Πολιτική και εκπαιδευτική διοίκηση: Ασυμμετρίες και ανισότητες στην ελληνική πρωτοβάθμια εκπαίδευση

PDF
Δημοσιευμένα: Οκτ 26, 2021
DOI: https://doi.org/10.12681/dial.26917
Λέξεις-κλειδιά:
Εκπαιδευτική Πολιτική Εκπαιδευτική Διοίκηση Ασυμμετρίες Συγκεντρωτισμός Επιλογή Διευθυντών Οργανωσιακή Κουλτούρα
Κωνσταντία Σπυριάδου
Frederick University (Κύπρος) Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
https://orcid.org/0000-0002-6862-7788
Μανώλης Κουτούζης
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
https://orcid.org/0000-0003-3119-5210
Περίληψη

Το παρόν άρθρο πραγματεύεται τις υφιστάμενες ασυμμετρίες στην Ελληνική Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση σχετικά με την επιλογή των διοικητικών στελεχών, αλλά συνάμα θίγει ποικίλα εκπαιδευτικά, οργανωσιακά και διοικητικά ζητήματα, έτσι όπως αυτά αναδύθηκαν από τις απαντήσεις των ερωτώμενων που συμμετείχαν στην πρωτογενή ποιοτική έρευνα. Πραγματοποιήθηκαν 43 τηλεφωνικές συνεντεύξεις και συγκεκριμένα σε 14 έμπειρους/ες διευθυντές/τριες σχολικών μονάδων, 8 νέους/ες διευθυντές/τριες, 9 υποψήφιους/ες διευθυντές/τριες και 12 εκπαιδευτικούς από τις 13 περιφερειακές διευθύνσεις εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τα ερευνητικά ευρήματα, η ισχυρή διαμεσολάβηση πολιτικών παραγόντων στις κρίσεις διοικητικών στελεχών, αλλά και η ρευστότητα και ασάφεια των χρησιμοποιούμενων αξιολογικών κριτηρίων συναποτελούν μείζονος σημασίας ασυμμετρίες αποδιδόμενες στο βαθιά συγκεντρωτικό, τυπολατρικό και φορμαλιστικό Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα και στις κυρίαρχες ομάδες πίεσης. Επιπρόσθετα, η ύπαρξη ενός εμφανούς ομαδικού πρωτότυπου (δάσκαλοι/ες) στην Ελληνική Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, αναπόδραστα, αποτελεί μια κρίσιμη και καίρια παράμετρο, η οποία, συνδεόμενη με τη διαμόρφωση άτυπων και λανθανόντων ιεραρχικών ομάδων (υποκατηγοριών) των εκπαιδευτικών, επιδρά καταλυτικά στη μορφή και δομή της οργανωσιακής κουλτούρας, ορθώνοντας ποίκιλα εμπόδια στη διοικητική και ιεραρχική ανέλιξη των κυριαρχούμενων εκπαιδευτικών ειδικοτήτων. Οι συμμετέχοντες/ουσες υπογράμμισαν, ακόμη, την ύπαρξη και άλλων ασυμμετριών, προτείνοντας λύσεις για την άμβλυνσή τους, οι οποίες, κατά τη γνώμη τους, θα πρέπει να αξιοποιηθούν καταλλήλως από τους φορείς της Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Επιστημονική Αρθογραφία
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες της Αγωγής και Εκπαίδευσης διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στον/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο).

To Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και να χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου.

Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά, και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικά Συγγραφέων
Κωνσταντία Σπυριάδου, Frederick University (Κύπρος) Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό σε Μεταπτυχιακά Προγράμματα του Frederick της Κύπρου και του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.

 

Μανώλης Κουτούζης, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Καθηγητής
Αναφορές
Avalos, B. (2011). Teacher professional development in teaching and teacher education over ten years. Teaching and Teacher Education, 27(1), 10-20. https://doi.org/10.1016/j.tate.2010.08.007
Badea, L., & Panӑ, N. A. (2010). The role of empathy in developing the leader's emotional intelligence. Theoretical & Applied Economics, 17(2), 69-78.
Bourdieu, P. (2008). Γλώσσα και συμβολική εξουσία (Κ. Καψαμπέλη, Μτφρ.). Καρδαμίτσα.
Bourdieu, P. (2016). Πασκαλιανοί διαλογισμοί (Ε. Γιαννοπούλου, Μτφρ.). Πατάκης.
Bryman, A. (2001). Social research methods. Oxford University Press.
Bush, T. (2003). Theories of educational leadership and management. Sage.
