Παιδική Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός στην Ελλάδα μέσα από την εμπειρία των παιδιών
Abstract
Αντικείμενο του άρθρου είναι η εις βάθος διερεύνηση της παιδικής φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα από την οπτική των παιδιών που τη βιώνουν. Παρουσιάζει δεδομένα εμπειρικής έρευνας της παιδοκεντρικής προσέγγισης στην οποία συμμετείχαν 432 μαθητές 10-15 ετών και πραγματοποιήθηκε σε σχολεία φτωχών γειτονιών της Αθήνας, με κύρια μέθοδο τα focus groups και τριγωνοποίηση με ατομικές συνεντεύξεις, τοπικοποιημένα ποσοτικά δεδομένα και παρατήρηση στο πεδίο. Η έρευνα προσδοκά να εισάγει τη φωνή και την οπτική των παιδιών στην επιστημονική συζήτηση και στις πολιτικές για τη παιδική φτώχεια στην Ελλάδα, η οποία κυριαρχείται από ενήλικες θεωρήσεις και στατιστικά μεγέθη, αφήνοντας συσκοτισμένες τις πραγματικές συνθήκες διαβίωσης των φτωχών παιδιών. Τα παιδιά στην έρευνα εστιάζουν στην ανισότητα δύναμης με τους ενήλικες ως κύρια αιτία των πολλαπλών αποκλεισμών που βιώνουν μέσα στη φτώχεια και αναδεικνύουν τα ζητήματα των στεγαστικών και χωρικών ανισοτήτων, της ρήξης με την παιδική ζωή όταν αναγκάζονται σε εργασία με ενήλικους όρους, του στίγματος της φτώχειας και της εσωτερίκευσης του κοινωνικού αποκλεισμού που χαρακτηρίζει τις κοινωνικές τους σχέσεις.
Article Details
- Come citare
-
Κοφινά Σ., & Φερώνας Α. (2023). Παιδική Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός στην Ελλάδα μέσα από την εμπειρία των παιδιών. Κοινωνική Πολιτική, 17, 15–33. Recuperato da https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/eekp/article/view/32799
- Fascicolo
- V. 17 (2022)
- Sezione
- Άρθρα
TQuesto lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione 4.0 Internazionale.
Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο περιοδικό διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο περιοδικό διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο).
Downloads
I dati di download non sono ancora disponibili.
Riferimenti bibliografici
Ξενόγλωσση
Aber, L., Gershoff, E.T., & Brooks-Gunn, J. (2001). Social exclusion of children in the US: Compiling indicators of factors from which and by which children are excluded. In Conference on Social Exclusion and Children, Columbia University (Vol. 34).
Abrams, D., & Christian, J. N. (2007). A relational analysis of social exclusion. In D. Abrams, J. N. Christian, & D. Gordon (Eds.), Multidisciplinary handbook of social exclusion research (pp. 211–232). Chichester: Wiley-Blackwell
Abrams, D., & Killen, M. (2014). Social exclusion of children: Developmental origins of prejudice. Journal of Social Issues, 70(1), 1-11.
Attree, P. (2006). The social costs of child poverty: A systematic review of the qualitative evidence. Children & society, 20(1), 54-66.
Backett-Milburn K, Cunningham-Burley S, Davis J., (2003) Contrasting lives, contrasting views? Understandings of health inequalities from children in different social circumstances. Social Science and Medicine 57(4): 613–623.
Bartlett, S., (2011), Children in Urban Poverty: Can They Get More than Small Change? , Child Poverty Insights October 2011, Social and Economic Policy and Practice, UNICEF
Bartlett, Sh. and Minujin Al. (2009). “The Everyday Environments of Children’s Poverty.” Children, Youth and Environments 19(2): 1-11.
Bergold, J., & Thomas, S. (2012). Participatory research methods: a methodological approach in motion. Historical Social Research, 37(4), 191-222.
Berman, et al, (2016). What We Know about Ethical Research Involving Children in Humanitarian Settings: An overview of principles, the literature and case studies, Innocenti Working Papers no. 2016:18, UNICEF Office of Research - Innocenti, Florence
Boyden, J., Eyber, C., Feeny, T. and Scott, C. (2003) Children and Poverty: Experiences and Perceptions from Belarus, Bolivia, India, Kenya & Sierra Leone, Children and Poverty Series, Part II, Richmond (Va.), Christian Children's Fund
Bradbury, B. (2003). Child poverty: A review. FaHCSIA Social Policy Research Paper, (20).
