test Υπερβαίνοντας το όριο: Η ανακάλυψη της αλφαβητικής αρχής από ένα παιδί προσχολικής ηλικίας|Preschool and Primary Education

Υπερβαίνοντας το όριο: Η ανακάλυψη της αλφαβητικής αρχής από ένα παιδί προσχολικής ηλικίας

pdf
Δημοσιευμένα: Nov 26, 2025
DOI: https://doi.org/10.12681/ppej.39716
Λέξεις-κλειδιά:
μελέτη περίπτωσης παραγωγή γραπτού λόγου αλφαβητική αρχή συμβάντα γραμματισμού
Γεώργιος Γαλάνης
Πανεπιστήμιο Πατρών
Νεκτάριος Στελλάκης
Περίληψη

Η ανακάλυψη της αλφαβητικής αρχής αποτελεί σημείο καμπής στην πορεία εκμάθησης των αλφαβητικών γλωσσών (Verhoeven & Perfetti, 2021) και απαραίτητη γνώση για την κατάκτηση του γραπτού λόγου κατά την ανάδυση του γραμματισμού στην προσχολική ηλικία (Vygotsky, 1978). Στο άρθρο αυτό επιχειρείται η καταγραφή της γλωσσικής ανάπτυξης ενός παιδιού εν τη εξελίξει της κατά τη φάση του πρώτου γραμματισμού του έως την ανακάλυψη της αλφαβητικής αρχής, καθώς επίσης επιδιώκεται η ανάδειξη των κοινωνικών παραγόντων με τη σημαντικότερη επίδραση κατά τη διαδικασία αυτή. Η έρευνα βασίστηκε στην στοχευμένη και σε βάθος ανάλυση δεδομένων μιας ευρύτερης διαχρονικής μελέτης περίπτωσης, στο πλαίσιο της οποίας εξετάστηκαν γραπτά και προφορικά κείμενα που παρήγαγε ένα αγόρι, ο Ανδρέας, κατά τη διάρκεια συμβάντων γραμματισμού στο οικογενειακό του περιβάλλον, σε συνδυασμό με πληροφορίες που αντλήθηκαν από συνεντεύξεις-συζητήσεις με τους γονείς του. Η αναπτυξιακή πορεία των γλωσσικών ικανοτήτων του Ανδρέα αποτυπώθηκε με επάρκεια ενώ, μέσα από την αξιοποίηση πυκνών περιγραφών, φωτίστηκε η τεράστια συμβολή της οικογένειας και η σημαντική επιρροή του νηπιαγωγείου στην αποκάλυψη του μηχανισμού της αλφαβητικής αρχής.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ διατίθενται με άδεια Creative Commons 3.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο). To Εργαστήριο Παιδαγωγικών Ερευνών και Εφαρμογών του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών  έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Εργαστηρίου Παιδαγωγικών Ερευνών και Εφαρμογών του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Aidinis, A., & Nunes, T. (2001). The role of different levels of phonological awareness in the development of reading and spelling in Greek. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 14(1), 145-177. https://doi.org/10.1023/A:1008107312006.
Aram, D. (2010). Writing with young children: A comparison of paternal and maternal guidance. Journal of Research in Reading, 33(1), 4-19. https://doi.org/10.1111/j.1467-9817.2009.01429.x
Bertram, T., Formosinho, J., Gray, C., Pascal, C., & Whalley, M. (2016). EECERA ethical code for early childhood researchers. European Early Childhood Education Research Journal, 24(1), iii–xiii. https://doi.org/10.1080/1350293X.2016.1120533
Bigozzi, L., Incognito, O., Mercugliano, A., De Bernart, D., Botarelli, L., & Vettori, G. (2023). A study on the emergence of sound-sign correspondence in Italian-speaking 5-year-old pre-schoolers. Frontiers in Education, 8. https://doi.org/10.3389/feduc.2023.1193382
Blachman, B. A. (2000). Phonological awareness. In M. L. Kamil, P. B. Mosenthal, P. D. Pearson, & R. Barr (Eds.), Handbook of reading research, Volume III (pp. 483-502). Routledge.
