Το μουσείο ως παιδαγωγικό εργαλείο για τη μάθηση: Παράγοντες που επηρεάζουν την πρόθεση αξιοποίησής του από φοιτητές παιδαγωγικών τμημάτων της πρώιμης παιδικής, της προσχολικής και της σχολικής ηλικίας

PDF
Δημοσιευμένα: Nov 1, 2022
Εκδόσεις:
2022-11-01 (1)
DOI: https://doi.org/10.12681/ppej.27843
Λέξεις-κλειδιά:
μουσείο μουσειοπαιδαγωγική εκπαίδευση θεωρία προσχεδιασμένης συμπεριφοράς (TPB) μοντέλο Δομικών Εξισώσεων (SEM) υποψήφιοι παιδαγωγοί φοιτητές πρώιμη παιδική προσχολική δημοτική εκπαίδευση
Σοφία Δημητριάδη
Πανεπιστήμιο Δυτικής ΑττικήςΕθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
https://orcid.org/0000-0002-7340-9910
Κωνσταντίνος Μαλαφάντης
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη

Κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας μαθαίνουμε έξω από το επίσημο-τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα, δηλαδή τα σχολεία, σε περιβάλλοντα μη-τυπικής ακόμα και άτυπης εκπαίδευσης και μέσα από τη δόμηση εμπειριών. Το μουσείο αποτελεί μια μη-τυπική και ταυτόχρονα ιδιαίτερα επικοινωνιακή μορφή αγωγής και εκπαίδευσης που απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες, σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και σε παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών. Το σύγχρονο μουσείο αναγνωρίζεται ως εκπαιδευτικός οργανισμός και διαρκώς ενισχύει και εκσυγχρονίζει το έργο του προς την κατεύθυνση αυτή. Ωστόσο, από την πλευρά του σύγχρονου σχολείου εντοπίζονται ορισμένα ζητήματα κυρίως ως προς τον ρόλο των εκπαιδευτικών απέναντι στο μουσείο και την παιδαγωγική αξιοποίησή του από τους ίδιους. Η παρούσα ερευνητική εργασία εξετάζει τις στάσεις και τις αντιλήψεις μελλοντικών παιδαγωγών για το μουσείο και τη μουσειακή εμπειρία ως παιδαγωγικό εργαλείο, επιχειρώντας να φωτίσει τους παράγοντες που επηρεάζουν την πρόθεσή τους να το αξιοποιήσουν στην τάξη. Ως ερευνητικό πλαίσιο χρησιμοποιήθηκε το μοντέλο της θεωρίας της προσχεδιασμένης συμπεριφοράς (TPB). Τον πληθυσμό μας αποτέλεσαν τεταρτοετείς και άνω φοιτητές των πανεπιστημιακών τμημάτων αγωγής της πρώιμης παιδικής και εκπαίδευσης της προσχολικής και της σχολικής ηλικίας, ενώ το δείγμα μας επιλέχθηκε με τυχαία δειγματοληψία. Η ανάλυση και στατιστική επεξεργασία των δεδομένων έγινε με τη μέθοδο ανάλυσης μοντέλων Δομικών Εξισώσεων (Structural Equation Modeling - SEM). Τα αποτελέσματα έδειξαν αυξημένη πρόθεση των μελλοντικών παιδαγωγών να αξιοποιήσουν το μουσείο και την μουσειακή εμπειρία ως παιδαγωγικό εργαλείο, ενώ οι στάσεις, τα υποκειμενικά πρότυπα και ο αντιλαμβανόμενος συμπεριφορικός έλεγχος εξηγούν το 76,7% της διακύμανσης της πρόθεσης. Τα ευρήματα προσφέρουν ποικίλες πληροφορίες που μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στον σχεδιασμό εκπαιδευτικής πολιτικής για την κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης, η οποία θα ευθυγραμμίζεται με τις σύγχρονες διεθνείς τάσεις για βιωματικές προσεγγίσεις και αξιοποίηση μη-τυπικών μορφών μάθησης, εστιάζοντας παράλληλα στην παιδεία και τον πολιτισμό.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ διατίθενται με άδεια Creative Commons 3.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο). To Εργαστήριο Παιδαγωγικών Ερευνών και Εφαρμογών του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών  έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Εργαστηρίου Παιδαγωγικών Ερευνών και Εφαρμογών του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικά Συγγραφέων
Σοφία Δημητριάδη, Πανεπιστήμιο Δυτικής ΑττικήςΕθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Λέκτορας Εφαρμογών, Τμήμα Αγωγής και Φροντίδας στην Πρώιμη Παιδική Ηλικία (ΠΑΔΑ)

Υποψήφια Διδάκτωρ, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΕΚΠΑ)

Κωνσταντίνος Μαλαφάντης, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΕΚΠΑ)

Αναφορές
Ajzen, I. (1985). From intentions to actions: A theory of planned behavior. In J. Kuhl & J. Beckman (Eds.), Action-control: From cognition to behavior (pp. 11–39). Springer.
Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179–211.
Ajzen, I. (2002). Perceived behavioral control, self-efficacy, locus of control, and the Theory of Planned Behavior. Journal of Applied Social Psychology, 32(4), 665–683.
Ajzen, I. (2005). Attitudes, personality, and behavior (2nd ed.). Open University Press / McGraw-Hill.
Ajzen, I. (2006α). Constructing a TpB Questionnaire: Conceptual and Methodological Considera-tions. https://www.people.umass.edu/aizen/pdf/tpb.measurement.pdf
Ajzen, I. (2006β). Sample TpB Questionnaire. https://people.umass.edu/aizen/pdf/tpb.questionnaire.pdf
Ajzen, I. (2011a). The theory of planned behaviour: Reactions and reflections. Psychology & Health, 26(9), 1113–1127. https://doi.org/10.1080/08870446.2011.613995
Ajzen, I. (2011b). Behavioral interventions: Design and evaluation guided by the theory of planned behavior. In M. Mark, S. Donaldson, & B. Campbell (Eds.), Social Psychology and Evaluation (pp. 74–100). Guilford.
Ajzen, I. (2020). The theory of planned behavior: Frequently asked questions. Human Behav-ior and Emerging Technologies, 2(4), 314–324. https://doi.org/10.1002/hbe2.195
Ajzen, I., & Fishbein, M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behavior. England Cliffs, Prentice Hall, Inc.
Ambrosse, T., & Paine, C. (1993). Museum Basics. Routledge.
Anderson, D. (1999). A common wealth: Museums in the learning age. Department for Culture, Media and Sport.
Ανδρέου, Α., & Κασβίκης, Κ. (2010). Προετοιμάζοντας ενεργούς εκπαιδευτικούς στο χώρο του μουσείου: Η μουσειακή εκπαίδευση στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαί-δευσης Φλώρινας. Στο Μ. Βέμη & Ε. Νάκου (Επιμ.), Μουσεία και Εκπαίδευση (σ. 37–55). Νήσος.
Ανδρέου, Α., Κασίδου, Σ., Κυρίδης, Α., & Τσεκιρίδου, Ε. (2007). “Το Μουσείο είναι σχολείο” Οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για τα μουσεία και την εκπαιδευτική τους αξιοποίηση. Στο Α. Μπούνια, Ν. Νικονάνου, & Μ. Οικονόμου (Επιμ.), Η Τεχνολογία στην υπηρεσία της πολιτισμικής κληρονομιάς (σ. 313–322). Καλειδο-σκόπιο.
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychologi-cal Review, 84, 191–215.
Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. W.H. Freeman.
Bates, E. (2013, May 13). Can Babies enjoy museums? Learning at Manchester Museum. https://learningmanchester.wordpress.com/2013/05/13/can-babies-enjoy-museums-2/
Βαφειάδου, Ε.-Ξ., & Ντίνου, Μ.-Μ. (2017). Μουσείο και Σχολείο: Επαναπροσδιορίζοντας τη συνεργασία τους στον 21ο αιώνα. Εκπαίδευση Στον 21ο Αιώνα: Θεωρία Και Πράξη. Αναζητώντας Το Ελκυστικό Και Αποτελεσματικό Σχολείο, Τόμος Α, 175–184.Βέμη, Μ., & Νάκου, Ε. (Επιμ.). (2010). Μουσεία και Εκπαίδευση. Νήσος.