Brooks-Gunn, J., Duncan, G. J., & Aber, J. L. (Eds.). (1997). Neighborhood poverty: Context and consequences for children (Vol. 1). New York: Russell Sage
Burgi-Golub, N., & Soumara, G. (2015). What do children say about the humanitarian crisis in Greece? Tepsis Paper 07 / September 2015 Laboratory of Excellence
Carey, M. A., & Asbury, J. E. (2016). Focus group research ( Vol. 9). Routledge
Christopoulou, M. (2014). Children’s drawing and telling of the multiple facets of the 413 Greek financial crisis. Visual Inquiry, 3(1), 41-52.
Coulton, C. J., & Pandey, S. (1992). Geographic concentration of poverty and risk to children in urban neighborhoods. American Behavioral Scientist,35(3), 238-257.
D'Addio Αn.C., (2007), Intergenerational Transmission of Disadvantage: Mobility or Immobility across Generations? A Review of the Evidence for OECD Countries, OECD SOCIAL, Employment and Migration Working Papers No 52, DELSA/ELSA/WD/SEM(2007)7
Davis, J., & Ridge, T. (1997). Same scenery, different lifestyle: Rural children on a low income. London: Children's Society.
Duncan, G. & Brooks- Gunn, J. (2000). Family poverty, welfare reform and child development. Child Development 71(1), 188-196.
Eisenberger, N. I., Lieberman, M. D., & Williams, K. D. (2003). Does rejection hurt? An FMRI study of social exclusion. Science, 302, 290–292.
Elliott, R., & Leonard, C. (2004). Peer pressure and poverty: Exploring fashion brands and consumption symbolism among children of the ‘British poor’. Journal of Consumer Behaviour: An International Research Review, 3(4), 347-359.
Evans,G.W. (2004). The environment of childhood poverty. American Psychologist, 59, 77–92.
Fauth,R.C., Leventhal,T., & Brooks-Gunn,J. (2007). Welcome to the neighborhood? Long term impacts of moving to low poverty neighborhoods on poor children's and adolescents' outcomes. Journal of research on adolescence, 17(2), 249-284
Feeny,T., & Boyden,J. (2004). Acting in adversity: Rethinking the causes, experiences and effects of child poverty in contemporary literature. Literature and thought on Children and Poverty, in Children and Poverty Series Working Paper:116.
Forbes, J., & Sime, D. (2016). Relations between child poverty and new migrant child status, academic attainment and social participation: Insights using social capital theory. Education Sciences, 6(3), 24.
Frazer, H. and Marlier, E. (2007), Tackling child poverty and promoting the social inclusion of children in the EU: Key lessons, Independent overview based on national reports of the national independent experts on social inclusion, Brussels: European Commission.
Ghate, D. and Hazel, N. (2002). Parenting in Poor Environments. London: Jessica Kingsley.
Gill, O. (2001). Invisible children: child and family poverty in Bristol, Bath, Gloucestershire, Somerset and Wiltshire. Barnardo's South West
Griggs, M. J., & Walker, R. (2008). The costs of child poverty for individuals and society: a literature review.
Hamilton, K. (2012), ‘Low-Income Families and Coping Through Brands: Inclusion or Stigma?’,Sociology , 46(1): 74–90.
Hennessy, E., & Heary, C. (2005). Exploring children’s views through focus groups. In S. Greene & D. Hogan (Eds.), Researching children’s experience: Approaches and methods (pp. 236–252). London: Sage
Hick P., Visser J., and MacNab N., (2007) Education and Social Exclusion in Abrams, D., Christian, J., & Gordon, D. (Eds.). (2007).Multidisciplinary handbook of social exclusion research. John Wiley & Sons.
Hill, M. (2005) Ethical considerations in researching children’s experiences. In Greene, S. and Hogan, D (eds). Researching Children’s Experience: Approaches and Methods, London: Sage Publications
Horgan, G (2009). Speaking Out Against Poverty: voices of children living in disadvantaged areas. Ulster: University of Ulster, Save The Children.