Bloodgood, J. W. (1999). What's in a name? Children's name writing and literacy acquisition. Reading Research Quarterly, 34(3), 342-367. https://doi.org/10.1598/RRQ.34.3.5.
British Educational Research Association (B.E.R.A.) (2011). Ethical Guidelines for Educational Research. https://www.bera.ac.uk/publication/bera-ethical-guidelines-for-educational-research-2011
Bus, A. G., Van Ijzendoorn, M. H., & Pellegrini, A. D. (1995). Joint book reading makes for success in learning to read: A meta-analysis on intergenerational transmission of literacy. Review of educational research, 65(1), 1-21. https://doi.org/10.3102/00346543065001001
Byrne, B. J. (2014). The foundation of literacy: The child's acquisition of the alphabetic principle. Psychology Press.
Byrne, B., & Fielding-Barnsley, R. (1989). Phonemic awareness and letter knowledge in the child's acquisition of the alphabetic principle. Journal of Educational Psychology, 81(3), 313-321. https://doi.org/10.1037/0022-0663.81.3.313
Γαλάνης, Γ., & Στελλάκης, Ν. (2024). Η σημασία της εκμάθησης γραφής του ονόματος για την ανάδυση του γραμματισμού. Preschool and Primary Education, 12(1), 87-113. https://doi.org/10.12681/ppej.34794
Γεράσης, Γ. (2010). Ανάπτυξη ορθογραφημένης γραφής: η σχέση φωνολογικής και μορφοσυντακτικής ενημερότητας [Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή]. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. https://ikee.lib.auth.gr/record/124776
Caravolas, M. (2004). Spelling development in alphabetic writing systems: A cross-linguistic perspective. European psychologist, 9(1), 3-14. https://doi.org/10.1027/1016-9040.9.1.3
Caravolas, M., Hulme, C., & Snowling, M. J. (2001). The foundations of spelling ability: Evidence from a 3-year longitudinal study. Journal of memory and language, 45(4), 751-774. https://doi.org/10.1006/jmla.2000.2785
Cardoso-Martins, C., Resende, S. M., & Rodrigues, L. A. (2002). Letter name knowledge and the ability to learn to read by processing letter-phoneme relations in words: Evidence from Brazilian Portuguese-speaking children. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 15(3-4), 409-432. https://doi.org/10.1023/A:1015213514722.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2008). Μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας (Μτφρ. Σ. Κυρανάκη, Μ. Μαυράκη, Χ. Μητσοπούλου, Π. Μπιθάρα & Μ. Φιλοπούλου). Μεταίχμιο.
Corsaro, W. A. (2011). The sociology of childhood (3rd Edition). Pine Forge Press.
Ehri, L. C. (1983). A critique of five studies related to letter-name knowledge and learning to read. In L. Gentile, M. Kamil, & J. S. Blanchard (Eds.), Reading research revisited (pp.143-153). Merrill.
Ehri, L. C. (1995). Phases of development in learning to read words by sight. Journal of Research in Reading, 18(2), 116–125. https://doi.org/10.1111/j.1467-9817.1995.tb00077.x
Frith, U. (1985). Beneath the surface of developmental dyslexia. In K. Patterson, M. Coltheart, & J. Marshall (Eds.), Surface Dyslexia (pp. 301-330). Erlbaum.
Frith, U. (1986). A developmental framework for developmental dyslexia. Annals of Dyslexia, 36, 67–81. https://doi.org/10.1007/BF02648022
Gehsmann, K. M., & Mesmer, H. A. (2023). The alphabetic principle and concept of word in text: Two priorities for learners in the emergent stage of literacy development. The Reading Teacher, 77(2), 156-166. https://doi.org/10.1002/trtr.2225
Graham, A., Powell, M., Taylor, N., Anderson, D., & Fitzgerald, R. (2013). Ethical research involving children. UNICEF Office of Research – Innocenti.
Gregory, E. (2001). Sisters and brothers as language and literacy teachers: Synergy between siblings playing and working together. Journal of Early Childhood Literacy, 1(3), 301-322. https://doi.org/10.1177/14687984010013004
Gregory, E., Long, S., & Volk, D. (Eds.). (2004). Many pathways to literacy: Young children learning with siblings, grandparents, peers, and communities. Routledge.