Bosnjak, M., Ajzen, I., & Schmidt, P. (2020). The theory of planned behavior: Selected recent advances and applications. Europe’s Journal of Psychology, 16(3), 352–356. https://doi.org/10.5964/ejop.v16i3.3107
Bryan, L. A., & Atwater, M. M. (2002). Teacher beliefs and cultural models: A challenge for science teacher preparation programs. Science Education, 86(6), 821–839. https://doi.org/10.1002/sce.10043
Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (2nd ed). Routledge.
Γεωργούλη, Ά.-Κ. (2016). Η Μουσειοπαιδαγωγική Επιστήμη και η εφαρμογή της στο Μου-σείο Γ. Δροσίνη μέσα από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα “Ανακαλύπτουμε τους ήρωες του Δροσίνη μέσα στο Μουσείο”. Στο Σ. Νικολιδάκης & Β. Κωστάκη (Επιμ.), Προσεγγί-σεις στον Γεώργιο Δροσίνη. Από τη μουσειοπαιδαγωγική θεωρία στη διδακτική πράξη (σ. 98-115). Ηδυέπεια.
Γιακουμάτου, Τ. (2018). Αξιοποιώντας παιδαγωγικά τις επισκέψεις σε μουσεία. Η περίπτωση της έκθεσης emotions. Αξιοποίηση Των Τ.Π.Ε. Στη Διδακτική Πράξη. Τεχνολογίες, Τέχνες & Πολιτισμός Στην Εκπαίδευση, Α, 292–302.
Γκότσης, Σ. (2018). Πάμε Μουσείο· Σημειώσεις για τον σχεδιασμό μιας εκπαιδευτικά χρήσι-μης σχολικής επίσκεψης στο μουσείο. Εκπαιδευτική Λέσχη, 2, 56–59.
Γκούσκου, Ε. (2013). Δυνατότητες εκπαιδευτικής αξιοποίησης εκ μέρους της τυπικής εκπαίδευσης του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας α΄ γενιάς: H επίδραση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που λαμβά-νουν χώρα στο Μουσείο Ζωολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών στην οικοδόμηση της έννοιας της ταξινόμησης από παιδιά προσχολικής ηλικίας (Κωδικός: 33041) [Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών]. https://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/33041?lang=el#page/1/mode/2up
Chichekian, T., Shore, B. M., & Tabatabai, D. (2016). First-year teachers’ uphill struggle to implement inquiry instruction: Exploring the interplay among self-efficacy, conceptu-alizations, and classroom observations of inquiry enactment. SAGE Open, 6(2), 215824401664901. https://doi.org/10.1177/2158244016649011
Claiborne, L., Morrell, J., Bandy, J., Bruff, D., Smith, G., & Fedesco, H. (2020). Teaching out-side the classroom. Vanderbilt University. https://cft.vanderbilt.edu/guides-sub-pages/teaching-outside-the-classroom/
Clark, L., & Watson, D. (1995). Constructing validity: Basic issues in objective scale devel-opment. Psychological Assessment, 7(3), 309–319. https://doi.org/10.1037/1040-3590.7.3.309
Cohen, J., Cohen, P., West, S. G., & Aiken, L. S. (2003). Applied multiple regression/correlation analysis for the behavioral sciences (3rd ed.). Routledge.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2008). Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας. Μεταίχμιο.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2018). Research methods in education (8th edition). Routledge.
Commission of the European Communities. (2000). A Memorandum on Lifelong Learning (Commission Staff Working Paper. No. 1832).
Δάλκος, Γ. (2000). Σχολείο και μουσείο. Καστανιώτη.
Δάλκος, Γ. (2002). Η στρατηγική ανάπτυξης Μουσειοπαιδαγωγικών Προγραμμάτων για την πρωτοβάθμια, τη δευτεροβάθμια και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στο Γ. Κόκκινος & Ε. Αλεξάκη (Επιμ.), Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη Μουσειακή Αγωγή (σ. 163–178). Με-ταίχμιο.
