Το χρώμα στα λογοτεχνικά βιβλία γνώσεων. Αρχέτυπα και συμβολισμοί. Η περίπτωση της μυθιστορηματικής βιογραφίας.

PDF
Δημοσιευμένα: Oct 2, 2023
DOI: https://doi.org/10.12681/hjre.35107
Λέξεις-κλειδιά:
Λογοτεχνικά βιβλία γνώσεων μυθιστορηματική βιογραφία χρώμα συμβολισμοί αρχέτυπα Ιστορία
Ρόζη-Τριανταφυλλιά Αγγελάκη
ΑΠΘ, ΕΑΠ, Παν-μιο Λευκωσιας
https://orcid.org/0000-0002-5096-2211
Περίληψη

Oι συγγραφείς παιδικών βιβλίων συχνά βασίζονται στη συναισθηματική, κοινωνική, σημειωτική και πολιτισμική λειτουργία των χρωμάτων, προκειμένου να μεταδώσουν πληροφορίες και να διεγείρουν τα συναισθήματα των αναγνωστών τους, να παρουσιάσουν τους χαρακτήρες των βιβλίων τους και να αποκαλύψουν την ιδεολογία τους. Σύμφωνα με μελετητές από πολλά επιστημονικά πεδία,  το χρώμα είναι διάχυτο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ψυχολογικής εμπειρίας, κάτι που η συγγραφέας για παιδιά Μαρία Αγγελίδου φαίνεται να έλαβε υπόψη της όταν συνέγραψε τη σειρά «Το Βυζάντιο σε έξι χρώματα» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (εικ. Κατερίνα Βερούτσου).  Η σειρά αυτή αποτελείται από έξι πραγματογνωστικά βιβλία γνώσεων που συνδυάζουν μυθοπλαστικά στοιχεία με ιστορικές γνώσεις. Χάρη στην περίτεχνη λεκτική αφήγηση που συλλειτουργεί με εκείνη των εικόνων, το αναγνωστικό κοινό ενημερώνεται για το οικουμενικό κράτος του Βυζαντίου, κυρίως μέσα από την περιγραφή της δράσης σημαντικών -αλλά όχι τόσο γνωστών- ιστορικών προσώπων, που ψυχογραφούνται. Τα δε αρχέτυπα και οι συμβολισμοί του Κόκκινου, του Χρυσού, του Άσπρου, του Μαύρου, του Πράσινου και του Γαλάζιου χρώματος, συντελούν στην ανακατασκευή του βυζαντινού παρελθόντος, με το ενδιαφέρον στραμμένο περισσότερο στις μικροϊστορίες ανθρώπων. Εν προκειμένω θα διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο οι πληροφορίες για κάθε βιογραφούμενο πρόσωπο, το περιεχόμενο και το σκηνικό  των ιστοριών, συνδέονται με την αισθητική, γνωστική, επικοινωνιακή και ψυχολογική διάσταση των χρωμάτων.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Τα πνευματικά δικαιώματα των άρθρων του περιοδικού ανήκουν στους συγγραφείς. Τα άρθρα διατίθενται με άδειες Creative Commons CC-BC-SA 4.0

 
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Ρόζη-Τριανταφυλλιά Αγγελάκη, ΑΠΘ, ΕΑΠ, Παν-μιο Λευκωσιας

Η Ρόζη-Τριανταφυλλια Αγγελακη είναι μεταδιδάκτωρ και διδάσκουσα στο ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ, όπου διδάσκει Ιστορικές και κριτικές προσεγγίσεις Παιδικού βιβλίου. Πεδία ενδιαφέροντός της είναι η Παιδική και Εφηβικη Λογοτεχνία, οι Ιστορικές σπουδές, οι Σπουδές Μνήμης, οι Σπουδές Φύλου, οι Σπουδές Τραύματος, η Θεωρία του Μετανθρωπισμού , η Φιλοσοφία και η Κυβερνολογοτεχνία.

Αναφορές
Arnheim, R., & R. Masera, (1962). Arte y percepción visual: psicología de la visión creadora. Buenos Aires: Editorial Universitaria de Buenos Aires.
Bang, M. (2016). Picture This. How Pictures Work. Ν.Υ.:Chronicle Books.
Barthes, R. (1964). Rhétorique de l'image. In Communications, 4(1): 40-51.
Bull, M. (1994). Scheming Schemata. British Journal of Aesthetics, 34 (3): 207-17.
