Όψεις και απόψεις για τη νεότερη και σύγχρονη Ιστορία στο εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο γνώσεων.

Θαλασσογραφία, 50Χ60,ελαιογραφία, Μαρία Τσιβά, 2015
PDF
Δημοσιευμένα: sept 27, 2021
DOI: https://doi.org/10.12681/hjre.27404
Λέξεις-κλειδιά:
κλεφταρματωλοί παιδικό βιβλίο γνώσεων ιστορική ερμηνεία πολιτισμικές κατασκευές μνήμη Απομνημονεύματα
Ρόζη Τριανταφυλλιά Αγγελάκη
ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ ΕΑΠ Πανεπστήμιο Λευκωσίας
https://orcid.org/0000-0002-5096-2211
Περίληψη

 

Η νεότερη και σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδος βρίθει από αναπροσαρμογές αναφορικά με τη συγκρότηση της εθνικής μας ταυτότητας και το «ενθυμείσθαι». Οι αναπροσαρμογές αυτές ερμηνεύονται πολλαπλά και μας υπενθυμίζουν, πέρα από την αφηγηματική γλώσσα της Ιστορίας, την καταλυτική δράση του χρόνου ως προς τη μεταβολή της ατομικής και, κατ’ επέκταση, της συλλογικής μνήμης, καθώς επίσης την προσπάθεια οικοδόμησής της με στοιχεία από διάφορες ιδεολογίες. Εξετάζοντας την πολιτισμική πορεία μας, διαπιστώνουμε πως η στροφή στη νεωτερικότητα διαφοροποίησε την εικόνα των οικονομικο-κοινωνικών, στρατιωτικο-πολιτικών και θρησκευτικών γεγονότων που διαμορφώθηκαν πριν από την Επανάσταση του 1821 και κατά τη διάρκειά της και εντοπίζουμε ολοένα και περισσότερες διαφοροποιημένες ερμηνείες που αφορούν στην εικόνα όσων διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο τόσο κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας, όσο και στη διάρκεια της προετοιμασίας του απελευθερωτικού Αγώνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι «αναπαραστάσεις» που κατασκευάστηκαν, προκειμένου να «απεικονίσουν» τους κλέφτες και τους αρματωλούς: στα ακροβατώντα μεταξύ λογοτεχνικού και ιστορικού είδους Απομνημονεύματα, για παράδειγμα, όπου παρουσιάζεται η προσωπικότητα και εξιστορείται η δράση τους, σημειώνεται πλήθος αντιφάσεων- κυρίως, λόγω ζητημάτων πολιτειακής και οικονομικής φύσεως. Στο παρόν άρθρο θα εξεταστεί πώς η συγγραφέας Γιολάντα Χατζή, με τη συμβολή του εικονογράφου Πέτρου Χριστούλια και της ιστορικού Χριστίνας Κουλούρη, μέσα από το έργο της σειράς Μικρές ελληνικές ιστορίες με τίτλο «Κλέφτες και Αρματωλοί» (Καστανιώτης, 2020), επιχειρεί  να μεταδώσει στα παιδιά πληροφορίες για τον θεσμό των ανδρών που συνέβαλαν στη εκδήλωση των πρότερων επαναστατικών κινημάτων και οδήγησαν στην Επανάσταση του 1821. Επιπλέον, θα εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο αποτυπώνει τις συνθήκες που επικρατούσαν κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας στον ελλαδικό χώρο. Επιπλέον, στην προσπάθεια να διερευνηθεί η δυναμική των παιδικών βιβλίων γνώσεων που πραγματεύονται το δίπολο ιστορία-Ιστορία, θα εξεταστεί αν προϊδεάζονται οι αναγνώστες μικρής ηλικίας για έννοιες με ποικίλες διαστάσεις, για συλλογικές πολιτισμικές κατασκευές και για τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται οι ιστορικές πραγματικότητες. Παράλληλα, θα σχολιαστεί κατά πόσον οι «διχασμένες» εθνικές παραδόσεις και οι διαφορετικές ερμηνείες επιβεβαιώνουν τη σύγκλιση της Ιστορίας με τη Λογοτεχνία.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Τα πνευματικά δικαιώματα των άρθρων του περιοδικού ανήκουν στους συγγραφείς. Τα άρθρα διατίθενται με άδειες Creative Commons CC-BC-SA 4.0

 
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Ρόζη Τριανταφυλλιά Αγγελάκη, ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ ΕΑΠ Πανεπστήμιο Λευκωσίας

Διδάσκουσα  ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ, ΕΑΠ, Λευκωσία

 

Μεταδιδακτορική ερευνήτρια ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ

Αναφορές
Αινιάν, Δ. (2001). Απομνημονεύματα για την Επανάσταση του 1821. Αθήνα: Βεργίνα.