Bush, T., & Jackson, D. (2002). A preparation for school leadership: International perspectives. Educational Management and Administration, 30(4), 417-429. https://doi.org/10.1177%2F0263211X020304004
DeRue, D. S., & Ashford, S. J. (2010). Who will lead and who will follow? A social process of leadership identity construction in organizations. The Academy of Management Review, 35(4), 627-647. https://doi.org/10.5465/amr.35.4.zok627
Erss, M., Mikser, R., Löfström, E., Ugaste, A., Rõuk, V., & Jaani, J. (2014). Teachers’ views of curriculum policy: The case of Estonia. British Journal of Educational Studies, 62(4), 393-411. https://doi.org/10.1080/00071005.2014.941786
Grimaldi, E., & Serpieri, R. (2014). Italian education beyond hierarchy: Governance, evaluation and headship. Educational Management Administration & Leadership, 42(4), 119-138. https://doi.org/10.1177%2F1741143213510501
Guskey, T. R. (2000). Evaluating professional development. Corwin Press.
Hirst, G., Van Dick, R., & Van Knippenberg, D. (2009). A social identity perspective on leadership and employee creativity. Journal of Organizational Behavior, 30(7), 963-982. https://doi.org/10.1002/job.600
Hogg, M. A., Martin, R., Epitropaki, O., Mankad, A., Svensson, A., & Weeden, K. (2005). Effective leadership in salient groups: Revisiting leader-member exchange theory from the perspective of the social identity theory of leadership. Personality and Social Psychology Bulletin, 31(7), 991-1004. https://doi.org/10.1177%2F0146167204273098
Holt, S., & Marques, J. (2012). Empathy in leadership: Appropriate or misplaced? An empirical study on a topic that is asking for attention. Journal of Business Ethics, 105(1), 95-105. https://doi.org/10.1007/s10551-011-0951-5
Huber, S. G., & Pashiardis, P. (2008). The recruitment and selection of school leaders. In J. Lumby, G. Crow & P. Pashiardis (Eds.), International handbook on the preparation and development of school leaders (pp. 176-202). Routledge.
Hunzicker, J. (2011). Effective professional development for teachers: A checklist. Professional Development in Education, 37(2), 177-179. https://doi.org/10.1080/19415257.2010.523955
Ιορδανίδης, Γ. Δ. (2002). Ο ρόλος του προϊσταμένου διεύθυνσης και γραφείου εκπαίδευσης. Αφοί Κυριακίδη.
Ιωσηφίδης, Θ. (2008). Ποιοτικές μέθοδοι έρευνας στις κοινωνικές επιστήμες. Κριτική.
Ifanti, A. A. (2007). Policy and curriculum development in Greece. The case of secondary school curriculum. Pedagogy, Culture & Society, 15(1), 71-81. https://doi.org/10.1080/14681360601162287
Jovanova-Mitkovska, S. (2010). The need of continuous professional teacher development. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2(2), 2921-2926. http://eprints.ugd.edu.mk/id/eprint/2028
Καλογιάννης, Δ. Ν. (2013). Η επιλογή της σχολικής ηγεσίας: Διαδικασίες, μέθοδοι και προκλήσεις. Γρηγόρης.
Καρατζιά-Σταυλιώτη, Ε., & Λαμπρόπουλος, Χ. (2006). Αξιολόγηση, αποτελεσματικότητα και ποιότητα στην εκπαίδευση. Gutenberg.
Κατσαρός, Ι. (2008). Οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
Κουτούζης, Μ. (2012). Διοίκηση-ηγεσία-αποτελεσματικότητα: Αναζητώντας πεδίο εφαρμογής στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Στο Δ. Καρακατσάνης & Γ. Παπαδιαμαντάκη (Επιμ.), Σύγχρονα θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής - Αναζητώντας το νέο σχολείο (σσ. 211-225). Επίκεντρο.
Κουτούζης, Μ., & Σπυριάδου, Κ. (2018). Στάσεις και απόψεις των αιρετών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης για την επιλογή στελεχών της εκπαίδευσης: Οι Νόμοι 3848/2010 & 4327/2015. Επιστήμες Αγωγής, 2, 37-71. https://ejournals.lib.uoc.gr/index.php/edusci/issue/view/21
Kirkwood, M., & Christie, D. (2006). The role of teacher research in continuing professional development. British Journal of Educational Studies, 54(4), 429-448. https://doi.org/10.1111/j.1467-8527.2006.00355.x
Koutouzis, M., & Spyriadou, K. (2017). The interaction between professional and social identity of Greek primary school educators. International Journal of Education, 9(4), 190-209. https://doi.org/10.5296/ije.v9i4.12428
Lazaridou, A. (2009). The kinds of knowledge principals use: Implications for training. International Journal of Education Policy & Leadership, 4(10). https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ898891.pdf
Lee, M. (2010). Researching social capital in education: some conceptual considerations relating to the contribution of network analysis. British Journal of Sociology of Education, 31(6), 779-792. https://doi.org/10.1080/01425692.2010.515111
Leithwood, K., Anderson, S., Mascall, B., & Strauss, T. (2010). School leaders’ influences on student learning: The four paths. In T. Bush., L. Bell., & D. Middlewood (Eds.), The principles of educational leadership and management (pp. 13-30). Sage.
