Η συμβολή της μορφολογικής επίγνωσης στα πρώτα στάδια ανάπτυξης της ικανότητας ορθογραφημένης γραφής

PDF
Δημοσιευμένα: May 30, 2016
DOI: https://doi.org/10.12681/ppej.8581
Ioannis Grigorakis
Πανεπιστήμιο Κρήτης
George Manolitsis
Πανεπιστήμιο Κρήτης
Περίληψη

Σκοπός της παρούσας διαχρονικής έρευνας ήταν να εξετάσει το βαθμό συμβολής της μορφολογικής επίγνωσης που διαθέτουν τα παιδιά στο Νηπιαγωγείο και στην Α΄ τάξη δημοτικού στην ανάπτυξη της ικανότητας ορθογραφημένης γραφής κλιτικών επιθημάτων στην Α΄ τάξη και στη Β΄ τάξη αντίστοιχα. Διακόσια δεκαπέντε παιδιά από το Νηπιαγωγείο έως και την Α΄ τάξη του δημοτικού αξιολογήθηκαν ως προς: (α) το επίπεδο ανάπτυξης της μορφολογικής τους επίγνωσης με διάφορες δοκιμασίες (π.χ. αναλογίας λέξεων, σχηματισμού – αποσχηματισμού παράγωγων λέξεων, αναστροφής συνθέτων), (β) γενικές γνωστικές δεξιότητες (μη λεκτική νοημοσύνη, γλωσσική νοητική ικανότητα, βραχύχρονη μνήμη, λεξιλόγιο), και (γ) πρώιμες δεξιότητες γραμματισμού (φωνολογική επίγνωση, αυτοματοποιημένη ονομασία ερεθισμάτων, γνώση γραμμάτων). Παράλληλα, στην Α΄ τάξη και στη Β΄ τάξη τα παιδιά αξιολογήθηκαν ως προς την ικανότητα ορθογραφημένης γραφής κλιτικών επιθημάτων σε λέξεις και ψευδολέξεις. Τα αποτελέσματα ιεραρχικών παλινδρομικών αναλύσεων έδειξαν ότι η μορφολογική επίγνωση των παιδιών στο Νηπιαγωγείο και στην Α΄ τάξη προέβλεψε σημαντικά την επίδοση στην ορθογραφημένη γραφή των κλιτικών επιθημάτων μόνο στις λέξεις, στην Α΄ τάξη και στη Β΄ τάξη αντίστοιχα, ανεξάρτητα από την επίδραση των γνωστικών και γλωσσικών δεξιοτήτων. Συνολικά, τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι η μορφολογική επίγνωση μπορεί να αποτελεί προγνωστικό δείκτη της ανάπτυξης της ικανότητας ορθογραφημένης γραφής ακόμη και κατά την πρώτη σχολική ηλικία.

Λέξεις κλειδιά: μορφολογική επίγνωση, ορθογραφημένη γραφή κλιτικών επιθημάτων

 

 

Summary.Recent research studies in several alphabetic orthographic systems have shown a significant contribution of morphological awareness in the development of spelling ability. It is assumed that awareness of morphemes facilitates understanding and the appropriate application of morphophonemic principles of spelling. However, apart from its effect on understanding the conventions of the general spelling system of a language, morphological awareness seems to facilitate the orthographic performance of specific morphemes as well, especially inflectional suffixes, through their morphemic differentiation. The aim of this longitudinal study was to examine the contribution of morphological awareness in Kindergarten and Grade 1, on children’s spelling ability of inflectional suffixes in both Grades 1 and 2. Two hundred and fifteen Greek – speaking children from Kindergarten up to Grade 1 were assessed on measures of: (a) morphological awareness (e.g., word analogy, decomposition of derivative words, reversing compounds), (b) general cognitive skills (nonverbal intelligence, verbal intelligence, short-term memory, vocabulary), and (c) early literacy skills (phonological awareness, rapid automatized naming, letter knowledge). Also, in both Grades 1 and 2 children were assessed on measures of spelling ability of inflectional suffixes in words and pseudowords. The results of the hierarchical regression analyses showed that the morphological awareness of children in both Kindergarten and Grade 1 predicted significantly their spelling of inflectional suffixes only in words, in Grades 1 and 2 respectively, beyond the effects of cognitive and language skills. Morphological awareness skills did not contribute significantly on children’s’ spelling of inflectional suffixes in pseudowords. Overall, these findings highlight that early morphological awareness skills contribute significantly to the development of spelling ability even at the early primary school years. Therefore, it is suggested that the teaching of spelling inflectional suffixes has to emphasize the semantic and syntactic role of inflectional suffixes through activities of writing rather than memorizing rules for the correct spelling of each inflectional suffix. 