Agosto, D. E. (1999). One and inseparable: Interdependent storytelling in picture books, Children's literature in education, 30, (4), 267-280.
Ανδριάκαινα, Ε. (2003). Μνήμη και εθνικιστική ιδεολογία. Δοκιμές, 2, 11-12, 315-349.
Anderson, N. A. (2002). Elementary Children’s Literature. Boston: Allyn&Bacon.
Aron, R. (1983). Introduction à la philosophie de l'histoire. Essai sur les limites de l'objectivité historique. Paris: Gallimard.
Βακαλόπουλος, Α. (1808). Νέα στοιχεία για τα ελληνικά αρματολίκια και για την επανάσταση του Θύμιου Μπλαχάβα στη Θεσσαλία στο 1808. Τρικαλινά, 6, 59-82.
Βαλέτας, Γ. (1947). Ανθολογία της Δημοτικής Πεζογραφίας (2η Έκδ.) Αθήνα: Ράνος.
Balandier, G. (1971). Πολιτική Ανθρωπολογία (μτφρ. Γ. Κ. Βλάχου). Αθήνα: Παπαζήσης.
Βερέμης, Θ. (1983). Κράτος και έθνος στην Ελλάδα: 1821-1912. Στο Δ. Γ. Τσαούσης, (Επιμ.). Ελληνισμός–Ελληνικότητα. Ιδεολογικοί και βιωματικοί άξονες της νεοελληνικής κοινωνίας (σσ. 59-67). Αθήνα: Εστία.
Βλαχογιάννης, Γ. (1935). Κλέφτες του Μοριά. Μελέτη ιστορική από νέες πηγές βγαλμένη 1717 – 1820. Αθήνα: Τύποις Πολυβιοτεχνικής.
Burke, C. L.& Copenhaver, J. G. (2004). Animals as People in Children's Literature. Language Arts, 81, (3): 205 -213, https://cdn.ncte.org/nctefiles/store/samplefiles/journals/la/la0813animals.pdf
Carter, Β. (1993). Reviewing Nonfiction Books for Children and Young Adults: Stance, Scholarship and Structure. In B. Hearne& R. Sutton (Eds.), Evaluating Children’s Books. A Critical Look (p.p. 59-71). Urbana-Champaign, Il: University of Illinois.
Chevallard, Y. (1985). La transposition didactique: du savoir savant au savoir enseigné. Grenoble: La Pensée Sauvage.
Γιαννικοπούλου, Α. (2008). Στη χώρα των χρωμάτων. Το σύγχρονο εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο. Αθήνα Παπαδόπουλος.
Δαμιανάκος, Σ. (1987). Παράδοση Ανταρσίας καί Λαϊκός ΙΙολιτισμός (Μτφρ. Γ. Σπανός). Αθήνα: Πλέθρον.
Δασκαλάκης, Απ. (1966). Κείμενα- Πηγαί της Ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης. Τόμ. Α΄. Αθήνα: Κλεισιούνη.
De Certeau, M. (1975). L’ Écriture de l’ Histoire. Paris:Gallimard.
Δεληγιάννης, Κ. (2005). Απομνημονεύματα. Τόμ. Α΄. Αθήνα: Πελεκάνος.
Δημαράς, Κ.Θ. (2000). Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας: από τις πρώτες ρίζες ως την εποχή μας (9η Έκδ.). Αθήνα: Γνώση.
Duffy, T. M. & Jonassen, D. H. (1992), (Eds.). Constructivism and the technology of instruction: A conversation. Hillsdale, NJ: Lawerence Erlbaum Associates.
Eagleton, Τ. (1996). Εισαγωγή στη θεωρία της Λογοτεχνίας (Μτφρ. Δ. Τζιόβας). Αθήνα: Οδυσσέας.
