Σχετικά με μια παλαιά μετάφραση-διασκευή στη νέα ελληνική του Lous-Sebastian Mercier

Περίληψη

Το άρθρο παρουσιάζει τη μετάφραση-διασκευή μερικών κεφαλαίων του L'an
deux mille quatre cent quarante (1770) του Louis-S ebasti en Mercier από
τον Στέφανο Δημητριάδη στα 'Απανθίσματα εκ τίνος βιβλίου έτερογλώσσου
(1797). Αναζητά τους λόγους που οδήγησαν τον Δημητριάδη στην επιλογή των
12 κεφαλαίων του γαλλικού πρωτοτύπου. Εξετάζει τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής
μετάφρασης στις περιπτώσεις εκείνες που οι γαλλικές έννοιες και πραγματικότητες
δεν βρίσκονταν σε άμεση αντιστοιχία με τον ελληνικό πολιτισμό της εποχής.
Αρκετές φορές οι μεταφραστικές επιλογές του Δημητριάδη φαίνονται επιτυχημένες
("Monsieur, le fils de la maison" = ό τζελεπής, ό υιός του όσπιτίου).
Σε αρκετές περιπτώσεις, όταν δεν βρίσκει την αντιστοιχία στα ελληνικά, ο Δημητριάδης
εξαλείφει από τη μετάφραση του γαλλικές λέξεις, όπως dessert. Άλλες
φορές, ο Έλληνας μεταφραστής προκειμένου να αποδώσει μια "δύσκολη" γαλλική
λέξη προσφεύγει στην περίφραση (bouchon = "σημάδι από εκείνα οπού έχουν
έμπροσθά εις ταίς πόρταις τών καπηλειών"). Είναι προφανές ότι ανάλογες μελέτες
«ιστορικής μεταφρασιολογίας» θα συνέβαλλαν σημαντικά στη χαρτογράφηση
της ιστορίας του νεοελληνικού λεξιλογίου και θα έφερναν στην επιφάνεια τις ποικίλες
αποδόσεις και επιχειρήθηκαν πριν την οριστική καθιέρωση λέξεων και όρων
(observatoire = 1794 σκοπιά [Κοδρικάς], 1797 αστρονομικός πύργος [Δημητριάδης],
άστροσκόπιον 1803 [Δ. Φιλιππίδης], άστεροσκοπεΐον 1848).