Keywords: morphological awareness, spelling of inflectional suffixes

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ διατίθενται με άδεια Creative Commons 3.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο). To Εργαστήριο Παιδαγωγικών Ερευνών και Εφαρμογών του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών  έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Εργαστηρίου Παιδαγωγικών Ερευνών και Εφαρμογών του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικά Συγγραφέων
Ioannis Grigorakis, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Σχολικός Σύμβουλος ΠΕ 70 

George Manolitsis, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Αναπληρωτής Καθηγητής

Αναφορές
Αϊδίνης, Α. (2010α). Στρατηγικές ορθογραφημένης γραφής και η ανάπτυξή τους στο δημοτικό σχολείο. Στο Α. Μουζάκη, & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία, μάθηση και διαταραχές (σσ. 137-150). Αθήνα: Gutenberg.
Αϊδίνης, Α. (2010β). Η ανάπτυξη των στρατηγικών ορθογραφημένης γραφής στα ελληνικά. Στο Α. Μουζάκη, & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία, μάθηση και διαταραχές (σσ. 151-164). Αθήνα: Gutenberg.
Αϊδίνης, Α. (2012). Γραμματισμός στην πρώτη σχολική ηλικία, μια ψυχογλωσσολογική προσέγγιση. Αθήνα: Gutenberg.
Αϊδίνης, Α., & Παράσχου, Δ. (2004). Ανάπτυξη της ορθογραφημένης γραφής στο δημοτικό σχολείο: Λάθη και στρατηγικές των παιδιών. Στο Ν. Μακρής & Δ. Δεσλή (Επιμ.), Η γνωστική Ψυχολογία σήμερα: Γέφυρες για τη μελέτη της νόησης, Πρακτικά Συνεδρίου (σσ. 245-252). Αθήνα: Τυπωθήτω.
Αϊδίνης, Α., & Δαλακλή, Χ. (2006). Από τη γραφή στην ορθογραφημένη γραφή: Η επίδραση της φωνολογικής και της μορφοσυντακτικής επίγνωσης. Στο Π. Παπούλια-Τζελέπη, Α. Φτερνιάτη, & Κ. Θηβαίος (Επιμ.), Έρευνα και Πρακτική του Γραμματισμού (σσ. 41-64). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Aidinis, A. (1998). Phonemes, morphemes and literacy: Evidence from Greek. Unpublished doctoral thesis, Institute of Education, University of London.
Aidinis, A., & Nunes, T. (2001). The role of different levels of phonological awareness in the development of reading and spelling in Greek. Reading and Writing, 14 (1), 145-177, DOI: http://dx.doi.org/10.1023/A:1008107312006
Βογινδρούκας, Ι., Πρωτόπαπας, Γ.,& Σιδερίδης, Γ. (2009). Δοκιμασία Εκφραστικού Λεξιλογίου. Χανιά: Γλαύκη.
Γρηγοράκης, Ι. (2014). Η ανάπτυξη των μεταμορφολογικών ικανοτήτων παιδιών από το Νηπιαγωγείο στη Β΄ τάξη Δημοτικού και η σχέση τους με τη μάθηση της ανάγνωσης και της ορθογραφημένης γραφής. Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή.
Γρηγοράκης, Ι., & Μανωλίτσης, Γ. (υπό έκδοση). Δεξιότητες προφορικού λόγου και ορθογραφημένη γραφή λέξεων στις δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Στο Σ. Πανταζής, Ε. Μαράκη, Μ. Καδιανάκη, & Ε. Μπελαδάκης (Επιμ.), Το Σύγχρονο Σχολείο μέσα από το πρίσμα των Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών: Από τη θεωρία στην καθημερινή πρακτική. 1ο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο Ι.Α.Κ.Ε. Ηράκλειο.
Carlisle, J. F. (1995). Morphological Awareness and Early Reading Achievement. In L.B. Feldman (Ed.), Morphological aspects of language processing (pp. 189-209). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Carlisle, J. F. (2000). Awareness of the structure and meaning of morphologically complex words: Impact on reading. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 12 (3): 169-190, DOI: http://dx.doi.org/10.1023/A:1008131926604
Carlisle, J. F. (2010). Effects of Instruction in Morphological Awareness on Literacy Achievement: An Integrative Review. Reading Research Quarterly, 45 (4), 464-487, DOI: http://dx.doi.org/10.1598/RRQ.45.4.5