Byrne A., Hilbert D.R., (2003). Color realism and color science. Behavioral and Brain Sciences 23 (1):3-64. Retrieved from : https://web.mit.edu/abyrne/www/ColorRealism.html
Elliot, A. J., & Maier, M. A. (2007). Color and psychological functioning. Current Directions in Psychological Science, 16 (5), 250–254.
Elliot, A. J. & Maier, M. A. (2012). Color-in-Context Theory. Advances in Experimental Social Psychology, 45 : 61–125.
Elliot , A. (2015). Color and psychological functioning: a review of theoretical and empirical work. Frontiers in Psychology, 6, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2015.00368
Eslami-Rasekh, A. & Ghafel, B. (2011). Basic Colors and Their Metaphorical Expressions in English and Persian:Lakoff's Conceptual Metaphor Theory in Focus. 1st International Conference on Foreign Language Teaching and Applied Linguistics , May 5-7- 2011, Sarajevo: 211-224.
Davidoff, J. & D. Dedrick, (1999). Cognition through Color. Issues in the Biology of Language and Cognition Series. In Minds and Machines 9: 280–286.
Frank, M. G. and Gilovich, T. (1988). The dark side of self and socialperception: Black uniforms and aggression in professional sports.Journal of Personality and Social Psychology, 54, 74–85.
Goodman, N. (1968). Languages of Art. Indianapolis: Bobbs-Merrill.
Halliday, M. A. K. (1978). Language as social semiotic: The social interpretation of language and meaning. London: Hodder Arnold.
Hardin C.L. (1988) Color for Philosophers. Ν.Υ.:Hackett Publishing Company, Inc.
Husband, T. (2019). Using Multicultural Picture Books to Promote Racial Justice in Urban Early Childhood Literacy Classrooms. Urban Education, 54 (8): 1–27.
Kandinsky, W. (1977) Concerning the Spiritual in Art. New York:Dover Publications.
Kiefer, B. (1995). The Potential of Picture books: From Visual Literacy to Aesthetic Understanding. N.Y:Prentice-Hall.
Kourdis, E. (2017). Colour as intersemiotic translation in everyday communication: A sociosemiotic approach. In K. Bankov (Εd.), New Semiotics Between Tradition and Innovation: Proceedings of the 12th World Congress of the International Association of Semiotic Studies (IASS/AIS) (pp.736-746). Sofia: IASS Publications & NBU Publishing House.
Kress, G. & Van Leeuwen . (2001) Multimodal Discourse – The Modes and Media of Contemporary Communication. London: Arnold.
Kress, G. & Van Leeuwen, Τ. (2002). Colour as a semiotic mode: notes for a grammar of colour. Visual Communication, 1(3): 343–368.
Löffler, D. (2017). Color, Metaphor and Culture. Empirical foundations for user interface design. PhD Dissertation, University of Würzburg.
Lukens, R. J. (2003). A Critical Handbook of Children's Literature (7th Ed.). Boston, Mass.: Pearson Education, Inc.
Maund, J.B. (2012). Colour Relationalism and Colour Irrealism/Eliminativism/Fictionalism. Croatian Journal of Philosophy, 12 (3):379-398.
Meier B. P.& Robinson M. D. (2005). The metaphorical representation of affect. Metaphor Symbol, 20 : 239–257.
Moebius, W. (1990). Introduction to Picturebook Codes. In P. Hunt (Ed.), Children’s Literature: The Development of Criticism (pp. 131-147). Ν.Υ.: Routledge.
Μoller, A. C., A. J. Elliot, & M. A. Maier, (2009). Basic hue-meaning associations. In Emotion, 9(6): 898-902.
Morentin, de. J. A. M. (1981). El cuadro como texto: Aportes para una semiología de la pintura. Buenos Aires: Tres Tiempos.
Newton, I. (1704). Opticks. A Treatise of the Reflexions, Refractions, Inflexions and Colours of Light. London: Printed for Sam. Smith, and Benj. Walford. Retrieved from https://doi.org/10.5479/sil.302475.39088000644674
Nikolajeva, M., & Scott, C. (2001). How Picturebooks Work. Routledge.
Nodelman, P. (2009). Λέξεις για Εικόνες. Η αφηγηματική τέχνη του παιδικού εικονογραφημένου βιβλίου (Π. Πανάου, Μεταφ.) Αθήνα: Πατάκη.
Robinson A., Morrison J., Muehrcke P., Kimerling A.J.& Guptill S. (1995). Elements of Cartography. (6th ed.). USA: John Wiley & Sons, Inc.
