Κινούμενα σχέδια και οπτικές αναπαραστάσεις του φύλου: Διδακτική πρόταση κριτικού γραμματισμού για παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας

PDF
Δημοσιευμένα: May 26, 2023
DOI: https://doi.org/10.12681/ppej.30524
Λέξεις-κλειδιά:
κινούμενα σχέδια έμφυλες ταυτότητες πολυτροπικότητα γραμματική οπτικού σχεδίου κριτικ΄ός γραμματισμός πολυγραμματισμοί προσχολική και πρωτοσχολική εκπαίδευση
Γαλήνη Γκαλά
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Μαρίζα Γεωργάλου
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας & Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Περίληψη

Η παρούσα εργασία διερευνά τις οπτικές αναπαραστάσεις του φύλου στις δημοφιλείς παιδικές σειρές κινουμένων σχεδίων Πέππα το Γουρουνάκι και Bluey που μεταδίδονται από την τηλεόραση και το διαδίκτυο και απευθύνονται σε παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας. Αναλύονται δύο επιλεγμένα επεισόδια, ένα από την κάθε σειρά, με τα μεθοδολογικά εργαλεία της Γραμματικής του Οπτικού Σχεδίου (Grammar of Visual Design: Kress & van Leeuwen, 2006). Από την ανάλυση προκύπτει ότι τo οπτικό κείμενο της Πέππα το Γουρουνάκι εγγράφει μεγαλύτερο σεξιστικό αποτύπωμα στη συνείδηση παιδιών προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας, σχετικά με τις έμφυλες διαφορές, σε σύγκριση με το οπτικό κείμενο της Bluey, στο οποίο αναπαράγεται οπτικά η έμφυλη ανισότητα, αλλά παράλληλα εντάσσονται ενθαρρυντικά  μη στερεότυπα στοιχεία σε αυτό. Με βάση την ανάλυσή μας, και με θεωρητικό υπόβαθρο τον κριτικό γραμματισμό και το μοντέλο των πολυγραμματισμών, προτείνουμε δραστηριότητες για παιδιά πρωτοσχολικής ηλικίας, με στόχο την αποδυνάμωση και τη μετατόπιση της ιδεολογίας που αφορά το φύλο σε σχέση με την εξωτερική εμφάνιση, τα χρώματα και τα παιχνίδια ρόλων.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ διατίθενται με άδεια Creative Commons 3.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο). To Εργαστήριο Παιδαγωγικών Ερευνών και Εφαρμογών του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών  έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Εργαστηρίου Παιδαγωγικών Ερευνών και Εφαρμογών του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Caldas-Coulthard, C. R., & van Leeuwen, T. (2002). Stunning, shimmering, iridescent: Toys as the representation of gendered social actors. In L. Litosseleti & J. Sunderland (Eds.), Gender identity and discourse analysis (pp. 91-110). JohnBenjamins.
Γκαλά, Γ. (2021). Κατασκευές της έμφυλης ταυτότητας στις τηλεοπτικές σειρές κινουμένων σχεδίων «Πέππα το γουρουνάκι» (2004) και «Bluey» (2018). Μια διδακτική πρόταση Κριτικού Γραμματισμού για παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας Διπλωματική εργασία, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Διαθέσιμο στο https://apothesis.eap.gr/handle/repo/51306.
Fairclough, N. (1992). Discourse and social change. Polity Press.
Halliday, M. (1994). An introduction to functional grammar (2nd edition). Edward Arnold.
Kalantzis, M., & Cope, B. (2001). Πολυγραμματισμοί. Στο Α. Χριστίδης (Επιμ.), Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Διαθέσιμο στο http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/guide/thema_e2/index.html
Kalantzis, M., Cope, B., & the Learning by Design Project Group. (2005). Learning by design. Melbourne: Victorian Schools Innovation Commission and Common Ground Publishing.