Casalis, S., & Louis-Alexandre, M. F. (2000). Morphological analysis, phonological analysis and learning to read French: a longitudinal study. Reading and Writing, 12 (3), 303-335, DOI: http://dx.doi.org/10.1023/A:1008177205648
Chliounaki, K. (2007). Morphological awareness and literacy skills: a review. Ψυχολογία, 14 (3), 250-275.
Chliounaki, K., & Bryant, P. (2007). How children learn about morphological spelling rules. Child Development, 78 (4), 1360 – 1373, DOI: http://dx.doi.org/10.1111/j.1467-8624.2007.01070.x
Διακογιώργη, Κ., Μπαρής, Θ., & Βαλμάς, Θ. (2005). Ικανότητα χρήσης μορφολογικών στρατηγικών στην ορθογραφημένη γραφή από μαθητές της Α΄ τάξης του δημοτικού. Ψυχολογία, 12 (4), 568-586.
Διαμαντή, Β. (2010). Ορθογραφική ανάπτυξη και φωνολογική επίγνωση. Στο Α. Μουζάκη, & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία, μάθηση και διαταραχές (σσ. 107-120). Αθήνα: Gutenberg.
Δουκλιάς, Σ. & Κωνσταντινίδου, Μ. (2010). Ορθογραφική ανάπτυξη και μορφολογική επίγνωση. Στο Α. Μουζάκη, & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία, μάθηση και διαταραχές (σσ. 121-133). Αθήνα: Gutenberg.
Deacon, S. H., Kirby, J. R., & Casselman-Bell, M. (2009). How robust is the contribution of morphological awareness to general spelling outcomes? Reading Psychology, 30 (4), 301-318, DOI: http://dx.doi.org/10.1080/02702710802412057
Diamanti, V., Goulandris, N., Stuart, M., & Campbell, R. (2014). Spelling of derivational and inflectional suffixes by Greek-speaking children with and without dyslexia. Reading and Writing, 27 (2), 337-358, DOI: http://dx.doi.org/10.1007/s11145-013-9447-2
Dunn, L. M., & Dunn, L. M. (1981). Peabody Picture Vocabulary Test-Revised. Circle Pines, MN: American Guidance Service.
Elbro, C. (1989). Morphological awareness in dyslexia. In C. Von Euler, I. Lundberg, & G. Lennerstrand (Eds.), Brain and reading: Structural and functional anomalies in developmental dyslexia with special reference to interactions, memory functions, linguistic processes and visual analysis in reading (pp. 189–209). London: MacMillan.
Georgiou, G. K., Parrila, R., & Papadopoulos, T. C. (2008). Predictors of word decoding and reading fluency in English and Greek: A cross-linguistic comparison. Journal of Educational Psychology, 100 (3), 566-580, DOI: http://dx.doi.org/10.1037/0022-0663.100.3.566
Georgiou, G. K., Manolitsis, G., Nurmi, J.-E., & Parrila, R. (2010). Does task-focused versus task-avoidance behavior matter for literacy development in an orthographically consistent language? Contemporary Educational Psychology, 35 (1), 1-10, DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.cedpsych.2009.07.001
Georgiou, G. K., Torppa, M., Manolitsis, G., Lyytinen, H., & Parrila, R. (2012). Longitudinal predictors of reading and spelling across languages varying in orthographic consistency. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 25 (2), 321-346, DOI: http://dx.doi.org/10.1007/s11145-010-9271-x
Goswami, U. (2000). Phonological and lexical processes. In M. L. Kamil, P. B. Mosenthal, P. D. Pearson, & R. Barr (Eds.), Handbook of reading research (pp.251-267). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Harris, M., & Giannouli, V. (1999). Learning to read and spell in Greek: The importance of letter knowledge and morphological awareness. In M. Harris, & G. Hatano (Eds.), Learning to read and write. A cross-linguistic perspective (pp. 51-70). Cambridge: Cambridge University Press.
