Μετασχηματισμοί κλασικών κειμένων στην επικράτεια του παιδικού βιβλίου: Οι περιπλανήσεις του Δον Κιχώτη στον χώρο του ελληνικού παιδικού βιβλίου

PDF
Δημοσιευμένα: Oct 25, 2021
DOI: https://doi.org/10.12681/dial.26377
Λέξεις-κλειδιά:
Διασκευή Λογοτεχνικός Κανόνας Δον Κιχώτης Παιδικό Βιβλίο Μετασχηματιστικοί μηχανισμοί
Δημήτρης Κόκκινος
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
https://orcid.org/0000-0003-4104-6585
Περίληψη

Ένας από τους πιο διαδεδομένους και καθοριστικούς διακειμενικούς μηχανισμούς στην ιστορία του παιδικού βιβλίου είναι αυτός της διασκευής. Τα βιβλία από την λογοτεχνία των ενηλίκων που διασκευάζονται συχνότερα, για οικονομικούς και παιδαγωγικούς λόγους, είναι συνήθως αυτά που ανήκουν στον λογοτεχνικό κανόνα. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και πιο ενδιαφέροντα παραδείγματα των διακειμενικών περιπετειών που υφίσταται ένα κλασικό κείμενο λόγω των διασκευών του συνιστά ο Δον Κιχώτης του Μ. ντε Θερβάντες. Μέσα από τη διερεύνηση των διασκευών του έργου αναδεικνύεται η «διασκευαστική πλάνη» που πηγάζει από παρωχημένες εκδοτικές πρακτικές προώθησης βιβλίων που παραπλανούν διαχρονικά ιδίως τους πιο άπειρους αναγνώστες. Παράλληλα, η συγκριτική και ιστορική μελέτη των δευτερογενών κειμένων επιβεβαιώνει τις πολιτισμικές αλληλεπικαλύψεις που υφίσταται το κείμενο πηγή καθώς και το περίπλοκο πλέγμα των διαδοχικών επαναδιασκευών που διαμεσολαβούν κατά την αναγνωστική πράξη του παιδιού. Παράλληλα, τίθενται υπό διερεύνηση οι μετασχηματιστικοί μηχανισμοί που εφαρμόζουν οι διασκευαστές στο κείμενο-πηγή προκειμένου να το μετουσιώσουν σε κείμενο προσιτό προς το παιδί εννοούμενο-αναγνώστη της εποχής τους. Οι παραπάνω πτυχές του υπό διερεύνηση θέματος αναδεικνύουν ένα δυναμικό και πολυσύνθετο πεδίο συνάντησης της παιδικής λογοτεχνίας με εκείνη των ενηλίκων και επιβεβαιώνουν την πολυπλοκότητα, την διαχρονικότητα και τον διαμεσικό και διαπολιτισμικό χαρακτήρα της διασκευαστικής διαδικασίας.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Επιστημονική Αρθογραφία
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες της Αγωγής και Εκπαίδευσης διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στον/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο).

To Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και να χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου.

Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά, και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Δημήτρης Κόκκινος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Ε.ΔΙ.Π., στο Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Αναφορές
Αραμπατζής, Γ. (2019). «Τι είναι το αρχικείμενο. Μερικές σκέψεις για τον Όμηρο και τη Βίβλο». Στο Γ. Αραμπατζής et al. (Επιμ.), Ο Όμηρος και η ελληνική σκέψη (σσ. 43-51). Εκδόσεις εργαστηρίου μελέτης του θεσμικού λόγου, Ε.Κ.Π.Α.
Aixela, J. F. (1996). Culture-specific items in translation. In R. Alvarez & M. Carmen-Africa Vidal (Eds.), Translation, power, subversion (pp. 52-78). Multilingual Matters.
Berman, A. (1985). La traduction et la lettre ou l’auberge du lointain. Editions du Seuil.
Blanc, M. (2009). L’Adaptation de textes littéraire dans le cadre de la littérature de jeunesse: Le cas Pinocchio. Neohelicon, 36, 131-141. https://doi.org/10.1007/s11059-009-1013-1
Bloom, H. (1994). The Western Canon: The books and school of the ages. Harcourt Brace & Company.
Γαβριηλίδου, Σ. (2001). Μεταφράσεις-διασκευές στην ελληνική παιδική λογοτεχνία. Στο Δ. Δαμιανού & Σ. Οικονομίδου (Επιμ.), Αφηγήσεις που δεν τελειώνουν ποτέ… (σσ. 35-54). Παπαδόπουλος.
Cardwell, S. (2002). Adaptation revisited: Television and the classic novel. Manchester University Press.
Casal, G. M. (2010). Tras las huellas griegas de Don Quijote en sus andanzas por Bucarest, Esmirna, Trieste, Constantinopla, Nueva York y Atenas. Cervantes: Bulletin of the Cervantes Society of America, 30(1), 47-86.
Close, A. (2008). A Companion to Don Quixote. Boydell & Brewer.
Compagnon, A. (2001). Ο δαίμων της θεωρίας: λογοτεχνία και κοινή λογική (Α. Λαμπρόπουλος, Μτφρ.). Μεταίχμιο.
Davies, Ε. (2003). A Goblin or a Dirty Nose? The Translator, 9, 65-100.
Escarpit, D. (1980). Traduction et adaptation en littérature d’enfance et de jeunesse. NVL Διαθέσιμο στο http://www.nvl-larevue.fr/wp-content/uploads/2018/01/Article-Denise-Escarpit_Traduction.pdf
Foucault, M. (1966). Les mots et les choses. Gallimard.
Ζερβού, Α. (1999). Στη χώρα των θαυμάτων: Το παιδικό βιβλίο ως σημείο συνάντησης παιδιών-ενηλίκων. Πατάκης.
Genette, G. (1982). Palimpsestes : La littérature au second degré. Editions du Seuil.
Hutcheon, L. (2006). A theory of adaptation. Routledge.
Ιβάνοβιτς, Β. (2005). Η παρακαταθήκη του Δον Κιχώτη: Στιγμιότυπα από μια ιστορία «ερμηνειών» και «μεταφράσεων». Μετάφραση, 10, 236-244.
Jan, I. (1970). Le problème de l’adaptation. Bulletin d’analyses de livres pour enfants, 20, 23-34.
Jan, I. (1985). La littérature enfantine. Les Editions Ouvrières.
Καλβίνο, Ι. (2003). Γιατί να διαβάζουμε τους κλασικούς (Α. Χρυσοστομίδης, Μτφρ.). Καστανιώτης.
Καλκάνη, Ε. (2004). Αρχαία κωμωδία και παιδικό βιβλίο. Οι διασκευές του Αριστοφάνη. Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος.
Κανατσούλη, Μ. (2002). Αμφίσημα της παιδικής λογοτεχνίας (Ανάμεσα στην ελληνικότητα και την πολυπολιτισμικότητα). Σύγχρονοι Ορίζοντες.
Κανατσούλη, Μ. (2011). «Μετα-αφηγήσεις / διασκευές λαϊκών» παραμυθιών για παιδιά». Στο Δ. Δαμιανού & Σ. Οικονομίδου (Επιμ.), Αφηγήσεις που δεν τελειώνουν ποτέ… (σσ. 77-96). Παπαδόπουλος.
Καπλάνογλου, Μ. (2011). Οι πολλαπλές διαστάσεις της «διασκευής» στο παραμύθι: Η εισαγωγή των κλασικών παραμυθιών στην Ελλάδα. Στο Δ. Δαμιανού & Σ. Οικονομίδου (Επιμ.), Αφηγήσεις που δεν τελειώνουν ποτέ… (σσ. 97-109). Παπαδόπουλος.
Klingberg, G. (1986). Children’s fiction in the hands of the translators. Gleerup.
Laparra, M. (1996). Les adapteurs de romans : des bienfaiteurs méconnus ? La Revue des Livres pour Enfants, 170, 73-80.
León, Esther Laso y. (2006). Réécrire pour les jeunes. In C. Boulaire (Eds.), Le livre pour enfants : Regards critiques offerts à Isabelle Nières-Chevrel … (pp. 103-117). Presses universitaires de Rennes.
Μπόρχες, Χ. Λ. (2007). Δοκίμια (Α. Κυριακίδης, Μτφρ). Ελληνικά Γράμματα.
Mathieu, F. (1992). Adaptation, forme convenable, ou le défaut de la cuirasse. La Revue des livres pour enfants, 145, 86-90.
Ντελόπουλος, Κ. (1995). Παιδικά και νεανικά βιβλία του 19ου αιώνα. Εταιρεία Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου.
Ντελόπουλος, Κ. (2008). Τα παιδικά αναγνώσματα των πάππων μας. Η ευρωπαϊκή σκηνή και το ελληνικό προσκήνιο. Πατάκη.
Ντενίση, Σ. (1995). Μεταφράσεις μυθιστορημάτων και διηγημάτων 1830-1880. Εισαγωγική μελέτη και καταγραφή. Περίπλους.
Nières, I. (1974). Les Livres pour enfants et l’adaptation. Études littéraires, 7, 143-158.
Nikolajeva, M. (1996). Children's literature comes of age: Toward a new aesthetic. Garland Pub.
Nikolajeva, M. (2006). What do we translate when we translate children’s literature? In S. Beckett & M. Nikolajeva (Eds.), Beyond Babar: The European tradition in children’s literature (pp. 277-297). The Scarecrow Press.
Οικονομίδου, Σ. (2011). «Εισαγωγή-Θεωρητικά προλεγόμενα». Στο Δ. Δαμιανού & Σ. Οικονομίδου (Επιμ.), Αφηγήσεις που δεν τελειώνουν ποτέ… (σσ. 7-16). Παπαδόπουλος.
Οικονομίδου, Σ. (2016). Το παιδί πίσω από τις λέξεις. Ο εννοούμενος αναγνώστης των παιδικών βιβλίων. Gutenberg.
Oittinen, R. (2000). Translating for Children. Garland Publishing.
Οrdine, Ν. (2016). Οι κλασικοί στη ζωή μας (Μ. Σπυριδοπούλου, Μτφρ.). Άγρα.
Puyal, M. (2015). For the amusement of the Merry little subjects: How British children Met Don Quixote in the Long Eighteenth Century. Anales Cervantinos, 47, 133-158.
Rodríguez, B. (2015). Assessing literary adaptations and translations for children: Don Quixote in English. New Review of Children's Literature and Librarianship, 21, 133-160.
Σαμουήλ, Α. (2007). Ιδαλγός της ιδέας: Η περιπλάνηση του Δον Κιχώτη στην ελληνική λογοτεχνία. Πόλις.
Sanders, J. (2006). Adaptation and appropriation. Routledge.
Shavit, Z. (1986). Poetics of children's literature. University of Georgia Press.
Spitzer, L. (1962). On the Significance of Don Quijote. MLN, 77, 113-129. https://doi.org/10.2307/3042856
Stam, R. (2000). Beyond Fidelity: The dialogics of adaptation. In J. Naremore (Ed.), Film adaptation … (pp. 54-76). Rutgers.
Steiner, G. (2004). Μετά τη Βαβέλ (Γ. Κονδύλης, Μτφρ). Scripta.
Stephens, J., & McCallum, R. (1998). Retelling stories, framing culture: Traditional story and metanarratives in children’s literature. Garland Pub.