Evans, R. (2009). Για την υπεράσπιση της Ιστορίας (Μτφρ. Λ. Παπαδάκη). Αθήνα: Σαβάλλας.
Zins, C. (2007). Conceptual approaches for defining data, information, and knowledge. Journal of The American Society for Information Science and Technology, 58(4), 479–493.
Ferro, M. (2001). Πώς αφηγούνται την Ιστορία στα παιδιά σε ολόκληρο τον κόσµο (Μτφρ. Π. Μαρκέτου), Αθήνα: Μεταίχµιο.
Forceville, C. (2006). Non-verbal and multimodal metaphor in a cognitivist framework: Agendas for research. In G. Kristiansen, M.Achard, R. Dirven & F. Ruiz de Mendoza (Eds.). Cognitive Linguistics: Current Applications and Future Perspectives (p.p. 379-402). Berlin: De Gruyter.
Forceville, C. (2014). Relevance Theory as model for analysing multimodal communication. In D. Machin (Ed.). Visual Communication (p.p. 51-70). Berlin: De Gruyter.
Ζερβού, Α. (1997). Στη χώρα των θαυμάτων. Το παιδικό ανάγνωσμα ως σημείο συνάντησης παιδιών και ενηλίκων. Αθήνα: Πατάκης.
Garcia, J. & Pugh, S. L. (1991). Children’s nonfiction multicultural literature. Equity & Excellence in Education, 25(2–4), 151–155.
Garvey, B. & Krug, M. (1989). Models of History Teaching in the Secondary School. Oxford: Oxford University Press.
Glasenapp, G. von (2017). Information or exoticization? Constructing religious difference in children’s information books. In E. O’ Sullivan & A. Immel, (Eds.), Sameness and difference in children’s literature: From to enlightenment to the present day (pp. 149–164). London: Palgrave Macmillan.
Glazer J. (1997). Introduction to Children’s Literature. New Jersey: Prentice-Hall, Inc.
Grilli, G. (Ed.), (2020). Non-Fiction picturebooks: Sharing knowledge as an aesthetic experience. Florence: Edizioni ETS.
Hallam, R.N. (1969). Piaget and the teaching of history. Educational Research, 12, 3-12.
Halliday, M.A.K. (1978). Language as social semiotic. The social interpretation of language and meaning. London: Edward Arnold.
Heame, Β. & Sutton, R. (Eds.), (1993). Evaluating Children's Books: A Critical Look. University of Illinois at Urbana, Champaign: The Graduate School of Library and Information Science.
Higonnet, M. (1990). The playground of the peritext. Children’s Literature Association Quarterly, 15(2), 47-49.
Hobsbawm, Ε. (2010). Ληστές (Μτφρ. Ν. Κούρκουλος), (4η Έκδ.). Αθήνα: Θεμέλιο.
Husbands, C. (2004). Τι σηµαίνει διδασκαλία της ιστορίας; Γλώσσα, ιδέες και νοήµατα (Μτφρ. Α. Λυκούργος). Αθήνα: Μεταίχµιο.
Jan, I. (1985). La littérature enfantine (5th Εd.). Paris: Les éditions ouvrières Dessain et Tolpa.
Jordanova, L. (2006). History in Practice. (2nd Εd.). London: Bloomsbury Academic.
Καλαματιανός, Γ.Ν. (1974). Σύντομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (5η Έκδ.). Αθήνα: Εστία.
Καμπούρογλου, Δ. (1916). Αρματωλοί και κλέφτες. Αθήνα: Άγκυρα.
Κανατσούλη, Μ. (2007). Εισαγωγή στη Θεωρία και Κριτική της Παιδικής Λογοτεχνίας. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
Κανδηλώρος, Τ. (1924). Ο αρματωλισμός της Πελοποννήσου (1500–1821). Αθήνα: Τυπογραφείον Δέναξα και Σία.
Καρπόζηλου, Μ. (2000). Το παιδί στη χώρα των βιβλίων. Αθήνα: Καστανιώτης.
Κστοριάδης, Κ. (2005). Αρχαίο Ελληνικό και νεότερο πολιτικό φαντασιακό. Φιλόλογος, 122, 501-516.