Καρατζάς, Α. (2005). Μάθηση της ορθογραφικής δεξιότητας. Αθήνα: Γρηγόρης.
Kirk, C., & Gillon, T. G. (2009). Integrated morphological awareness intervention as a tool for improving literacy. Language, Speech, and Hearing Services in Schools, 40 (3), 341-351, DOI: http://dx.doi.org/10.1044/0161-1461(2008/08-0009)
Κλαίρης, Χ., & Μπαμπινιώτης, Γ. (2005). Γραμματική της Νέας Ελληνικής, (4η έκδ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Kuo, L., & Anderson, R. (2006). Morphological awareness and learning to read: a cross- language perspective. Educational Psychologist, 41 (3), 161-180, DOI: http://dx.doi.org/10.1207/ s15326985ep4103_3
Levin, I., D. Ravid, & S. Rapaport (1999). Developing morphological awareness and learning to write: A two-way street. In T. Nunes (Ed.), Learning to read: An integrated view from research and practice (pp. 77-104). Amsterdam: Kluwer.
Lyster, S.A.H. (2002). The effects of morphological versus phonological awareness training in kindergarten on reading development. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 15 (3), 261-294, DOI: http://dx.doi.org/10.1023/A:1015272516220
Μανωλίτσης, Γ. (2000). Μέτρηση και αξιολόγηση μεταγλωσσικών ικανοτήτων παιδιών ηλικίας 5-6 ετών. Αθήνα: Γρηγόρης.
Μανωλίτσης, Γ. (2006). Η σχέση της μορφολογικής επίγνωσης με την αναγνωστική ικανότητα κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξής της. Μελέτες για την ελληνική γλώσσα, 26, 282-293.
Μουζάκη, Α. (2010). Ανάπτυξη της ορθογραφικής δεξιότητας. Στο Α. Μουζάκη, & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία, μάθηση και διαταραχές (σσ. 29-52). Αθήνα: Gutenberg.
Manolitsis, G., & Kouroupaki, M. (2005). The role of early morphological awareness in emergent reading skills. Paper presented at 11th Biennial Conference of the European Association for Research on Learning and Instruction (EARLI). Nicosia.
Manolitsis, G., Georgiou, G. K., & Parrila, R. (2011). Revisiting the home literacy model of reading development in an orthographically consistent language. Learning and Instruction, 21 (4), 496-505, DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.learninstruc.2010.06.005
Nunes, T., Bryant, P., & Bindman, M. (1997a). Learning to spell regular and irregular verbs. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 9 (5), 427-449, DOI: http://dx.doi.org/10.1007/978-94-017-3054-9_7
Nunes, T., Bryant, P., & Bindman, M. (1997b). Morphological spelling strategies: Developmental stages and processes. Developmental Psychology, 33 (4), 637-649, DOI: http://dx.doi.org/10.1037/0012-1649.33.4.637
Nunes, T., Aidinis, A., & Bryant, P. (2006). The acquisition of written morphology in Greek. In R. M. Joshi, & P.G. Aaron (Eds.), Handbook of Orthography and Literacy (pp. 201-219). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Nunes, T., Bryant, P., & Bindman, M. (2006). The effects of learning to spell on children’s awareness of morphology. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 19 (7), 767–787, DOI: http://dx.doi.org/10.1007/s11145-006-9025-y
Παπαδόπουλος, Τ., & Γεωργίου, Γ. (2010). Ορθογραφική επεξεργασία και γνωσιακή ανάπτυξη. Στο Α. Μουζάκη, & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία, μάθηση και διαταραχές (σσ. 53-52). Αθήνα: Gutenberg.
Παρασκευόπουλος, Ι. Ν., Καλαντζή-Αζίζι, Α., & Γιαννίτσας, Ν. Δ. (1999). Αθηνά Τεστ Διάγνωσης Δυσκολιών Μάθησης. Οδηγός Εξεταστή. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Πόρποδας, Κ. (1984). Γνωστικές λειτουργίες στη μάθηση του γραπτού λόγου. Γλώσσα, 4, 30-49.
