, London,Penguin Books, 1996
Philip Young,The Printed Homer: A 3000 Year Publishing and
Translation History of the Iliad and the Odyssey,London, MacFarland Publishers, 2003
Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Οι [αγγλικές] μεταφράσεις του Ομήρου», μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, Μετάφραση 06-07, 11, Αθήνα, 2007
Mathhew Arnold, «On Translating Homer», in On the Classical Tradition, Ann Arbor, The University of Michigan Press, 1960
Francis Newman, Homeric Translation in Theory and Practice, London,Williams and Norgate, 1861
Geοrges Mounin, Οι ωραίες άπιστες, μτφρ. Διαπανεπιστημιακό – Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2002
Λάμπρος Πόλκας, «Οδύσσεια: Πρωτότυπο και μεταφράσεις», Παλίμψηστον, 12, Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, Δε-
κέμβριος 1992
Ζερβού Αλεξάνδρα,«Μια ματιά στην παρούσα μετάφραση ή Η Οδύσσεια ανάμεσα στο παραμύθι και το μυθιστόρημα»,στο Όμηρος, Οδύσσεια: Μεταγραφή σε πεζό λόγο(1932), Αθήνα, Μαΐστρος, 2005
Ι. Θ. Κακριδής, Το μεταφραστικό πρόβλημα,Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1948 (πρώτη έκδοση στη Θεσσαλονίκη, 1936)