Kalantzis, M., Cope, B., Στελλάκης, Ν., & Αρβανίτη, Ε. (2019). Γραμματισμοί: Μια παιδαγωγική διαφοροποιημένου σχεδιασμού και πολυτροπικών νοηματοδοτήσεων (Γ. Χρηστίδης, μτφρ.). Κριτική.
Καραγιαννάκη, Ευ. (2021). Μοντέλο ανάλυσης εικόνων για μαθητές Δημοτικού Σχολείου: Ένα εργαλείο για την προώθηση κριτικού οπτικού γραμματισμού. Έρευνα στην Εκπαίδευση, 1, 116-136. doi: https://doi.org/10.12681/hjre.26705
Κοκογιάννης, Κ. (2011). Η «γραμματική» του οπτικού κειμένου κι η έμφυλη διάσταση του αποτυπώματός του σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Το Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών, ΙΕ (60), 137-157.
Koller, V. (2008). Not just a colour: Pink as a gender and sexuality marker in visual communication. Visual Communication, 7(4), 395-423. doi: https://doi.org/10.1177/1470357208096209
Kress, G., & van Leeuwen, T. (2006). Reading images: The grammar of visual design (2nd ed). Routledge.
Λαμπροπούλου, Σ. (2014). Κοινωνικό φύλο: μέθοδοι και προσεγγίσεις. Στο Μ. Γεωργαλίδου, Μ. Σηφιανού, & Β. Τσάκωνα (Επιμ.), Ανάλυση λόγου: Θεωρία και εφαρμογές (σσ. 399-438). Αθήνα: Εκδόσεις Νήσος.
Μαρωνίτη, Κ., & Στάμου, Α. (2014). Κοινωνιογλωσσικές αναπαραστάσεις του φύλου σε κείμενα μαζικής κουλτούρας για παιδιά: H περίπτωση των κινουμένων σχεδίων. Στο G. Kotzoglou, K. Nikolou, E. Karantzola, K. Frantzi, I. Glntomos, M. Georgalidou, V. Kourti-Kazoulis, Ch. Papadopoulou, & E. Vlachou (Eds.), Selected Papers of the 11th International Conference of Greek Linguistics (pp. 1027-1039). University of the Aegean.
Ματσαγγούρας, Η. (2000). Ομαδοκεντρική διδασκαλία και μάθηση. Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας κατά ομάδες. Γρηγόρης.
New London Group (1996). A pedagogy of multiliteracies: Designing social futures. Harvard Educational Review, 66, 1, 60-92. doi: https://doi.org/10.17763/haer.66.1.17370n67v22j160u
Παπαδημητρίου, Φ. (2010). Η κοινωνική σημειωτική προσέγγιση της οπτικής επικοινωνίας. Εισαγωγικό Σημείωμα. Στο G. Kress & T. VanLeeuwen (Επιμ.), Η ανάγνωση των εικόνων (σσ. 7-24). Επίκεντρο.
Potter, A. (2020). Globalizing the local in children’s television for the post-network era: How Disney+ and BBC Studios helped Bluey the Australian cattle dog jump the national fence. International Journal of Cultural Studies, 24(2), 216-232. doi: https://doi.org/10.1177/1367877920941869
Στάμου, Α. Γ., Αλευριάδου Α., & Ελευθερίου Π. (2011). «Ζωγράφισε τα ΑΜΕΑ»: Αναπαραστάσεις της αναπηρίας μέσα από τα ιχνογραφήματα παιδιών του δημοτικού. Στο Μ. Α. Πουρκός & Ε. Κατσαρού (Επιμ.), Πρακτικά του Συνεδρίου «Βίωμα, μεταφορά και πολυτροπικότητα: Εφαρμογές στην επικοινωνία, την εκπαίδευση, τη μάθηση και τη γνώση» (σσ. 323-336). Νησίδες.