Hammond, J. (2001). Scaffolding: Teaching and learning in language and literacy education. Primary English Teaching Association (P.E.T.A.).
Harris, M., & Giannouli, V. (1999). Learning to read and spell in Greek: The importance of letter knowledge and morphological awareness. In M. Harris, & G. Hatano (Eds.), Learning to read and write: A cross-linguistic perspective (pp. 51-70). Cambridge University Press.
Hasan, R. (1989). Semantic variation and sociolinguistics. Australian Journal of Linguistics, 9, 221-275. https://doi.org/10.1080/07268608908599422
Hasan, R., & Cloran, C. (1990). A sociolinguistic interpretation of everyday talk between mothers and children. In M. A. K. Halliday, J. Gibbon, & H. Nicholas (Eds.), Learning, keeping and using language (p.p. 67-99). Benjamins.
Heath, S. B. (1982). Protean shapes in literacy events: Ever-shifting oral and literate traditions. In D. Tannen (Ed.), Spoken and written languages: Exploring orality and literacy (pp. 91–117). Ablex.
Hindman, A. H., Skibbe, L. E., & Foster, T. D. (2014). Exploring the variety of parental talk during shared book reading and its contributions to preschool language and literacy: Evidence from the Early Childhood Longitudinal Study-Birth Cohort. Reading and Writing, 27, 287-313. https://doi.org/10.1007/s11145-013-9445-4
Holton, D., Mackridge, P., & Φιλιππάκη-Warburton, E. (1999). Γραμματική της ελληνικής γλώσσας. Πατάκη.
Huser, C., Dockett, S., & Perry, B. (2022). Young children’s assent and dissent in research: Agency, privacy and relationships within ethical research spaces. European Early Childhood Education Research Journal, 30(1), 48–62. https://doi.org/10.1080/1350293X.2022.2026432
Justice, L. M., & Ezell, H. K. (2004). Print Referencing: An Emergent Literacy Enhancement Strategy and its Clinical Applications. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 35(2), 185-193. https://doi.org/10.1044/0161-1461(2004/018)
Καραλή, Μ. (2001). Συστήματα γραφής. In Α.Φ. Χριστίδης (Ed.), Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας: Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα (σσ. 157-164). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη).
Κλαίρης, Χ., & Μπαμπινιώτης, Γ. (2005). Γραμματική της νέας ελληνικής: Δομολειτουργική-Επικοινωνιακή. Ελληνικά Γράμματα.
Kenner, C., Ruby, M., Jessel, J., Gregory, E., & Arju, T. (2008). Intergenerational learning events around the computer: A site for linguistic and cultural exchange. Language and Education, 22(4), 298 319. https://doi.org/10.1080/09500780802152572
Kidd, E., & Donnelly, S. (2020). Individual differences in first language acquisition. Annual Review of Linguistics, 6(1), 319-340. https://doi.org/10.1146/annurev-linguistics-011619-030326
Kim, Y. S. (2009). The relationship between home literacy practices and developmental trajectories of emergent literacy and conventional literacy skills for Korean children. Reading and Writing, 22(1), 57-84. https://doi.org/10.1007/s11145-007-9103-9
Labat, H., Ecalle, J., Baldy, R., & Magnan, A. (2014). How can low-skilled 5-year-old children benefit from multisensory training on the acquisition of the alphabetic principle?. Learning and Individual Differences, 29, 106-113. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2013.09.016
Landry, S., & Smith, K. (2006). The influence of parenting on emerging literacy skills. In D. Dickinson, & S. Newman (Eds.), Handbook of Early Literacy Research (2nd vol., pp. 135-148). The Guilford Press.
Lenhart, L., & Roskos, K. (2003). What Hannah taught Emma and why it matters. In D. M. Barone, & L. M. Morrow (Eds.), Literacy and young children: Research-based practices (pp. 83-100). The Guilford Press.
Leyva, D., Reese, E., & Wiser, M. (2012). Early understanding of the functions of print: Parent–child interaction and preschoolers’ notating skills. First Language, 32(3), 301-323. https://doi.org/10.1177/0142723711410793
Liberman, I. Y., & Liberman, A. M. (1990). Whole language vs. code emphasis: Underlying assumptions and their implications for reading instruction. Annals of Dyslexia, 40(1), 51-76. https://doi.org/10.1007/BF02648140.