Δημητριάδη, Σ. (σε εξέλιξη). Το μουσείο και η μουσειακή εμπειρία ως παιδαγωγικό εργαλείο: Στάσεις και αντιλήψεις μελλοντικών παιδαγωγών [Διδακτορική διατριβή]. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Dignath, C., & Werf, M. (2012). What teachers think about self-regulated learning: Investi-gating teacher beliefs and teacher behavior of enhancing students’ self-regulation. Ed-ucation Research International, 2012. https://doi.org/10.1155/2012/741713
Erdman, S. (2013, December 2). Is it worth it to take the baby to a museum? Spoiler alert: yes! National Museum of American History. https://americanhistory.si.edu/blog/2013/12/is-it-worth-it-to-take-the-baby-to-a-museum.html
Erdman, S. (2016). Creating meaningful partnerships with museums. Young Children, 71(1). https://www.naeyc.org/resources/pubs/yc/mar2016/creating-meaningful-partnerships-museums
Escribano-Miralles, A., Serrano-Pastor, F.-J., & Miralles-Martínez, P. (2021). The use of activi-ties and resources in archaeological museums for the teaching of History in Formal Education. Sustainability, 13(8), 4095. https://doi.org/10.3390/su13084095
Falk, J. H., & Dierking, L. D. (1997). School field trips: Assessing their long-term impact. Cu-rator: The Museum Journal, 40(3), 211–218.
Falk, J. H., & Dierking, L. D. (2000). Learning from museums: Visitor experiences and the making of meaning. AltaMira Press.
Falk, J. H., & Dierking, L. D. (2011). The museum experience. Taylor & Francis.
Falk, J. H., & Dierking, L. D. (2013). The museum experience. Revisited. Taylor & Francis.
Farrar, T. J. (2020). Skedastic: Heteroskedasticity diagnostics for linear regression models. University of the Western Cape. https://github.com/tjfarrar/skedastic
Fishbein, M., & Ajzen, I. (1975). Belief, attitude, intention, and behavior: An introduction to theory and research. Addison-Wesley.
Fishbein, M., & Ajzen, I. (2010). Predicting and changing behavior: The reasoned action approach. Psychology Press. Taylor & Francis.
Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobserva-ble variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50. https://doi.org/10.2307/3151312
Francis, J. J., Eccles, M. P., Johnston, M., Walker, A. E., Grimshaw, J. M., Foy, R., Kaner, E. F. S., Smith, L., & Bonetti, D. (2004). Constructing questionnaires based on the theory of planned behaviour: A manual for health services researchers. Centre for Health Services Re-search, University of Newcastle. https://openaccess.city.ac.uk/id/eprint/1735/
Garvis, S., & Pendergast, D. (2010). Supporting novice teachers of the Arts. International Journal of Education & the Arts, 11(8), 1-22. http://www.ijea.org/v11n8/
Garvis, S., & Pendergast, D. (2011). An investigation of early childhood teacher self-efficacy beliefs in the teaching of Arts Education. International Journal of Education & the Arts, 12(9). http://www.ijea.org/v12n9/.
Gopnik, A. (2010). The philosophical baby: What children’s minds tell us about truth, love, and the meaning of life. Picador.
Gopnik, A. (2017). The Gardener and the Carpenter: What the new science of Child Development tells us about the relationship between parents and children. Picador.
Green, L. (2012). Music, informal learning and the school: A new classroom pedagogy (Repr). Ash-gate.
Griffin, J. (2011). The museum education mix: Students, teachers and museum educators. In G. Des & L. Paroissien (Eds.), Understanding museums: Australian museums and Museolo-gy (National Museum of Australia). National Museum of Australia. https://nma.gov.au/research/understanding-museums/index.html
Hackett, A., Holmes, R., & MacRae, C. (Eds.). (2020). Working with young children in Museums: Weaving theory and practice. Routledge/Taylor & Francis Group.
Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2014). Multivariate data analysis. Pear-son.
Halperin, R. (2018, March 15). The best museum stroller tours in New York City. https://www.mommynearest.com/edition/nyc/article/the-best-museum-stroller-tours-in-new-york-city
Heale, R., & Twycross, A. (2015). Validity and reliability in quantitative research. Evidence-Based Nursing, 18, 66–67.