Hutchison P., Abrams D., Christian J., (2007) The Social Psychology of Exclusion in Abrams, D., Christian, J., & Gordon, D. (Eds.). (2007). Multidisciplinary handbook of social exclusion research. John Wiley & Sons.
ILO, OECD, IOM, UNICEF (2019) Ending child labour, forced labour and human trafficking in global supply chains, Geneva, ISBN 978-92-2-133701-0
Juvonen, J., & Graham, S. (Eds.) (2001). Peer harassment in school: The plight of the vulnerable and victimized. New York: The Guilford Press
Killen, M., & Rutland, A. (2011). Children and social exclusion: Morality, prejudice, and group identity. John Wiley & Sons.
Klasen, S. (2001). Social exclusion, children and education. Implications of a rights-based approach. European Societies, 3(4), 413-445.
Lareau, An. (2003) Unequal Childhoods: Class, Race, and Family Life. Berkeley: University of California Press.
Lewis, O. (1968). A study of slum culture: Backgrounds for La Vida. Random House.
Lister, R., (2004 ). Poverty, Cambridge: Polity Press.
Luby, J., .et al (2013). The effects of poverty on childhood brain development: the mediating effect of caregiving and stressful life events. JAMA pediatrics, 167(12), 1135-1142.
Main, G., & Bradshaw, J. (2014). Child poverty and social exclusion: Final report of 2012 PSE study. Report on Poverty and Social Exclusion in the UK. York: University of York.
McKendrick, J. H. (2014). Geographies of children’s well-being: In, of and for space. In Handbook of child well-being: Theories, methods and policies in global perspective (pp. 279-300). Springer.
Micklewright, J. (2002). Social exclusion and children: A European view for a US debate. LSE STICERD Research Paper No. CASE051
Middleton, S., Ashworth, K. and Walker, R. (1994), Family Fortunes: Pressures on Parents and Children in the 1990s, London: Child Poverty Action Group
Millar, J. and Ridge, T. (2001). Families, poverty, work and care: A review of the literature on lone parents and low-income couple families with children. DWP Research Report No. 153, Leeds: Corporate Document Services.
Morrow V. (2001a). Networks and Neighbourhoods: Children’s and Young People’s Perspectives. Health Development Agency: London.
Mouriki, A., Michailidou, M., & Gazon, E. (2007). Incorporating the views of children into the policies combating poverty and social exclusion in Spyrou,S., et al (2007). Integrating children's perspectives in policy-making to combat poverty and social exclusion experienced by single-parent families: a transnational comparative approach.http://eprints.lincoln.ac.uk/id/eprint/3219/1/Final_Cross_National_Report.pdf
Redmond, G. (2009). Children as actors: How does the child perspectives literature treat agency in the context of poverty?.Social Policy and Society,8(4), 541-550.
Ridge, T. (2002). Childhood poverty and social exclusion: From a child's perspective. Policy Press.
Ridge, T. (2009). Living with poverty: A review of the literature on children’s and families’ experiences of poverty. Department for Work and Pensions. Research Report No 594.
Ridge, T., & Millar, J. (2000). Excluding children: Autonomy, friendship and the experience of the care system. Social policy & administration, 34(2), 160-175.
Ridge,T. (2003). Listening to children: developing a child-centred approach to childhood poverty in the UK. Family Matters, (65), 4-9.
Ridge,T. (2006b). Childhood Poverty: A Barrier to Social Participation and Inclusion, in J. Davis, Tisdall, K., Prout, A. and Hill, M (ed.), (2006), Children, Young People and Social Inclusion: Participation for What?. Bristol: Policy Press.
Roker D., (1998) Worth More than this: Young People Growing Up in Family Poverty. The Children’s Society: London.
Ruddick, S. (2003). The politics of aging: Globalization and the restructuring of youth and childhood. Antipode,35(2), 334-362.
Sampson, R.J., Raudenbush, S.W., & Earls, F. (1997). Neighborhoods and violent crime: A multilevel study of collective efficacy. Science, 277(5328), 918-924.
Shropshire J, Middleton S., (1999) Small Expectations: Learning to be Poor. York Publishing Services: York.
Small, M. L., & Newman, K. (2001). Urban poverty after the truly disadvantaged: The rediscovery of the family, the neighborhood, and culture. Annual Review of sociology, 27(1), 23-45.
