Διαφοροποιημένη παιδαγωγική & ενταξιακή εκπαίδευση: θεωρητικές επισημάνσεις, προβληματισμοί και προοπτικές

PDF
Δημοσιευμένα: Dec 22, 2020
DOI: https://doi.org/10.12681/dial.23334
Λέξεις-κλειδιά:
Ενταξιακή εκπαίδευση Διαφοροποιημένη παιδαγωγική Ενταξιακές πρακτικές Μαθητική ετερογένεια
Αθηνά Ζώνιου-Σιδέρη
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Κωνσταντίνα Λαμπροπούλου
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Γεωργία Παπασταυρινίδου
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Λία Τσερμίδου
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθηνά Χριστοπούλου
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη

Στο πλαίσιο των ταχύτατα μεταβαλλόμενων κοινωνικοπολιτικών συνθηκών και της απόπειρας εναρμόνισης των εκπαιδευτικών πολιτικών, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, αφενός, με τα κυρίαρχα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα και, αφετέρου, με τις διεθνείς διακηρύξεις και συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην εκπαίδευση, η διαφοροποιημένη παιδαγωγική υποδεικνύεται σταθερά ως μια διδακτική πρακτική εν δυνάμει ικανή να ανταποκριθεί στην ετερογένεια του μαθητικού πληθυσμού. Η υπόδειξη αυτή συνοδεύεται από την υπόσχεση της συμβολής της διαφοροποίησης στην πρόληψη της σχολικής αποτυχίας και, ειδικότερα, την ένταξη στη γενική τάξη μαθητών που κατατάσσονται σε ειδικές κατηγορίες του μαθητικού πληθυσμού. Σε αυτό το πλαίσιο, το παρόν άρθρο θα επιχειρήσει να παρουσιάσει το θεωρητικό πλαίσιο βάσει του οποίου η διαφοροποιημένη παιδαγωγική συναρθρώνεται με το πεδίο των ενταξιακών παιδαγωγικών προσεγγίσεων καθώς και τη σύνδεση μεταξύ θεωρητικού λόγου και παιδαγωγικής πράξης στο πεδίο της διαφοροποίησης. Θα καταλήξει θέτοντας μία σειρά ευρύτερων προβληματισμών και αντιφάσεων που σχετίζονται: α) με το κατά πόσο η ανταπόκριση στη μαθητική ετερογένεια μέσα από την υιοθέτηση των αρχών της διαφοροποιημένης παιδαγωγικής, αντανακλάται σε αντίστοιχες αλλαγές στα δομικά χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού συστήματος και β) με το αν η διαφοροποιημένη παιδαγωγική στο υπάρχον πλαίσιο της εκπαιδευτικής πολιτικής εντέλει νοηματοδοτείται ως μια τεχνική διαχείρισης των μαθητών που κατατάσσονται σε «ειδικές» ομάδες του μαθητικού πληθυσμού με απώτερο στόχο την «κανονικοποίησή» τους και τη συνακόλουθη νομιμοποίηση υφιστάμενων πρακτικών διάκρισης και διαχωρισμού.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Ειδικό Θέμα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες της Αγωγής και Εκπαίδευσης διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στον/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο).

To Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και να χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου.

Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά, και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικά Συγγραφέων
Αθηνά Ζώνιου-Σιδέρη, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ομότιμη Καθηγήτρια Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία

Κωνσταντίνα Λαμπροπούλου, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Διδάκτωρ Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ

Γεωργία Παπασταυρινίδου, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Υπ. Διδάκτωρ Ειδικής Αγωγής Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία

Λία Τσερμίδου, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Διδάκτωρ Ειδικής Αγωγής Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία

Αθηνά Χριστοπούλου, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Υπ. Διδάκτωρ Ειδικής Αγωγής Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία

Αναφορές
Apple, M. W. (2001). Creating profits by creating failures: standards, markets, and inequality in education. International Journal of Inclusive Education, 5, 103–118.
Armstrong, D. (2011). Ένταξη, συμμετοχή και δημοκρατία. Στο Α. Ζώνιου-Σιδέρη & Η. Σπανδάγου (Επιμ.), Εκπαίδευση και τύφλωση, σύγχρονες τάσεις και προοπτικές (σσ. 57-69). Αθήνα: Πεδίο.
Astolfi, J. P. (1995). Essor des didactiques et des apprentissages scolaires. Éducations, 6, 47.
Ανδρούσου, Α. (2005). «Πώς σε λένε;» Διεργασίες μιας επιμορφωτικής παρέμβασης στη μειονοτική εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg.
Ball, S. J., Maguire, M., Braun, A., & Hoskins, K. (2011). Policy actors: Doing policy work in schools. Discourse. Studies in the Cultural Politics of Education, 32(4), 625-639. doi:10.1080/01596306.2011.601565
Ball, St. (1998). Big policies/small world: An introduction to international perspectives in education policy. Comparative Education, 34, 119-130.
Bartolomé, L. (2010). Πέρα από τη φετιχοποίηση των μεθόδων: Προς μια εξανθρωπιστική Παιδαγωγική. Στο Γ. Γρόλλιος & Π. Γούναρη (Επιμ.), Κριτική παιδαγωγική (σσ. 378-410). Αθήνα: Gutenberg.
Barton, L., & Slee, R. (1999). Competition, selection and inclusive education: Some observations. International Journal of Inclusive Education, 3(1), 3-12.
Barton, L., & Armstrong F. (2007). Policy, experience and change: Cross-cultural reflections on inclusive education. London: Dordrecht-Springer Books.
Bruner, J. (1996). The culture of education. Harvard University Press.
Byers, R., & Rose, R. (1996). Planning the curriculum for pupils with special educational needs: a practical guide. London: David Fulton Publishers.
Corbett, J. (2001). Supporting inclusive education. A connective pedagogy. London: Routledge Falmer.
Διαφοροποιημένο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για τυφλούς μαθητές [ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ]. (2004). Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο–Τμήμα Ειδικής Αγωγής.
Fox, J., & Hoffman, W. (2011). The differentiated instruction book of lists. New York, USA: John Wiley & Sons, Inc.
Freire, P. (1977). Η αγωγή του καταπιεζόμενου (Γ. Κρητικός, Μτφρ.). Αθήνα: Ράππας.
Freire, P., & Shor, I. (2011). Απελευθερωτική παιδαγωγική. Διάλογοι για τη μετασχηματιστική εκπαίδευση. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Zoniou-Sideri, A. (2018). Inclusive education and disabled pupils in Greek schools: promoting human rights or a new form of exclusion. In A. Z. Giotsa (Ed.), Human rights in a changing world: Research and applied approaches (pp. 195-216). New York, USA: Nova Science Publishers.
Ζώνιου-Σιδέρη, Α. (2008). Αδυναμία θεωρητικού λόγου περί ένταξης: Στρεβλά σχέδια εκπαιδευτικής πολιτικής. Επιθεώρηση Ειδική Παιδαγωγικής, 1 (επετειακός τόμος), 55-65.
Ζώνιου-Σιδέρη, Α. (2016). Η διαφοροποιημένη παιδαγωγική στο πλαίσιο των σύγχρονων εξελίξεων στην εκπαιδευτική πολιτική: ορισμένες παρατηρήσεις και προβληματισμοί. Στο Β. Τσελφές (Επιμ.), Προσχολική ηλικία: Οι φυσικές επιστήμες στην εκπαιδευτική σχέση παιδιών και εκπαιδευτικών (σσ. 29-44). Αθήνα: Tμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ζώνιου-Σιδέρη, Α., Λαμπροπούλου, Κ., Παπασταυρινίδου, Γ., Τσερμίδου, Λ., & Χριστοπούλου, Α-Α. (Επιμ.) (2015). Οδηγός για τον εκπαιδευτικό. Εργαλεία σύγχρονης προσέγγισης της διαφοροποιημένης παιδαγωγικής για το δημοτικό. Αθήνα: Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων.
Ζώνιου-Σιδέρη, Α., Ντεροπούλου-Ντέρου, Ε., Καραγιάννη, Π., Παπασταυρινίδου, Γ., & Σπανδάγου, Η. (2004). Η σημασία και ο ρόλος του αναλυτικού προγράμματος στην ενταξιακή εκπαίδευση των τυφλών παιδιών στην Ελλάδα. Στο Α. Ζώνιου-Σιδέρη & Η. Σπανδάγου (Επιμ.), Εκπαίδευση και τύφλωση: Σύγχρονες τάσεις και προοπτικές (σσ. 189-199). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Graham, L. J., & Slee, R. (2008). An illusory interiority: Interrogating the discourse/s of inclusion. Educational Philosophy and Theory, 40(2), 277-293.