Robinson A. (2023). The Last Man Who Knew Everything: Thomas Young. USA: Pi Press.
Sargent, W. (1964). The Enjoyment and Use of Color. New York: Dover Publications Inc.
Van Leeuwen, T. (2011). The Language of Colour. An Introduction. London and New York: Routledge.
Varela, D. (2002). Color y simbología. Sistemas simbólicos de ordenación del color. In Color: ciencia, rtes, proyecto y enseñanza. ArgenColor 2004, actas del séptimo congresoargentino del color. (pp.245-252). Buenos Aires: el Grupo Argentino del Color.
Zarnowski, M. (2003). History makers: A questioning approach to reading and writing biographies. Portsmouth: Heinemann.
Westland S., Laycock K., Cheung V., Henry P. & Mahyar F. (2007). Colour Harmony. Colour: Design and Creativity, 1 (1): 1-15. Retrieved 07/05/2023 from: http://www.colour-journal.org/2007/1/1/
Winner, E., Dion, J., Rosenblatt, E., & Gardner, H. (1987). Do Lateral or Vertical Reversals Affect Balance in Paintings? Visual Arts Research, 13(2), 1–9. Retrieved 07/05/2023 from: http://www.jstor.org/stable/20715645.
Αγγελάκη, Ρ. (2021). «Η Ελληνική Επανάσταση στο βιβλίο γνώσεων: Μια προσπάθεια εγχάραξης της εθνικής ιστορικής μνήμης και της συλλογικής ταυτότητας στις παιδικές αφηγηματικές αναπαραστάσεις». Κείμενα Παιδείας, 2(2) (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο-Π.Τ.Δ.Ε.): 1-7. https://doi.org/10.12681/keimena-paideias.26612
Αγγελάκη, Ρ. (2022α). «Μυθιστορηματικές βιογραφίες για παιδιά, ιστορικός γραμματισμός και αποδόμηση έμφυλων στερεοτύπων. Ένα παράδειγμα». Νέα Παιδεία, 181: 176-185.
Αγγελάκη, Ρ.-Τ. (2022β). «Πρότυπα γυναικών στα σύγχρονα παιδικά βιβλία γνώσεων. Καταρρίπτοντας την έμφυλη ιδεολογική διχοτομία στον χώρο των Επιστημών» . Διάλογοι! Θεωρία και πράξη στις επιστήμες αγωγής και εκπαίδευσης, 8, 285–302, https://doi.org/10.12681/dial.30585.
Αγγελάκη, Ρ.-Τ. (2022γ). Το Βυζάντιο στα σύγχρονα παιδικά βιβλία γνώσεων. Συγκριτική και ιδεολογική προσέγγιση. Ψηφιακό εκπαιδευτικό σενάριο . Αδημοσίευτη μεταδιδακτορική έρευνα. ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη.
Αγγελάκη, Ρ.Τ. (2023). Το βιβλίο γνώσεων για παιδιά: Ιστορικές αναζητήσεις, σύγχρονες προκλήσεις. Θεσσαλονίκη: University studio press.
Αγγελίδου Μαρία, (2016α). Το Βυζάντιο σε έξι χρώματα. Κόκκινο (Εικον. Κατερίνα Βερούτσου). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Αγγελίδου Μαρία, (2016β). Το Βυζάντιο σε έξι χρώματα. Χρυσό (Εικον. Κατερίνα Βερούτσου). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Αγγελίδου Μαρία, (2017α). Το Βυζάντιο σε έξι χρώματα. Άσπρο, (Εικον. Κατερίνα Βερούτσου). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Αγγελίδου Μαρία (2017β). Το Βυζάντιο σε έξι χρώματα. Μαύρο, (Εικον. Κατερίνα Βερούτσου). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Αγγελίδου Μαρία, (2019). Το Βυζάντιο σε έξι χρώματα. Πράσινο, (Εικον. Κατερίνα Βερούτσου). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Αγγελίδου Μαρία, (2020). Το Βυζάντιο σε έξι χρώματα. Γαλάζιο, (Εικον. Κατερίνα Βερούτσου). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Αποστολίδου Ε. Δ. (2022). Εξέλιξη της Διδακτικής της Ιστορίας: Επιστημολογικό και Πολιτικοκοινωνικό Πλαίσιο. Θέματα Επιστημών Αγωγής, 1(1), 23–38. https://doi.org/10.12681/thea.26725
Βάμβουκας, Μ. (1984). Ψυχοπαιδαγωγική θεώρηση της κατανόησης των αναγνωσμάτων. Αθήνα: Γρηγόρης.