Hein, G. E. (1998). Learning in the museum. Routledge.
Henseler, J., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. Journal of the Academy of Mar-keting Science, 43(1), 115–135.
Hohenstein, J., & Moussouri, T. (2018). Museum learning: Theory and research as tools for en-hancing practice. Routledge.
Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. R. (2008). Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53–60.
Hooper-Greenhill, E. (1999). The educational role of the museum (2nd ed.). Routledge.
Hooper-Greenhill, E. (2007). Museums and education: Purpose, pedagogy, performance. Routledge.
Hoyle, R. H. (Ed.). (2012). Handbook of structural equation modeling. Guilford Press.
James, D. K. (2010). Fetal learning: A critical review. Infant and Child Development, 19(1), 45–54. https://doi.org/10.1002/icd.653
Johnson, A., Huber, K. A., Cutler, N., Bingmann, M., & Grove, T. (2017). The Museum Educa-tor’s Manual: Educators share successful techniques (2nd ed.). Rowman & Littlefield.
Κακούρου-Χρόνη, Γ. (2015). Μουσείο—Σχολείο: Αντικριστές πόρτες στη γνώση (3η έκδοση). Πα-τάκης.
Καλεσοπούλου, Δ. (2014). Μουσειακοί χώροι για παιδιά: Οργάνωση και χρήση του εκθεσιακού περι-βάλλοντος (Κωδικός 38267) [Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας]. https://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/38267?lang=el#page/4/mode/2up
Καλεσοπούλου, Δ. (2016). Ελληνικό παιδικό μουσείο: Παιδί και εκπαίδευση στο μουσείο. Θεωρητικές αφετηρίες, παιδαγωγικές πρακτικές (2η έκδ). Πατάκης.
Καλογιάννη, Α. (2015). Αξιοποιώντας παιδαγωγικά τις επισκέψεις σε μουσεία. Η περίπτωση του “Αθανασάκειου” Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου. Museumedu, 1, 115–134.
Kisiel, J. (2005). Understanding elementary teacher motivations for science fieldtrips. Science Education, 89(6), 936–955. https://doi.org/10.1002/sce.20085
Kissel, B., Miller, E., Byker, E., Good, A., & Fitchett, P. (2019). Museums as mentor texts: Preservice teachers analyze informational text structures and features present in a his-torical museum. The Journal of Social Studies Research, 43(4), 343–360. https://doi.org/10.1016/j.jssr.2019.01.001
Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (Fourth edition). The Guilford Press.
Κόκκινος, Γ., & Αλεξάκη, E. (Επιμ.). (2002). Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις στη Μουσειακή Αγω-γή. Μεταίχμιο.
Κόκκοτας, Π., & Πήλιουρας, Π. (2016). Το Μουσείο ως χώρος εκπαίδευσης στις Φυσικές Επι-στήμες: Σύγχρονες τάσεις και προοπτικές. Στο: Π. Κόκκοτας & Κ. Πλακίτση (Επιμ.), Μουσειοπαιδαγωγική και εκπαίδευση στις Φυσικές Επιστήμες. Θεωρία και Πράξη (3η εκδ), (σ. 17–43). Πατάκης.
Κόκκοτας, Π., & Πλακίτση, Κ. (Επιμ.). (2016). Μουσειοπαιδαγωγική και εκπαίδευση στις φυσικές επιστήμες. Θεωρίακαιπράξη. Πατάκης.
Kolata, G. (1984). Studying learning in the Womb. Science, 225(4659), 302–303.
Korkmaz, S., Goksuluk, D., & Zararsiz, G. (2014). MVN: An R package for assessing multi-variate normality. The R Journal, 6(2), 151–162.
Kumar, S., & Upadhaya, G. (2017). Structure equation modeling basic assumptions and con-cepts: A novices guide. International Journal of Quantitative and Qualitative Research Methods, 5(4), 10-16.