Hamza, H., & Hahn, L. H. (2012). Practicing constructivist and culturally responsive methods through differentiated instruction. International Journal of Humanities and Social Science, 2(5), 75-82.
Hedegaard, M. (1996). The zone of proximal development as a basis for instruction. In H. Daniels, (1996) (Ed.), An introduction to Vygotsky (pp. 171-195). New York, USA: Routledge.
Klein, P. D. (2003). Rethinking the multiplicity of cognitive resources and curricular representations: Alternatives to 'learning styles' and 'multiple intelligences'. Journal of Curriculum Studies, 35(1), 45-81.
Koutselini, M., & Agathangelou, S. (2009) Human rights and equity in teaching. In A. Ross (Ed.), Human rights and citizenship education (pp. 237-243). London, UK: CiCe.
Καραγιάννη, Π. (2019). Παιδαγωγική της ένταξης vs ειδική αγωγή: Μια στρεβλή ταυτοτική σχέση. Στο Α. Ζήση & Μ. Σαββάκης (Επιμ.), Αναπηρία και κοινωνία. Σύγχρονες θεωρητικές προκλήσεις και ερευνητικές προοπτικές (σσ. 117-128). Θεσσαλονίκη: Τζιόλας.
Καραγιάννη, Γ. (2018). Μαρξισμός, αναπηρία και εκπαίδευση. Τετράδια Μαρξισμού, 6, 145-156.
Καραγιάννη, Π. (2012). Εκπαιδευτικές πρακτικές για την ένταξη παιδιών με ειδικές ανάγκες στο γενικό σχολείο. Στο Α. Ζώνιου-Σιδέρη (Επιμ.), Σύγχρονες ενταξιακές προσεγγίσεις (σσ. 421-436). Αθήνα: Πεδίο.
Καραγιάννη, Π., & Ζώνιου-Σιδέρη, Α. (2006). Το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας. Θεωρία και ερευνητική πρακτική. Αντιφάσεις και ερωτήματα. Μακεδνόν, 15, 223-232.
Levin, B. (1998). An epidemic of education policy: (what) can we learn from each other? Comparative Education, 34, 131-141.
Meirieu, P. (1991). Individualisation, différenciation, personnalisation: de l'exploration d'un champ sémantique aux paradoxes de la formation. Conférence donnée lors du colloque de l'AECSE en 1991 à Lyon. http://meirieu.com/ARTICLES/individualisation.pdf
Meirieu, P. (1996). La pédagogie différenciée: enfermement ou ouverture ? Les entretiens Nathan, 1995, Actes VI, Ecole, diversités et coherence. Nathan.
http://meirieu.com/ARTICLES/pedadif.pdf
Norwich, B. (1994). Differentiation: from the perspective of resolving tensions between basic social values and assumptions about individual differences. Curriculum Studies, 2(3), 289-308.
Ντεροπούλου-Ντέρου, Ε., & Ζώνιου-Σιδέρη, Α. (2019). Αναπηρία και διαφορετικότητα; Όροι ενόχλησης και εφησυχασμού. Στο G. L. Albrecht, K. D. Seelman, & M. Bury (Eds.), Εγχειρίδιο σπουδών στην αναπηρία. Σύγχρονες πολυεπιστημονικές θεωρήσεις (Α. Ζώνιου-Σιδέρη & Ε. Ντεροπούλου-Ντέρου, Επιστημονική επιμέλεια ελληνικής έκδοσης) (σσ. 9-17). Αθήνα: Πεδίο.
Perrenoud, P. (1997). Η τριπλή κατασκευή της σχολικής αποτυχίας (Χ. Παπαδόπουλος, Μτφρ.). Εκπαιδευτική Κοινότητα, 43, 31-38.
Perrenoud, Ph. (2005). L'école face à la diversité des cultures. La pédagogiedifférenciée entre exigenced'égalité et droit à la différence. Université de Genève: faculté de psychologie et des sciences de l'éducation.
http://www.unige.ch/fapse/SSE/teachers/perrenoud/php_main/php_2005/2005_16.html
Prud’ Homme, L., Dolbec, A. Brodeur, M., Presseau, A., & Martineau, St. (2006). Building an island of rationality around the concept of educational differentiation. Journal of the Canadian Association for Curriculum Studies, 4(1), 129-151.
Santamaria, L. (2009). Culturally responsive differentiated instruction. Narrowing gaps between best pedagogical practices benefiting all learners. Teachers College Record, 111(1), 214-247.
Slee, R. (2004). Ενταξιακή εκπαίδευση και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στη νέα εποχή. Στο Α. Ζώνιου-Σιδέρη & Η. Σπανδάγου (Επιμ.), Εκπαίδευση και τύφλωση: Σύγχρονες τάσεις και προοπτικές (σσ. 31-42). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Slee, R. (2019). Belonging in an age of exclusion. International Journal of Inclusive Education, 23(9), 909-922.