Chapman, L. A. (1993). Διδακτική της Τέχνης. Προσεγγίσεις στην Καλλιτεχνική Αγωγή (Α. Λαπούρτας, Γ. Χαραλαμπίδης, Ε. Κυπραίου & Α. Βαρδάλου, Μετάφρ.). Εκδόσεις Νεφέλη.
Cole, A. (1994). Χρώμα (Β. Κοσκινιώτου, Μετάφρ.). Αθήνα: Ερευνητές.
Γιαννικοπούλου, Α. (2008). Στη Χώρα των Χρωμάτων. Το Σύγχρονο Εικονογραφημένο Παιδικό Βιβλίο. Εκδόσεις Κυριάκος Παπαδόπουλος Α.Ε.
Zeki S. (1999) Εσωτερική Όραση – Μια εξερεύνηση της τέχνης και του εγκεφάλου. (Θ. Ντινόπουλος, Μετάφρ.) Ηράκλειο:Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης.
Hegel, G.W.F. (2006). Εισαγωγή στη Φιλοσοφία της Ιστορίας (Π. Θανασάς, Μετάφρ.) Αθήνα: Μεταίχμιο.
Itten, J. (1998). Η τέχνη του χρώματος (Ι. Ομορφοπούλου, Μετάφρ.) Αθήνα: Ένωση Καθηγητών Καλλιτεχνικών Μαθημάτων.
Itten, J. (2011). Σύνθεση και μορφή. Το βασικό μάθημα στο Bauhaus και αργότερα (Ι. Ποταμιάνος & Γ. Βρυώνη, Μετάφρ.) Αθήνα: Αντιύλη.
Goethe, J. W. (2008). Θεωρία των χρωμάτων (Π. Μ. Κλιματσάκης, Μετάφρ.). Αθήνα: Printa.
Kandinsky W. (1981). Για το πνευματικό στην Τέχνη (Μ. Παράσχης, Μετάφρ.) Αθήνα: Νεφέλη.
Κανατσούλη, Μ. (2018). Εισαγωγή στη θεωρία και κριτική της παιδικής λογοτεχνίας σχολικής και προσχολικής ηλικίας (3η έκδ.). Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
Καρπόζηλου, Μ. (2000). Το παιδί στη χώρα των βιβλίων. Αθήνα: Καστανιώτης.
Κοζάκου-Τσιάρα, Ο. (1997). Εισαγωγή στην εικαστική γλώσσα. Αθήνα: Gutenberg.
Κονταξάκης Γ. (1985). Χρωματική Θεωρία και Πρακτική Ι: Συσχετισμός συνεπίπεδων χρωμάτων. Θεσσαλονίκη: Αφοι Κυριακίδη.
Kress, G., & van Leeuwen, T. (2010). Η Ανάγνωση των Εικόνων: Η Γραμματική του Οπτικού Σχεδιασμού (Γ. Κουρμεντάλα, Μετάφρ.). Αθήνα: Επίκεντρο.
Μαγουλιώτης, Α. (1988). Η εικονογράφηση στο παραμύθι. Διαδρομές, 9:57-61.
Αριστοτέλης, Άπαντα τόμος 35 ος , Ελάσσονα 1, Αρχαία Ελληνική γραμματεία, 224 “Οι Έλληνες”, εκδ.
Μανδηλαράς, Β. (Επιμ). (1994). Αριστοτέλης, Άπαντα, 35ος Τομ. Αθήνα: Κάκτος.
Mίσιου Μ. (2020). Βουβά κόμικς και εικονοβιβλία.Τεχνικές αφήγησης στα βιβλία χωρίς λέξεις. Αθήνα: Καλειδοσκόπιο.
Μοσχονά-Καλαμάρα, Α. (1990). Θεωρία και διδακτική της Τέχνης: Μορφολογία. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Πάντος,Θ.(1990). Το χρώμα. Σύλληψη. Αντίληψη. Αίσθηση. Πρακτική. Αθήνα: Kάλβος.
Sargent W. (1987). Το χρώμα στη φύση και στην τέχνη (Ε. Καλκάνη, Μετάφρ.). Αθήνα: Κάλβος.
Φαράντου, Π. Γ. (2014). Εισαγωγή στην ψυχολογία των χρωμάτων. Χρωματοψυχολογία. Περιστέρι: Ίων.