Λίπα, Β. (2018). Πολιτισμική άτυπη εκπαίδευση για γονείς και παιδιά προσχολικής ηλικίας σε μουσεία και μνημεία. Ο ρόλος του εμψυχωτή, η επίδραση της γονεϊκής παρουσίας και η ανατροπή της γονεϊκής αυθεντίας “in situ.” Σύγχρονα Θέματα Παιδαγωγικής, Ψυχο-παιδαγωγικής & Παιδιατρικής, Α΄ Τόμος, 195–201.
Lally, J. R. (2013). For our babies: Ending the invisible neglect of America’s infants. Teachers Col-lege Press.
Lally, J. R., Mangione, P. L., & Greenwald, D. (Eds.). (2006). Concepts for care: 20 essays on in-fant/toddler development and learning (1st ed). West Ed.
Lemon, N., & Garvis, S. (2013). What is the role of the Arts in a primary school?: An investi-gation of perceptions of pre-service teachers in Australia. Australian Journal of Teacher Education, 38(9), 1-9. https://doi.org/10.14221/ajte.2013v38n9.7
Loble, L., Creenaune, T., & Hayes, J. (Eds.). (2017). Future frontiers. Education for an AI World. Melbourne University Press & NSW Department of Education.
Μαλαφάντης, Κ. (2019). Η μουσειοπαιδαγωγική ως κλάδος της εφαρμοσμένης παιδαγωγικής (Εισαγωγή του Επιμελητή). Στο S. E. Shaffer (Επιμ.), Το παιδί και το μουσείο: Θεωρητικές προσεγγίσεις και παιδαγωγικές πρακτικές (σ. 9–48). Ινστιτούτο του Βιβλίου - Καρδαμίτσα.
Maguire-Fong, M. J. (2020). Teaching and learning with infants and toddlers: Where meaning mak-ing begins (2nd ed.). Teachers College Press.
Martens, M. (2013). Plenty of womb to learn. International Journal of Childbirth Education, 28, 73–75.
McDonald, K. (2019). Unschooled: Raising curious, well-educated children outside the conventional classroom (1st ed.). Chicago Review Press.
McLaren, M.-R., & Arnold, J. (2016). Transforming pedagogies: Encouraging pre-service teachers to engage the power of the Arts in their approach to teaching and learning. Australian Journal of Teacher Education, 41, 21–35. https://doi.org/10.14221/ajte.2016v41n5.2
Mora, J. C. de, & Kennedy, K. J. (Eds.). (2020). Schools and informal learning in a knowledge-based world. Routledge.
Morse, E. (2017, January 24). Interactive Experience Model: Falk and Dierking’s The Museum Ex-perience Continues to Inspire. Museumutopia. https://museumutopia.wordpress.com/tag/interactive-experience-model/
Μουσούρη, Θ. (2001). Μη-τυπική εκπαίδευση: Ομάδες οικογενειών και Μουσεία. ΜΕΤΑ-πτυχιακά: Εξελίξεις και προοπτικές στην προσχολική και πρωτοσχολική αγωγή, ΟΜΕΡ. Ελληνι-κά Γράμματα.
Μπίκος, Γ., & Κανιάρη, Α. (Επιμ.). (2014). Μουσειολογία, πολιτιστική διαχείριση και εκπαίδευση. Θεωρητικές προσεγγίσεις και μελέτες περιπτώσεων. Γρηγόρη.
Munley, M. E. (2012). Early learning in Museums. A review of literature. Smithsonian Institu-tion.
Μυρογιάννη-Αρβανιτίδη, Ε. (1999). Ο ρόλος του μουσειοπαιδαγωγού στην Ελλάδα. Αρχαιο-λογία Και Τέχνες, 71, 50–53.
Νάκου, Ε. (2001). Μουσεία: Εμείς, τα πράγματα και ο πολιτισμός. Νήσος.
Νάκου, Ε., & Γκαζή, Α. (2015). Η προφορική ιστορία στα Μουσεία και στην Εκπαίδευση. Νήσος.
Νικολιδάκης, Σ., & Κωστάκη, Β. (Επιμ.). (2016). Προσεγγίσεις στον Γεώργιο Δροσίνη: Από τη μουσειοπαιδαγωγική θεωρία στη διδακτική πράξη. Ηδυέπεια.
Νικονάνου, Ν. (2002). Αρχαιολογικά μουσεία και σχολείο. Εκπαιδευτικά προγράμματα μουσειακής αγωγής για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσα-λονίκης.
