Με τη φωνή του παιδιού: κοινωνιογλωσσικές αναπαραστάσεις του παιδικού λόγου σε κείμενα παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας

pdf
Δημοσιευμένα: Oct 31, 2023
DOI: https://doi.org/10.12681/dial.35750
Λέξεις-κλειδιά:
παιδικός λόγος μυθοπλασία αναπαραστάσεις παιδικότητα αυτοδιηγητικός αφηγητής εσωτερική εστίαση γλωσσική έκφραση
Δημήτρης Εμμανουήλ Κόκκινος
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Μαριάνθη Οικονομάκου
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Περίληψη

Η μελέτη διερευνά την κατασκευή της παιδικότητας σε κείμενα παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας. Εστιάζει στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του παιδικού λόγου, όπως αυτά εμφανίζονται συνήθως σε αφηγηματικά και διαλογικά μέρη, μέσω των γραμματικών, λεξιλογικών και υφολογικών επιλογών των συγγραφέων. Εντοπίζονται έτσι και ερμηνεύονται στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη γλωσσική έκφραση των παιδιών, μέσα πάντοτε από τα μάτια των ενηλίκων, και εξετάζονται οι επικοινωνιακές και αφηγηματικές στρατηγικές που αναπτύσσουν στο πλαίσιο της δράσης τους. Η άντληση και επεξεργασία γλωσσικών δεδομένων από διαφορετικές λογοτεχνικές πηγές αποσκοπεί στη σκιαγράφηση -δια του λογοτεχνικού λόγου- του κόσμου των παιδιών, όταν εκφράζουν σκέψεις και συναισθήματα ή αλληλεπιδρούν στην καθημερινότητά τους. Η διεπιστημονική αυτή προσέγγιση, που αντλεί τα μεθοδολογικά της ερευνητικά εργαλεία  από τον χώρο της λογοτεχνίας και της κοινωνιογλωσσολογίας, ευνοεί την ουσιαστικότερη κατανόηση του τρόπου σύνθεσης στα λογοτεχνικά κείμενα του αυθεντικού, αυθόρμητου και δημιουργικού παιδικού λόγου και προσφέρει πολύτιμα εργαλεία αποκωδικοποίησής του στον αναγνώστη/ρια.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Επιστημονική Αρθογραφία
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες της Αγωγής και Εκπαίδευσης διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στον/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο).

To Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και να χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου.

Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά, και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Allen, M. S., Kertoy, M. K., Sherblom, J. C., & Pettit, J. M. (1994). Children’s narrative productions: A comparison of personal event and fictional stories. Applied Psycholinguistics, 15(02), 149. https://doi.org/10.1017/S0142716400005300
Ανδρουτσόπουλος, Γ. (2001). H Γλώσσα των Νέων. Στο Α. Φ. Χριστίδης (Επιμ.), Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός για τη Γλώσσα (σσ. 108-113). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Αρχάκης, Α. & Τσάκωνα, Β. (2011). Ταυτότητες, αφηγήσεις και γλωσσική εκπαίδευση. Πατάκης.
Αρχάκης, Α. (2005). Γλωσσική διδασκαλία και σύσταση κειμένων. Πατάκης.
Αρχάκης, Α. (2016). Διερευνώντας τις (καθημερινές) αφηγήσεις και τη θέση τους στην κριτική γλωσσική εκπαίδευση. Στο Ε. Χοντολίδου, Ρ. Τσοκαλίδου, Φ. Τεντολούρης, Α. Κυρίδης, & Κ. Βακαλόπουλος (Επιμ.), Μνήμη Σωφρόνη Χατζησαββίδη, Γλωσσ(ολογ)ικές και παιδαγωγικές προσεγγίσεις (σσ. 132-156). Gutenberg.
Αυγερινού, Μ. (2014). Οι δευτερεύουσες προτάσεις στον ελληνικό προφορικό λόγο: προκαταρκτικές παρατηρήσεις. Στο Δ. Γούτσος (Επιμ.), Ο προφορικός λόγος στα ελληνικά (σσ. 121-138). Σαΐτα.
Avgitidou, S. & Stamou, A. G. (2013). Constructing childhood: Discourses about school violence in the daily press. Children & Society, 27(3), 174-83.
Bal, M. (1994). Narratology. Introduction to the theory of Narrative. University of Toronto Press.
Benson, S., Jaëck, N., & Durrans, S. (2016). What’s in a Child’s Voice? Leaves, 2, 1-15. http://dx.doi.org/10.21412/leaves_0200
Biber, D. (1986). On the investigation of spoken/written differences. Studia Linguistica, 40(1), 1-21.
Brown, G., & Yule, G. (1983). Discourse analysis. Cambridge University Press.