Kean, H.& Martin, P. (2013). Introduction. In H., Kean& P. Martin, The Public History Reader. London-New York: Routledge.
Κορνούτος, Γ.Π. (1953). Το Απομνημόνευμα 1453-1953, Τόμ.44. Αθήνα: Βασική Βιβλιοθήκη Αετός.
Κυριακίδης, Σ. (1922). Ελληνική Λαογραφία, μέρος Α΄: Μνημεία του λόγου. Αθήνα: Τύποις Π. Δ. Σακελλαρίου.
Κυρκίνη-Κούτουλα Α. (1996). Η οθωμανική διοίκηση στην Ελλάδα. Η περίπτωση της Πελοποννήσου (1715-1821). Αθήνα: Αρσενίδη.
Lee, P. & Ashby, R. (2000). Progression in Historical Understanding among Students Ages 7-14. In P. Stearns, P. Seixas& S. Wineburg, (Eds.). Knowing, Teaching and Learning history -National and International Perspectives (p.p.199 -222). New York and London: New York University Press.
Λέκκας, Π. (2001). Το παιχνίδι με το χρόνο: εθνικισμός και νεοτερικότητα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Λέκκας, Π. (2011). Εθνικιστική ιδεολογία: πέντε υποθέσεις εργασίας στην ιστορική κοινωνιολογία. Αθήνα: Παπαζήση.
Levstik, L. & Barton, K. C. (2011). Doing History: Investigating with children in Elementary and Middle Schools. New York : Routledge.
Lewis, D. (1990) The constructedness of texts: Picture book and the metafictive. Signal, 61, 131-146.
Little, V. (1983). What is Historical Imagination? Teaching History, 36, 27-32.
Løvland, A. (2016). Talking about something real: the concept of truth in multimodal non-fiction books for young people. Prose Studies, 38 (2), 172–187.doi:10.1080/01440357.2016.1232784
Mallan, K. & Cross, A. (2014). The artful interpretation of science through picture books. In K. Mallan (Ed.), Picture books and beyond (pp. 41–60). Newton: Primary English Teaching Association Australia.
Mandelbaum, M. (1977). The Anatomy of Historical Knowledge. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Martinez, M., Stier, C. & Falcon, L. (2016). Judging a Book by Its Cover: An Investigation of Peritextual Features in Caldecott Award Books. Children’s Literature in Education, 1-17. doi: 10.1007/s10583-016-9272-8
Martins, Μ. & Belmiro, C.A. (2021). Stylistic strategies in children’s nonfiction books. In N. Goga, S. H. Iversen & A.S. Teigland, (Eds.). Verbal and visual strategies in nonfiction picturebooks. Theoretical and analytical approaches (pp. 8-21). Oslo: Scandinavian University Press. doi: 10.18261/9788215042459-2021-11
Merveldt, N. von (2018). Informational picturebook. In B. Kümmerling-Meibauer (Ed.), The Routledge companion to picturebooks (pp. 231–245). London: Routledge.
Moebius, W. (1986). Introduction to picturebook codes. Word & Image, A Journal of Verbal/Visual Enquiry, 2, (2), 141-158. https://doi.org/10.1080/02666286.1986.10435598
Moniot, H. (2002). Η Διδακτική της Ιστορίας (Μτφρ. Ε. Κάννερ). Αθήνα: Μεταίχµιο.
Nef, F. (1977). Introduction to the Reading of Greimas: Toward a Discursive Linguistics. Diacritics, 7, (1), 18-22.
Nikolajeva, M. & Scott, C. (2001). How picturebooks work. New York: Routledge.
Nikolajeva, M. (2018). Emotions in picturebooks. In B. Kümmerling-Meibauer (Ed.). The Routledge companion to picturebooks (pp. 110–118). New York, NY and London: Routledge.
Ντεκάστρο, Μ. (2005). Σκέψεις γύρω από τα βιβλία γνώσεων. Διαδρομές, 19, 192- 198.
Ντελόπουλος Κ. (1995). Παιδικά και νεανικά βιβλία του 19ου αιώνα. Αθήνα: ΕΛΙΑ.
Nodelman, P. (1985) The case of children’s fiction: Or the impossibility of Jacqueline Rose. Children’s Literature Association Quarterly 10 (3), 98–100.