Lynch, J., & Prins, E. (2021). The role of other family and community members in family literacy. In J. Lynch, & E. Prins (Eds.), Teaching and learning about family literacy and family literacy programs (pp. 151-162). Routledge.
Lyytinen, H., Erskine, J., Tolvanen, A., Torppa, M., Poikkeus, A. M., & Lyytinen, P. (2006). Trajectories of reading development: A follow-up from birth to school age of children with and without risk for dyslexia. Merrill-Palmer Quarterly, 52(3), 514–546. http://dx.doi.org/10.1353/mpq.2006.0031
Manolitsis, G., & Tafa, E. (2011). Letter-name letter-sound and phonological awareness: evidence from Greek-speaking kindergarten children. Reading and Writing, 24(1), 27-53. https://doi.org/10.1007/s11145-009-9200-z
Martens, P. (2014). "I already know how to read" Home and school perceptions of literacy. In B. Kabuto, & P. Martens (Eds.), Linking Families, Learning, and Schooling (pp. 92-106). Routledge.
McGill-Franzen, A. (2006). Kindergarten literacy: Matching assessment and instruction. Scholastic.
Merriam, S. B. (1988). Case study research in education: A qualitative approach. Jossey-Bass.
Mui, S., & Anderson, J. (2008). At Home with the Johars: Another look at family literacy. The Reading Teacher, 62(3), 234-243. https://doi.org/10.1598/RT.62.3.5
Neumann, M. M., Hood, M., Ford, R. M., & Neumann, D. L. (2012). The role of environmental print in emergent literacy. Journal of early childhood literacy, 12(3), 231-258. https://doi.org/10.1177/1468798411417080
Owocki, G., & Goodman, Y. (2002). Kidwatching: Documenting children’s literacy development. Heinemann.
Πόρποδας, Κ. (2002). Η Ανάγνωση. Αυτοέκδοση.
Ponterotto, J. G. (2006). Brief vote on the origins, evolution, and meaning of the qualitative research concept thick description. The Qualitative Report, 11(3), 538-549. http://nsuworks.nova.edu/tqr/vol11/iss3/6
Porpodas, C. (1989). The phonological factor in reading and spelling of Greek. In P. G. Aaron, & R.M. Joshi (Eds.), Reading and writing disorders in different orthographic systems (pp. 177-190). Kluwer Academic Publishers.
Porpodas, C. (2006). Literacy acquisition in Greek: Research review of the role of phonological and cognitive factors. In M. R. Joshi, & P. G. Aaron (Eds.), Handbook of orthography and literacy (pp. 189-199). Lawrence Erlbaum.
Protopapas, A., Fakou, A., Drakopoulou, S., Skaloumbakas, C., & Mouzaki, A. (2013). What do spelling errors tell us? Classification and analysis of errors made by Greek schoolchildren with and without dyslexia. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 26(5), 615–646. https://doi.org/10.1007/s11145-012-9378-3
Pullen, P. C., & Justice, L. M. (2003). Enhancing phonological awareness, print awareness, and oral language skills in preschool children. Intervention in school and clinic, 39(2), 87-98. https://doi.org/10.1177/10534512030390020401
Rowe, D. W., Piestrzynski, L., Hadd, A. R., & Reiter, J. W. (2024). Writing as a path to the alphabetic principle: How preschoolers learn that their own writing represents speech. Reading Research Quarterly, 59(1), 32-56. https://doi.org/10.1002/rrq.526
Rule, P., & John, V. M. (2015). A necessary dialogue: Theory in case study research. International Journal of Qualitative Methods, 14(4), 1-11. https://doi.org/10.1177/1609406915611575
Saracho, O. N. (2002). Family literacy: Exploring family practices. Early child development and care, 172(2), 113-122. https://doi.org/10.1080/03004430210886
Στελλάκης, Ν. (2005). Ικανότητες γραφής παιδιών πρώτης σχολικής ηλικίας: Όψεις του αναδυόμενου γραμματισμού στην προδημοτική εκπαίδευση [Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή]. Πανεπιστήμιο Πατρών.