Bruner, J. (1997). Πράξεις νοήματος (Η. Ρόκου & Γ. Καλομοίρης, Μτφρ.). Ελληνικά Γράμματα.
Bruner, J. (2009). Δημιουργώντας ιστορίες. Νόμος, Λογοτεχνία, Ζωή (Β. Τσούρτου, Κ. Πολυδάκη & Γ. Κουγιουμουτζάκης, Μτφρ.). Ελληνικά Γράμματα.
Cohn, D. (2001). Διαφανή πρόσωπα. Αφηγηματικοί τρόποι για την παρουσίαση της συνείδησης στη μυθοπλασία (Δ. Μπεχλικούδη, Μτφρ.). Παπαζήσης.
Γεωργαλίδου, Μ. (2014). Παιδικός λόγος. Στο M. Γεωργαλίδου, Μ. Σηφιανού & Β. Τσάκωνα (Επιμ.), Ανάλυση Λόγου: Θεωρία και Εφαρμογές (σσ. 261-398). Νήσος.
Γιάκος, Δ. (1991). Ιστορία της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας. Παπαδήμα.
Γούτσος, Δ. (Επιμ.) (2014). Ο προφορικός λόγος στα ελληνικά. Σαΐτα.
Chomsky, N. (1957). Syntactic Structures. Mouton.
Chukovsky, K. (1963). From two to five. University of California Press.
Douglas, V. (2007). Desperately Seeking the Child in Children’s Books. In R. Findlay & S. Salbayre (Eds.), Stories for Children, Histories of Childhood v. II (pp. 71-84). Presses Universitaires François-Rabelais. https://doi.org/10.4000/books.pufr.4935
Genette, G. (1972). Figures III. Editions du Seuil.
Georgakopoulou, A, (2007). Small stories, interaction, and identities. John Benjamins.
Halliday, M. A. K. (1989). Spoken and written language. Oxford University Press.
Halliday, M. A. K. (1994). An introduction to functional grammar (2nd ed.]. Edward Arnold.
Holland, P. (2008). The child in picture. In K. Drotner & S. Livingstone (Eds.), The International Handbook of Children, Media and Culture (pp. 36–54). Sage.
Θεοφανοπούλου-Κοντού, Δ. (2011). Ποιητικός λόγος, δομικές αποκλίσεις και η θεωρία της Γραμματικής. Selected papers on theoretical and applied linguistics, 19, 61-73, https://doi.org/10.26262/istal.v19i0.5480.
Jacobson, R. (1998). Δοκίμια για τη Γλώσσα της Λογοτεχνίας (Ά. Μπερλής, Μτφρ.). Εστία.
Κακριδή-Φερράρι, Μ. (1998). Επανάληψη: η λειτουργία του βασικού μηχανισμού της γλώσσας. Διδακτορική Διατριβή. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Κανατσούλη, Μ. (2006). Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση στην παιδική λογοτεχνία. Στο Γ. Παπαντωνάκης (Επιμ.), Πρόσωπα και προσωπεία στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία της τελευταίας τριακονταετίας (σσ. 147-167). Πατάκης.
Κανατσούλη, Μ. (2008). Ο ήρωας και η ηρωίδα με τα χίλια πρόσωπα. Νέες απόψεις για το φύλο στην Παιδική Λογοτεχνία. Gutenberg.
Kanellou, M. A., Korvesi, E. A., Ralli, A., Mouzaki, A., Antoniou, F., Diamanti, V., & Papaioannou, S. (2016). Οι Αφηγηματικές Δεξιότητες σε Παιδιά Προσχολικής & Πρώτης Σχολικής Ηλικίας. Preschool and Primary Education, 4(1), 35–67. https://doi.org/10.12681/ppej.207
Labov, W. & Waletsky, J. (1967). Narrative Analysis: Oral Versions of Personal Experience. In J. Helm (Eds.), Essays on the Verbal and the Visual Arts (pp. 3-38). University of Washington Press.
Lukens, R. J. (1999). A critical handbook of children's literature. Longman.
Μακρυνιώτη, Δ. (1986). Η παιδική ηλικία στα αναγνωστικά βιβλία 1834-1919. Δωδώνη.
Μαρκουλάκη, Α. (2021). Οι ελληνικές μεταφράσεις της σειράς βιβλίων Le Petit Nicolas του Ρενέ Γκοσινί. [Διπλωματική εργασία, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών]. Pergamos.
Martin, J. R. (1997). Analysing genre: Functional parameters. In F. Christie & J. R. Martin (Eds.), Genre and Institutions: Social Processes in the Workplace and School (pp. 3-39). Cassell.
Μητροφάνης, Γ. (2006). Οι μεταμορφώσεις του Πρωτέα στην παιδική λογοτεχνία, Στο Γ. Παπαντωνάκης (Επιμ.), Πρόσωπα και προσωπεία στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία της τελευταίας τριακονταετίας (σσ. 221-245). Πατάκης.