Nodelman, P. (1988). Words about Pictures: The Narrative Art of Children's Picture Books. London: The University of Georgia Press.
Nodelman, P. (1996). The Pleasures of Children’s Literature. USA: Longman Publishers.
Noiriel, G. (2005). Τι είναι η σύγχρονη Iστορία; (Μτφρ. Μ. Κορασίδου). Αθήνα: Gutenberg.
Ostrogorsky, G. (2008). Ιστορία του Βυζαντινού κράτους, Τόμ. Α΄. (Μτφρ. Ι. Παναγόπουλος). Αθήνα: Βασιλόπουλος.
Παπαδιά, Π. (23 Μαρτίου, 2021). Η Γιολάντα Χατζή και ο Πέτρος Χριστούλιας αφηγούνται στα παιδιά «μικρές ελληνικές ιστορίες», https://www.talcmag.gr/hot/mikres-ellinikes-istories-synenteyxi/
Papadopoulou, M. & Christidou, V. (2004). Multimodal text comprehension and production by preschool children: An interdisciplinary approach of water conservation. The International Journal of Learning, 11, 917- 927.
Παπαρρηγόπουλος, Κ. 1932. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους: από της αλώσεως της Κωνσταντινούπολης υπό των Τούρκων μέχρι της επαναστάσεως του 1821. Τόμ. 5ος, βιβλίο 2. Αθήνα: Ελευθερουδάκης.
Pappas, C. C. (2006). The information book genre: Its role in integrated science literacy research and practice. Reading Research Quarterly, 41, 226–250.
Πολίτης, Λ. (1974). Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (20η Έκδ.) Αθήνα: Μορφωτικό ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
Repoussi M.& Tutiaux-Guillon N. (2010). New Trends in History Textbook research Issues and methodologies toward a school historiography, Journal of Educational Media, Memory and Society, 2 (1), 154-170, http://users.auth.gr/users/9/6/053269/public_html/PS/ENG/PUBLICATIONS/new%20trends%20in%20history%20textbooks%20research.pdf
Ricoeur, P. (1983). Temps et récit. L'intrigue et le récit historique. Paris: Seuil.
Rose, J. (1992). The Case of Peter Pan, or the Impossibility of Children’s Fiction. New York: New York University Press.
Ροτζώκος, Ν. (1994). Τα Απομνημονεύματα του ’21 ως υλικό της ιστοριογραφίας. Δοκιμές, 2, 3-11.
Ροτζώκος, Ν. (1997). Επανάσταση και Εμφύλιος στο Εικοσιένα. Αθήνα: Πλέθρον.
Russell, D.(1997). Literature for Children. A short Introduction. New York: Longman.
Σακκής, ∆. Α. & Τσιλιµένη Τ. (2007). Ιστορικοί τόποι και περιβάλλον. ∆ιδακτικές προσεγγίσεις για παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας. Αθήνα: Καστανιώτης.
Sanders, J. S. (2018). A literature of question: Nonfiction for the critical child. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.
Sebba, J. (2000). Ιστορία για όλους. (Μτφρ. Μ. Καβαλιέρου). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Σέμογλου, Ο. (2001). Γλώσσα της εικόνας και εκπαίδευση. Στο Α. Φ. Χρηστίδης, (Επιμ.), Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα (σσ. 270-274). Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Σεφεριάδης, Σ. (2014). Προλεγόμενα: Ιστορία και Κοινωνικές Επιστήμες. Στις διαδρομές της Ιστοριογραφίας. Κριτική επισκόπηση από το πρίσμα της κοινωνικής επιστήμης. Αθήνα: Θεμέλιο.
Siefkes, M. (2015). How semiotic modes work together in multimodal texts. 10plus1: Living Linguistics, 1(1), 123–131.
Sipe, L.R. (1998). How picture books work: Α semiotacally framed theory of text- picture relationships. Children’s Literature in Education, 29, (2), 97-108.
Sipe, L. R. & McGuire, E. C. (2006). Picturebook Endpapers: Resources for Literary and Aesthetic Interpretation. Children's Literature in Education, 37(4), 291-304.