Πόρποδας, Κ. (2008). Εργαλείο Ανίχνευσης και Διερεύνησης των Αναγνωστικών Δυσκολιών στο Νηπιαγωγείο και Α΄-Β΄ Δημοτικού. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ-ΕΠΕΑΕΚ.
Πρωτόπαπας, Α. (2010). Η διαφάνεια του ελληνικού ορθογραφικού συστήματος. Στο Α. Μουζάκη, & Α. Πρωτόπαπας (Επιμ.), Ορθογραφία, μάθηση και διαταραχές (σσ. 67-104). Αθήνα: Gutenberg.
Papadopoulos,T. C., Georgiou, G. K., & Douklias, S. (2009). Modelling of dyslexia: Is a unitary model of dyslexia possible? In H. D. Friedman & P. K. Revera (Eds.), Abnormal Psychology: New Research (pp. 47-81). Hauppauge, NY: Nova Science Publishers.
Papadopoulos, T. C., Georgiou, G. K., & Kendeou, P. (2009). Investigating the double-deficit hypothesis in Greek: Findings from a longitudinal study. Journal of Learning Disabilities, 42 (6), 528-547, DOI: http://dx.doi.org/10.1177/0022219409338745
Pittas, E., & Nunes, T. (2014). The relation between morphological awareness and reading and spelling in Greek: a longitudinal study. Reading and Writing, 27 (8), 1507–1527 DOI: http://dx.doi.org/10.1007/s11145-014-9503-6
Plaza, M., & Cohen, H. (2004). Predictive influence of phonological processing, morphological/syntactic skill and naming speed on spelling performance. Brain and Cognition, 55 (2), 368-373, DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.bandc.2004.02.076
Porpodas, C. (2006). Literacy acquisition in Greek: Research review of the role of phonological and cognitive factors. In R. M. Joshi, & P. G. Aaron (Eds.), Handbook of Orthography and Literacy (pp. 191-199). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Renfrew, C. E. (1995). Word Finding Vocabulary Test (4th ed.). Oxford: Winslow
Rubin, H. (1988). Morphological knowledge and early writing ability, Language and speech, 31 (4), 337-355, DOI: http://dx.doi.org/10.1177/002383098803100403
Sénéchal, M., Basque, M. T., & Leclaire, T. (2006). Morphological knowledge as revealed in children’s spelling accuracy and reports of spelling strategies. Journal of Experimental Child Psychology, 95(4), 231-254, DOI: http://dx.doi.org/10.1016/j.jecp.2006.05.003
Simos, P., Sideridis, G.D., Protopapas, A., & Mouzaki, A. (2011). Psychometric Characteristics of a Receptive Vocabulary Test for Greek Elementary Students. Assessment for Effective Intervention, 37(1), 34-49, DOI: http://dx.doi.org/10.1177/1534508411413254
Tzakosta, M. (2009). Perceptual ambiguities in the formation of Greek compounds by native speakers. Στο Γ. Κ. Γιαννάκης, Μ. Μπαλταζάνη, Γ. Ι. Ξυδόπουλος, & Τ. Τσαγγαλίδης (Επιμ.), Ηλεκτρονικά Πρακτικά του 8ου Συνεδρίου Ελληνικής Γλωσσολογίας (8ICGL) (pp. 545-557). Ιωάννινα, Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας: Παν/μιο Ιωαννίνων (http://www.linguist-uoi.gr/cd_web/arxiki_en.htm).
Τζακώστα, Μ. & Δ. Μανωλά (2012). Κατανόηση και παραγωγή συνθέτων από παιδιά προσχολικής ηλικίας: διδακτικές προεκτάσεις. Στο Κ. Δ. Μαλαφάντης, N. Ανδρεαδάκης, Δ. Καραγιώργος, Γ. Μανωλίτσης, & Β. Οικονομίδης (Επιμ.) Πρακτικά του 7ου Συνεδρίου της Παιδαγωγικής Εταιρίας Ελλάδας – Ελληνική Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική Έρευνα, Τόμος Β’, (σσ. 1119-1130). Αθήνα: Διάδραση.
Treiman, R., & Bourassa, D. C. (2000). The development of spelling skill. Topics in language disorders, 20 (3), 1-18.
Τσακρής, Π. (1970). Η Ευφυία των Ελληνοπαίδων της Σχολικής Ηλικίας (5 έως 12 ετών). Αθήνα.
Τσεσμελή, Σ. Ν., & Seymour, P. H. K. (2007). Μορφολογική δομή παράγωγων λέξεων και ορθογραφική επίδοση δυσλεξικών μαθητών: Μια μελέτη παρέμβασης. Hellenic Journal of Psychology, 4 (1), 86-110.
Τα περισσότερο διαβασμένα άρθρα του ίδιου συγγραφέα(s)