Συκιώτη, Ε, & Κονδύλη, Μ. (2008). Ικανότητες γραφής και ανάγνωσης και η ανάδυσή τους στο πλαίσιο διαφοροποιημένων πρακτικών σχολικού γραμματισμού. Ερευνώντας τον κόσμο του παιδιού, 8, 177-196. https://doi.org/10.12681/icw.18218.
Saada-Robert, M., Balslev, K., & Mazurczak, K. (2005). Emergent writing in kindergarten and the emergence of the alphabetic principle. In G. Rijlaarsdam, H. van den Bergh, & M. Couzijn (Eds.), Effective learning and teaching of writing. A handbook of writing in education (2nd Edition, pp. 17-30). Springer.
Scheerer, E. (1986). Orthography and lexical access. In G. Augst (Ed.), New trends in graphemics and orthography (pp. 262-286). De Gruyter.
Segal, A., Howe, N., Persram, R. J., Martin‐Chang, S., & Ross, H. (2018). “I'll show you how to write my name”: The contribution of naturalistic sibling teaching to the home literacy environment. Reading Research Quarterly, 53(4), 391-404. https://doi.org/10.1002/rrq.199
Snow, C. E., Burns, M. S., & Griffin, P. (Eds). (1998). Preventing reading difficulties in young children. National Academy Press.
Stellakis, N., & Galanis, G. (2025). A longitudinal case study of a preschool-age child’s acquisition of writing. Journal of Childhood, Education & Society, 6(1), 21–37. https://doi.org/10.37291/2717638X.202561305
Stellakis, N., & Kondyli, M. (2004). The emergence of writing: Children’s writing during the pre-alphabetic spelling phase. L1–Educational Studies in Language and Literature, 4(2-3), 129-150. https://doi.org/10.1007/s10674-004-1629-z.
Street, B. (2003). What’s “new” in New Literacy Studies? Critical approaches to literacy in theory and practice. Current issues in comparative education, 5(2), 77-91. https://doi.org/10.52214/cice.v5i2.11369
United Nations (1989). Convention on the Rights of the Child. United Nations.
Verhoeven, L., Nag, S., Perfetti, C., & Pugh, K. (Eds.). (2023). Global Variation in Literacy Development. Cambridge University Press.
Verhoeven, L., & Perfetti, C. (2021). Universals in Learning to Read Across Languages and Writing Systems. Scientific Studies of Reading, 26(2), 150–164. https://doi.org/10.1080/10888438.2021.1938575
Villaume, S. K., & Wilson, L. C. (1989). Preschool children's explorations of letters in their own names. Applied Psycholinguistics, 10(3), 283-300. https://doi.org/10.1017/S0142716400008638
Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard University Press.
Wasik, B. H. (Ed.). (2004). Handbook of family literacy. Lawrence Erlbaum.
Weigel, D. J., Martin, S. S., & Bennett, K. K. (2006). Contributions of the home literacy environment to preschool‐aged children’s emerging literacy and language skills. Early Child Development and Care, 176(3-4), 357-378. https://doi.org/10.1080/03004430500063747
Weinberger, J. (1996). Literacy goes to school: The parents' role in young children's literacy learning. Paul Chapman Publishing.
Williams, G. (1999). The pedagogic device and the production of pedagogic discourse: a case example in early education. In F. Christie (Ed.), Pedagogy and the Shaping of Consciousness: Linguistic and Social Processes (pp. 89-122). Cassell.
Wood, D., Bruner, J. S., & Ross, G. (1976). The role of tutoring in problem solving. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 17(2), 89-100. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.1976.tb00381.x.
Wood, C., & Terrell, C. (1998). Preschool phonological awareness and subsequent literacy development. Educational Psychology, 18(3), 253-274. https://doi.org/10.1080/0144341980180301.
Yin, R. Κ. (2003). Case Study Research: Design and Methods (3rd Edition). Sage Publications.
Zaragoza, N., & Fadil, C. (1997). Revisiting the emergence of young children’s literacy: One child tells her story. Reading, 31(1), 29-34. https://doi.org/10.1111/1467-9345.00042