Σκοπετέα, Έ. (1988). Το «Πρότυπο Βασίλειο» και η Μεγάλη Ιδέα, Όψεις του εθνικού προβλήματος στην Ελλάδα (1830-1880). Αθήνα: Πολύτυπο.
Stanford, Μ. (1986). The Nature of Historical Knowledge. London: Blackwell.
Stathis, P. (2021). The Historiography of the Greek Revolution of 1821: From Memoirs to National Scholarly History, 1821–1922. Historein, 19 (2). doi:https://doi.org/10.12681/historein.18371
Stein, N. (1982). What's in a story: Interpreting the interpretations of story grammars. Discourse Processes, 5, 319-335.
Stein, N. & Glenn, G. (1979). An analysis of story comprehension in elementary school children. In R. Freedle (Ed.). New directions in discourse processing, Vol. 2 (pp. 32-120). Norwood, NJ: Ablex.
Storey, D. (1985). Reading Comprehension, Visual Literary and Picture Book Illustrations. Reading Horizons, 25, 54 – 59.
Thorp, R.& Persson, A.(2020). On historical thinking and history educational challenge. Educational Philosophy and Theory, 52 (8), 891-901. doi:10.1080/00131857.2020.1712550
Tomlinson, C. M. & Lynch-Brown, C. (2002). Essentials of Children’s Literature. Boston: Allyn& Bacon.
Topolski, J. (1998). The Structure of Historical Narratives and the Teaching of History. In Voss& J., Carretero, M. (Eds.). (1998). Learning and Reasoning in History – International Review of History Education, Vol. 2 (pp. 9-22). London: Woburn Press.
Τσιάμαλος, Δ. (2009). Οι αρματολοί της Ρούμελης. Μελέτη για τις αρματολικές συγκρούσεις και τα αρματολικά συγγενικά δίκτυα της περιοχής κατά την προεπαναστατική και επαναστατική περίοδο του 1821. Αθήνα: Παπαζήση.
Τσιάμαλος, Δ. (2011). Το αρματολικό φαινόμενο στη Ρούμελη. Νέος Ερμής ο Λόγιος, 3, 83-95.
Van Boeschoten, R. (1991). Κλεφταρματολοί, ληστές και κοινωνική ληστεία. Μνήμων, 13, 9-24. doi: https://doi.org/10.12681/mnimon.235
VanSledright, B.& Brophy, J. (1992). Storytelling, imagination, and fanciful elaboration in children's historical reconstructions. American Educational Research Journal, 29, 837-861.
VanSledright, B. (2001). From empathic regard to self-understanding: Impositionality, empathy, and historical contextualization. In O.L. Davis, Jr., E. Yeager& S. Foster, (Eds.). Development of historical empathy: Perspective taking in social studies (pp. 51-68). Lanham, MD: Rowman Littlefield.
Vygotsky, L. S. (1986). Thought and language. Cambridge: MIT Press.
Φραντζής, Α. (1839). Επιτομή της Ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος αρχομένη από του έτους 1715 και λήγουσα το 1837. Τόμ. Α΄. Αθήνα: εκ Τυπογραφίας η Βιτώρια του Κων/νου Καστόρχη και Συντροφιά. http://hdl.handle.net/20.500.11855/600
Watson, V. & Styles, M. (1996), (Eds.). Talking pictures: pictorial texts and young readers. London: Hodder & Stoughton.
Welleck, R. (1980). Bakhtin’s view of Dostoyevski: ‘Polyphony’ and ‘Carnivalesque’. Dostoyevski Studies, (1), 32-39.
Wells, G. (1986). The meaning makers. Portsmouth, NH: Heinemann.
Williams, R. (1994). Κουλτούρα και ιστορία (Μτφρ. Β. Αποστολίδου). Αθήνα: Γνώση.
Wishart D., (1997). The selectivity of historical representation. Journal of Historical Geography, 23 (2), 111–118.
White, Η. (1973). Metahistory. The Historical Imagination in Nineteenth Century Europe. Baltimore & London : The John Hopkins University Press.
White, Η. (1985). The Content of the Form. Narrative Discourse and Historical Representation. Baltimore & London: The John Hopkins University Press.
Youngs, S. & Serafini, F. (2013). Discussing Picturebooks Across Perceptual, Structural and Ideological Perspectives. Journal of Language and Literacy Education, 9(1), 185-200.