Μότσιου, Ε. (2015). Παρετυμολογία και παιδική γλώσσα. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 60, 110-119.
Μπέλλα, Σ. (2015). Πραγματολογία: Από τη γλωσσική διδασκαλία στη γλωσσική διδασκαλία. Gutenberg.
Natov, R. (2003). The poetics of Childhood. Routledge.
Nikolajeva, M. (2003). Beyond the Grammar of Story, or How Can Children's Literature Criticism Benefit from Narrative Theory? Children's Literature Association Quarterly, 28(1), 5-16. https://doi.org/10.1353/chq.0.1702.
Nikolajeva, M. (2013). Children’s Literature. In P. S. Fass (Eds.), The Routledge History of Childhood in the Western World (pp. 313-327). Routledge.
Oikonomakou, M. & Papakitsos, E. (2021). Language teaching and critical literacy curriculum in Greek primary education: Implementation and perspectives, L1-Educational Studies in Language and Literature, 21, 1-15. https://doi.org/10.17239/L1ESLL-2021.21.01.14
Ong, W. J. (1997). Προφορικότητα και εγγραμματοσύνη (Κ. Χατζηκυριάκου, Μτφρ.). Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Palmer, F. (2001). Mood and Modality. Cambridge University Press.
Παπαντωνάκης, Γ. (2019). Κουβεντιάζοντας για το δίπολο ‘’ενδοκειμενική παιδική ηλικία’’ vs ‘’εξωκειμενική παιδική ηλικία/ νεαρός αναγνώστης’’ με αφορμή κείμενα παιδικής λογοτεχνίας. Φαντασία και πραγματικότητα στην παιδική ηλικία. Στο Μ. Κανατσούλη, Ρ. Τ. Αγγελάκη & Δ. Σουλιώτη (Επιμ.), Αφηγήσεις & «αφηγήσεις» για την παιδική ηλικία (σσ. 233-242). University Studio Press.
Πεχτελίδης, Γ. & Κοσμά, Υ. (2012). Άγ(ρ)ια παιδιά: oριοθετήσεις της ‘παιδικής ηλικίας’ στο λόγο. Επίκεντρο.
Πεχτελίδης, Ι. (2015). Κοινωνιολογία της παιδικής ηλικίας. Κάλλιπος, Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις. https://hdl.handle.net/11419/4744
Πολίτης, Π. (2001). Προφορικός και γραπτός λόγος. Στο Α. Φ. Χριστίδης (Επιμ.), Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός για τη γλώσσα (σσ. 58-62). Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Π. Σ. (2021). Πρόγραμμα Σπουδών Νεοελληνικής Γλώσσας στο Δημοτικό (α’ εκδ.). Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
Σαλτίδου, Θ. Π. & Στάμου, Α. Γ. (2016). “Φούρνος, bakery και… sex shop!”: Η ‘γλώσσα των νέων’ ως υφολογικός πόρος παιδιών και εφήβων και η κατασκευή της νεανικότητας στον τηλεοπτικό μυθοπλαστικό λόγο, 36η Ετήσια Συνάντηση του Τομέα Γλωσσολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του Α.Π.Θ, 381-394.
Searle, J. R. (1969). Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language. Cambridge University Press.
Στάμου Α. Γ. (2014). Η κριτική ανάλυση λόγου: Μελετώντας τον ιδεολογικό ρόλο της γλώσσας. Στο Μ. Γεωργαλίδου, Μ. Σηφιανού & Β. Τσάκωνα (Eπιμ.), Ανάλυση λόγου: Θεωρία και εφαρμογές (σσ. 149-187). Νήσος.
Stanzel, F. K. (1999). Θεωρία της αφήγησης (Κ. Χρυσομάλλη-Henrich, Μτφρ.). University Studio Press.
Thacker, D. C. (1996). The Child's Voice in Children's Literature (ED400855). ERIC. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED400855.pdf
Χαραλαμπάκης, Χ. (1993-4). Παρατηρήσεις στη γλώσσα του παιδικού βιβλίου. Στο A. Κατσίκη-Γκίβαλου (Eπιμ.), Παιδική λογοτεχνία: θεωρία και πράξη (σσ. 57-74). Καστανιώτης.
Wall, B. E. (1991). The narrator's voice. The dilemma of children’s fiction. Springer.
Wyile, A. S. (1999). Expanding the View of First-Person Narration. Children's Literature in Education, 30, 185-202. https://doi.org/10.1023/A:1022433202145
Wyile, A. S. (2001). First-Person Engaging Narration in the Picture Book: Verbal and Pictorial Variations. Children's Literature in Education. 32, 191–202. https://doi.org/10.1023/A:1010450118563