Σφυρόερα, Μ. (2004). Διαφοροποιημένη παιδαγωγική. Κλειδιά και αντικλείδια. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ και Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Σφυρόερα, Μ. (2019). Ένα σχολείο για όλα τα παιδιά. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο πλαίσιο της διαφοροποιημένης παιδαγωγικής. Στο Α., Ανδρούσου, Μ. Σφυρόερα, Α. Βελλοπούλου, Σ. Δέλη, Ε. Διδάχου, Ε. Κατσικονούρη, & Σ. Σαΐτη (Επιμ.) (2019), Από εδώ και από παντού: Εκπαιδευτικές αλλαγές και παιδαγωγικές πρακτικές για ένα ανοιχτό σχολείο. Πρακτικά 11ου Πανελλήνιου Συνεδρίου ΟΜΕΡ –ΤΕΑΠΗ – ΕΚΠΑ. http://www.omep.gr/συνέδρια/241‐11o‐συνέδριο.html
Tomlinson, C.A. (1999). The differentiated classroom: Responding to the needs of all learners. Alexandria, VA: ASCD.
Tomlinson, C. A. (2001). How to differentiate in mixed ability classrooms (2nd edition). Alexandria, VA: ASCD.
Tomlinson, C. A. (2004). Διαφοροποίηση της εργασίας στην αίθουσα διδασκαλίας. Αθήνα: Γρηγόρης.
Tomlinson, C. A., & Imbeau, M. B. (2010). Leading and managing a differentiated classroom. Alexandria, VA: ASCD.
Tomlinson, C., & Jarvis, J. M. (2014). Case studies of success: Supporting academic success for students with high potential from ethnic minority and economically disadvantaged backgrounds. Journal for the Education of the Gifted, 37, 191-219.
UNESCO, Institute for Statistics [UIS], & Global Education Monitoring Report [GEMR]. (2017). Reducing Global Poverty through Universal Primary and Secondary Education. Policy paper 32/Fact sheet 44. UIS and GEMR.
http://unesdoc.unesco.org/images/0025/002503/250392e.pdf
UNESCO, Institute for Statistics [UIS]. (2017). Education and disability. UIS fact sheet no. 40. UIS. http://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/fs40-education-and-disability-2017-en.pdf
UNESCO, Institute for Statistics [UIS]. (2018). Education and disability: Analysis of data from 49 Countries. Information Paper N. 49. UIS.
http://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/ip49-education-disability-
UNESCO. (1994). The Salamanca statement and framework for action on special needs education. UNESCO.
UNESCO. (2004). Changing teaching practices: using curriculum differentiation to respond to students' diversity. UNESCO.
UNESCO. (2005). Guidelines for inclusion: ensuring access to education for all. UNESCO.
UNESCO. (2017). A guide for ensuring inclusion and equity in education. UNESCO.
United Nations. (2003). Report on Indicators on promoting and monitoring the implementation of human rights, HR/MC/2009/3. Office of the United Nations Commissioner for Human Rights, 2008.
United Nations. (2006). Convention on the rights of persons with disabilities. http://www.un.org/disabilities/documents/convention/convoptprote.pdf
United States Agency for International Development [USAID]. (2016). Collaboration yields new disability questionnaire module., USAID.
https://www.usaid.gov/sites/default/files/documents/1864/Disability-Module-Announcement-11302016.pdf.2018-en.pdf
Westwood, P. (2001). Differentiation’ as a strategy for inclusive classroom practice: Some difficulties identified. Australian Journal of Learning Disabilities, 6(1), 5-11.
World Education Forum [WEF]. (2015). Education 2030: Incheon declaration and framework for action towards inclusive and equitable quality education and lifelong learning for all. Διαθέσιμο στο http://www.uis.unesco.org/Education/Documents/incheon-framework-for-action-en.pdf. Ανακτήθηκε στις 28/10/2017.
World Health Organization [WHO] & World Bank. (2011). World report on disability, Geneva: World Health Organization.
http://www.who.int/disabilities/world_report/2011/report.pdf
Τα περισσότερο διαβασμένα άρθρα του ίδιου συγγραφέα(s)