Spencer, N. (2010). Poverty and child health in the European Region. Poverty and social exclusion in the European Region: health systems respond. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe.
Tisdall, K., Prout, A. and Hill, M (ed.)(2006) Children, Young People and Social Inclusion: Participation for What?. Bristol: Policy Press.
UNICEF (2019), Annual Report 2018: For every child, every right, ISBN: 978-92- 806-5032-7
Unicef (2019). Best of UNICEF Research 2019, Miscellanea, UNICEF Office of Research - Innocenti, Florence
Unicef and the GCCP, (2017), A World free from child poverty: a guide to the task to achieve the vision, New York:Unicef ISBN: 978-0-692-81327-0
Uprichard, E (2008) Children as ‘being and becomings’: Children, childhood and temporality. Children & Society 22(4): 303–313.
Van der Hoek, T. (2005). Through children's eyes: An initial study of children's personal experiences and coping strategies growing up poor in an affluent Netherlands. UN.
Vizard, P., et al (2018). Child poverty and multidimensional disadvantage: Tackling “data exclusion” and extending the evidence base on “missing” and “invisible” children. LSE Centre for Analysis of Social Exclusion. Available online.
Willow C., (2002) Bread is Free: Children and Young People Talk about Poverty. Children’s Rights Alliance: Save the Children Fund: London.
Ελληνόγλωσση
Ακάλεστου, Λ., & Δαφέρμος, Μ. (2016). Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στη ψυχική και σωματική ανάπτυξη των παιδιών, των εφήβων και των νέων στην Ελλάδα: μία κριτική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση των μελετών μεταξύ των ετών 2008 – 2015. Ελεύθερνα, (8) 3-53
Ακρίβου Ε, Μπονώτη Φ, Δερμιτζάκη Ε, (2016), Οι αντιλήψεις παιδιών σχολικής ηλικίας για την οικονομική κρίση, Προσχολική & Σχολική Εκπαίδευση,4 (2), 305-322,
Γιώτσα, Ά. (2004). Δομή και λειτουργία της ελληνικής οικογένειας: ομοιότητες και διαφορές με τη μορφή της οικογένειας σε άλλες χώρες. Επιστημονική Επετηρίδα Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 3, 25-41.
Δασκαλάκης Δ, (2013), “Κρίση παιδική ηλικία και τα δικαιώματα του παιδιού” στο Συνέδριο “Παιδική ηλικία: Κοινωνιολογικές, πολιτισμικές, ιστορικές και παιδαγωγικές διαστάσεις”, Αθήνα 11-14 Απριλίου 2013, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης ΕΚΠΑ, Εργαστήριο Κοινωνικό Επιστημών, ISBN: 978-960-466-143-5
Λεριού,Ε., κ.α. (2019). Κατάρτιση ενός Νέου Μεθοδολογικού Πλαισίου Καταγραφής της Παιδικής Ευημερίας και Φτώχειας, Working Paper No. 2019-02, C.W.-SMILE, Aθήνα: Πάντειο Πανεπιστήμιο
Ματσαγγάνης Μ., Λεβέντη Χρ., Καναβίτσα Ελ., Φλεβοτόμου Μ., (2017) Μια αποδοτικότερη πολιτική για την καταπολέμηση της ακραίας φτώχειας, ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ
Μητράκος, Θ. (2008). Παιδική φτώχεια: Πρόσφατες εξελίξεις και προσδιοριστικοί παράγοντες. Οικονοµικό Δελτίο, 30/5/2008
Νικολαϊδης Ηλ., (2017), Γιατί η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει στην προσχολική αγωγή, Φεβρουάριος, 2017, ΔΙΑΝΕΟΣΙΣ
Παπαθεοδώρου Χρ., Δαφέρμος Γ., (2010), Δομή και τάσεις της οικονομικής ανισότητας και της φτώχειας στην Ελλάδα και την ΕΕ, 1995-2008, Επιστημονικές Εκθέσεις (Reports)/2, INE/ΓΣΕΕ: Αθήνα
Φερώνας Αν, (2019), Κοινωνικός Αποκλεισμός και Κοινωνική Αλληλεγγύη στην Ελλάδα της κρίσης, Αθήνα: Διόνικος