Στάμου, Α., Πολίτης, Π., & Αρχάκης, Α. (Επιμ.). (2016). Γλωσσική ποικιλότητα και κριτικοί γραμματισμοί στον λόγο της μαζικής κουλτούρας: Εκπαιδευτικές προτάσεις για το γλωσσικό μάθημα. Καβάλα: Εκδόσεις Σαΐτα. Ανακτήθηκε από: https://www.openbook.gr/glossiki-poikilotita-kai-kritikoi-grammatismoi/
Στάμου, Φ., Τρανός, Τ., & Χατζησαββίδης, Σ. (2004). Η «ανάγνωση» και η «παραγωγή» πολυτροπικότητας σε μαθησιακό περιβάλλον: Πρώτες διαπιστώσεις από μια διδακτική εφαρμογή. Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα. Στο Πρακτικά της 24ης Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας του Α.Π.Θ (σσ. 666-672). Α.Π.Θ
Stamou, A.G., Maroniti, K., & Griva, E. (2015). Young children talk about their popular cartoon and TV heroes’ speech styles: Media reception and language attitudes. Language Awareness, 24(3), 216-232. doi: https://doi.org/10.1080/09658416.2015.1075545
Τσάμη, Β., Φτερνιάτη, Α., & Αρχάκης, Α. (2016). Μαζική κουλτούρα, γλωσσική ποικιλότητα και χιούμορ: Διδακτικές προτάσεις για την ανάπτυξη του κριτικού γραμματισμού μαθητών/τριών Ε’ και Στ’ Δημοτικού. Στο Α. Στάμου, Π. Πολίτης & Α. Αρχάκης (Eπιμ.), Γλωσσική ποικιλότητα και κριτικοί γραμματισμοί στον λόγο της μαζικής κουλτούρας: Εκπαιδευτικές προτάσεις για το γλωσσικό μάθημα (σσ. 95-123). Σαΐτα. https://www.openbook.gr/glossiki-poikilotita-kai-kritikoi-grammatismoi/
Φτερνιάτη, Α. (2010). Το διδακτικό υλικό για το γλωσσικό μάθημα του δημοτικού και η παιδαγωγική του γραμματισμού και των πολυγραμματισμών. Νέα Παιδεία, 135, 37-61.
Φτερνιάτη, Α., Τσάμη, Β. & Αρχάκης, Α. (2016). Τηλεοπτικές διαφημίσεις και γλωσσική ποικιλότητα: Προτάσεις κριτικής γλωσσικής διδασκαλίας. Προσχολική και Σχολική Εκπαίδευση, 4(1), 85-100. doi: https://doi.org/10.12681/ppej.199
Χατζηχρήστου, Χ., Δηµητροπούλου, Π., Κατή, Α., Κωνσταντίνου, Ε., Λαµπροπούλου, Α., Λυκιτσάκου, Κ., & Μπακοπούλου, Α. (2008). Διαφορετικότητα και πολιτισμός. Στο Χ. Χατζηχρήστου (Επιμ.), Πρόγραμμα προαγωγής της ψυχικής υγείας και της μάθησης: Κοινωνική και συναισθηματική αγωγή στο σχολείο. Βιβλίο για τον Εκπαιδευτικό (για μαθητές προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας) (σσ. 5-46). Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδάνος.
Χοντολίδου, Ε. (1999). Εισαγωγή στην πολυτροπικότητα. Γλωσσικός Υπολογιστής, 1, Διαθέσιμο στο http://www.komvos.edu.gr/periodiko/periodiko1st/thematikes/print/3/index.htm
Unger, J. W., & Sunderland, J. (2007). Gendered discourses in a contemporary animated film: Subversion and confirmation of gender stereotypes in Shrek. In N. Fairclough, G. Cortese, & P. Ardizzone (Eds.), Discourse and contemporary social change (pp. 459-486). Peter Lang.
Walsh, A., & Leaper, C. (2019). A content analysis of gender representations in preschool children’s television. Mass Communication and Society, 23(3), 331-355. doi: https://doi.org/10.1080/15205436.2019.1664593
Wikipedia (2021α). List of Peppa Pig episodes. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Peppa_Pig_episodes
Wikipedia (2021β). Peppa Pig. https://en.wikipedia.org/wiki/Peppa_Pig