Luengo, J., Sevilla, D., & Torres, M. (2005). From centralism to decentralization: The recent transformation of the Spanish education system. European Education, 37(1), 46-61. https://doi.org/10.1080/10564934.2005.11042377
Μαδεμλής, Η. Α. (2014). Η επιλογή των διευθυντών σχολικών μονάδων: Διεθνής εμπειρία και έρευνα πεδίου στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Γρηγόρης.
Maton, K. (2008). Habitus. In M. Grenfell (Ed.), Pierre Bourdieu: Key concepts (pp. 49-65). Acumen.
Νικολαΐδου, Μ., Huber, S., & Muijs, D. (2012). Εκπαιδευτική αποτελεσματικότητα και σχολική βελτίωση. Στο Μ. Νικολαΐδου (Επιμ.), Εκπαιδευτική ηγεσία -Ε, και; Χαρτογραφώντας το πεδίο της ηγεσίας στην εκπαίδευση: Από τη θεωρία στην έρευνα και στην πρακτική (σσ. 79-102). Ίων.
Ξωχέλλης, Π. (2006). Ο εκπαιδευτικός στο σύγχρονο κόσμο. Τυπωθήτω.
Παπακωνσταντίνου, Γ., & Αναστασίου, Σ. (2013). Αρχές διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού: Η διοίκηση του ανθρώπινου δυναμικού της εκπαίδευσης. Gutenberg.
Πασιαρδής, Π. (2012). Επιτυχημένοι διευθυντές σχολείων. Ίων.
Πασιαρδής, Π. (2020). Ο Edupreneurial ηγέτης μέσα στις συνθήκες της νέας δημόσιας διοίκησης στην εκπαίδευση. Κυπριακός Όμιλος Εκπαιδευτικής Διοίκησης, 35, 5-7.
Pashiardis, P., & Brauckmann, S. (2014). Leadership styles and school climate variables of the Pashiardis-Brauckmann holistic leadership framework: An intimate relationship? In P. Pashiardis (Ed.), Modeling school leadership across Europe (pp. 89-106). Springer.
Ρωσσίδης, Ι. Φ. (2014). Εφαρμογές του επιχειρησιακού μάνατζμεντ στην ελληνική δημόσια διοίκηση. Σταμούλης.
Reicher, S. D., Spears, R., & Haslam, S. A. (2010). The social identity approach in social psychology. In M. S. Wetherell & C. T. Mohanty (Eds.), The Sage handbook of Identities (pp. 45-62). Sage.
Reisz, R. D. (2006). Romania is oscillating between centralism and autonomy. European Education, 38(1), 73-84. https://doi.org/10.2753/EUE1056-4934380105
Riggio, R. E., & Reichard, R. J. (2008). The emotional and social intelligences of effective leadership: An emotional and social skill approach. Journal of Managerial Psychology, 23(2), 169-185. https://doi.org/10.1108/02683940810850808
Σαραφίδου, Γ. Ο. (2011). Συνάρθρωση ποσοτικών και ποιοτικών προσεγγίσεων: Η εμπειρική έρευνα. Gutenberg.
Σιμένη, Α. Π., & Τζιούμα, Ε. Α. (2017). Επιλέγοντας διευθυντή για το δημοτικό σχολείο. Η εκπαιδευτική πολιτική των τελευταίων τριάντα ετών (1985-2015). Μπαλτάς.
Σπυριάδου, Κ. (2016). Μάρκετινγκ στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση: Στάσεις και αντιλήψεις των εκπαιδευτικών [Αδημοσίευτη Πτυχιακή Εργασία]. ΤΕΙ Καβάλας.
Σπυριάδου, Κ. (2018). Οι Πολλαπλές ταυτότητες των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που διεκδικούν θέση διοικητικής ευθύνης [Διδακτορική Διατριβή, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο]. https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/45671
Σπυριάδου, Κ., & Κουτούζης, Μ. (2017α, 8-10 Δεκεμβρίου). Εναρμόνιση επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής: Στάσεις και απόψεις εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πρακτικά από το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Διδακτικής, παιδαγωγικής και τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών (σσ. 533-551). Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Α.Μ.Θ.
Σπυριάδου, Κ., & Κουτούζης, Μ. (2017β, 8-10 Δεκεμβρίου). Η σημασία των κεφαλαίων για τη διεκδίκηση διευθυντικής θέσης: Στάσεις και απόψεις εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πρακτικά από το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Διδακτικής, παιδαγωγικής και τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών (σσ. 484-501). Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Α.Μ.Θ.
Σπυριάδου, Κ., & Κουτούζης, Μ. (2017γ, 24-26 Νοεμβρίου). Ποιοι εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης διεκδικούν διευθυντική θέση και ποιοι Απέχουν: Κίνητρα, αντικίνητρα και παράγοντες που επηρεάζουν τη δόμηση των ταυτοτήτων ηγετών και ακολούθων. Στο Λ. Κυριακίδης, Γ. Ιακωβίδης, & Δ. Πάντα (Επιμ.), Εκπαιδευτική ηγεσία, αποτελεσματική διοίκηση και ηθικές αξίες: Πρακτικά 1ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου (Γ’ τόμος, σσ. 312-324). Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Σπυριάδου, Κ., & Κουτούζης, Μ. (2018, 27-29 Απριλίου). Η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης εν καιρώ οικονομικής κρίσης. Στο Σ. Κιουλάνης, Α. Πασχαλίδου, Α. Παναγιωτίδου, & Α. Γεωργιάδου (Επιμ.), Σύγχρονες τάσεις και προκλήσεις στα σύγχρονα περιβάλλοντα μάθησης: Πρακτικά 2ου Διεθνούς Συνεδρίου Βιωματικής Μάθησης (σσ. 442-450). Εκπαιδευτικός Κύκλος.
Σπυριάδου, Κ., & Κουτούζης, Μ. (2019α, 22-24 Νοεμβρίου). Εκπαιδευτική πολιτική και κρίσεις διοικητικών στελεχών: Η περίπτωση του διδασκαλείου. Πρακτικά από το 10ο Συνέδριο για την Ανοιχτή και την Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση (Τόμ. 10, Αρ. 3A, σσ. 264-277). Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
Σπυριάδου, Κ., & Κουτούζης, Μ. (2019β). Κίνητρα και αντικίνητρα διεκδίκησης θέσης διοικητικής ευθύνης: Στάσεις και απόψεις των αιρετών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες της Αγωγής και Εκπαίδευσης, 5, 70-98. https://doi.org/10.12681/dial.20332
Σπυριάδου, Κ., & Κουτούζης, Μ. (2021). Η ποιοτική αξιολόγηση των υποψήφιων διευθυντών σχολικών μονάδων: Συνέντευξη και μυστική ψηφοφορία. Εκπ@αιδευτικός Κύκλος, 9(3), 231-249.
Spyriadou, K., & Koutouzis, M. (2020). Salient identities of leaders and followers in Greek primary schools. Journal of Education and Teaching Methodology, 1(1), 19-30.
Stets, J. E., & Serpe, R. T. (2013). Identity theory. In J. DeLamater & A. Ward (Eds.), Handbook of social psychology (pp. 31-60). Springer.
Tan, C., & Ng, P. T. (2007). Dynamics of change: Decentralized centralism of education in Singapore. Journal of Educational Change, 8(2), 155-168. http://dx.doi.org/10.1007/s10833-006-9016-4
Trier-Bieniek, A. (2012). Framing the telephone interview as a participant-centred tool for qualitative research: A methodological discussion. Qualitative Research, 12(6), 630-644. https://doi.org/10.1177%2F1468794112439005
Υφαντή, Α. Α. (2011). Συγκεντρωτισμός και προσπάθειες αποκεντρωτικών πολιτικών στη διοίκηση της εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Στο Σ. Μπουζάκης (Επιμ.), Πανόραμα ιστορίας της εκπαίδευσης. Όψεις και απόψεις-Νεοελληνική Εκπαίδευση 1821-2010 (Τόμος Β’, σσ. 735-748). Gutenberg.
Van Knippenberg, D. (2011). Embodying who we are: Leader group prototypicality and leadership effectiveness. The Leadership Quarterly, 22(6), 1078-1091. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2011.09.004
Φωτοπούλου, Β. Σ. (2013). Επαγγελματισμός, επαγγελματική ανάπτυξη, επαγγελματική ταυτότητα και εκπαιδευτικός: Η περίπτωση των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (Διδακτορική Διατριβή). Πανεπιστήμιο Πατρών.
Άλλες Πηγές
Νόμοι (Ν.)
Ν. 3848/2010. «Αναβάθμιση του ρόλου του εκπαιδευτικού-καθιέρωση κανόνων αξιολόγησης και αξιοκρατίας στην εκπαίδευση και λοιπές διατάξεις». ΦΕΚ 71/τ. Α’/19-5-2010.
Ν. 4327/2015. «Επείγοντα μέτρα για την Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και άλλες διατάξεις». ΦΕΚ 50/τ. Α’/14-5-2015.
Ν. 4473/2017. «Μέτρα για την επιτάχυνση του κυβερνητικού έργου σε θέματα εκπαίδευσης». ΦΕΚ 78/τ. Α’/30-5-2017.
Τα περισσότερο διαβασμένα άρθρα του ίδιου συγγραφέα(s)