Νικονάνου, Ν. (2010). Η Μουσειοπαιδαγωγική στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: Το πρόγραμ-μα σπουδών του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπι-στημίου Αιγαίου. Στο: Σ. Μ. Βέμη & Ε. Νάκου (Επιμ.), Μουσεία και Εκπαίδευση (σ. 47–55). Νήσος.
Νικονάνου, Ν. (2015α). Εκπαιδευτικά εργαλεία: Έντυπα και υλικά. Στο Ν. Νικονάνου (Ε-πίμ.), Μουσειακή Μάθηση και Εμπειρία στον 21ο αιώνα: Κεφ. 9 (σσ. 203–224). Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα.
Νικονάνου, Ν. (2015β). Μουσειακή μάθηση και εμπειρία στον 21ο αιώνα: Εισαγωγή. Στο Ν. Νικονάνου (Επιμ.), Μουσειακή μάθηση και εμπειρία στον 21ο αιώνα: Κεφ. 1 (σσ. 13–23). Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα: www.kallipos.gr.
Νικονάνου, Ν. (2015γ). Μουσειακή μάθηση και εμπειρία στον 21ο αιώνα. Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα. Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμ-ματα και Βοηθήματα. www.kallipos.gr.
Νικονάνου, Ν. (2018). Μουσειοπαιδαγωγική: Από τη θεωρία στην πράξη (8η έκδ.). Πατάκης.
Οικονόμου, Μ. (2003). Μουσείο: Αποθήκη ή ζωντανός οργανισμός· Μουσειολογικοί προβληματι-σμοί και ζητήματα. Κριτική.
Olson, S., Institute of Medicine (U.S.), & National Research Council (U.S.) (Eds.). (2012). From neurons to neighborhoods: An update: workshop summary. National Academies Press.
Παναγιωτοπούλου, Π. (2014). Η αξιοποίηση εναλλακτικών διδακτικών προσεγγίσεων με έμφαση στη μουσειοπαιδαγωγική για την καλλιέργεια των στάσεων των μαθητών δημοτικών σχολείων αναφορικά με την πολιτιστική κληρονομιά (Κωδικός 35725) [Διδακτορική διατριβή, Πανε-πιστήμιο Αιγαίου]. https://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/35725?lang=el#page/1/mode/1up
Πλακίτση, Κ. (2016). Σχέσεις και αλληλεπιδράσεις της εκπαίδευσης στις Φυσικές Επιστήμες με τη Μουσειοπαιδαγωγική. Στο Π. Κόκκοτας & Κ. Πλακίτση (Επιμ.), Μουσειοπαιδαγωγική και εκπαίδευση στις Φυσικές Επιστήμες. Θεωρία και Πράξη (3η εκδ, σσ. 44–66). Πατάκης.
Peterson, R., & Kim, Y. (2012). On the relationship between coefficient alpha and composite reliability. The Journal of Applied Psychology, 98(1), 194-198. https://doi.org/10.1037/a0030767
Pledge Times. (2021, October 5). The pandemic is pushing museums to go digital. Pledge Times. https://pledgetimes.com/the-pandemic-is-pushing-museums-to-go-digital/
Plourde, L. A. (2002). The influence of student teaching on preservice elementary teachers’ science self efficacy and outcome expectancy beliefs. Journal of Instructional Psychology, 29(4), 245–253.
Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Lee, J.-Y., & Podsakoff, N. P. (2003). Common method biases in behavioral research: A critical review of the literature and recommended remedies. Journal of Applied Psychology, 88(5), 879–903. https://doi.org/10.1037/0021-9010.88.5.879
Preacher, K. J., & Coffman, D. L. (2006). Computing power and minimum sample size for RMSEA [Computer software]. http://quantpsy.org/.
Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879–891. https://doi.org/10.3758/BRM.40.3.879
Rice, D., & Roychoudhury, A. (2003). Preparing more confident preservice elementary sci-ence teachers: One elementary science methods teacher’s self-study. Journal of Science Teacher Education, 14, 97–126. https://doi.org/10.1023/A:1023658028085
Richardson, H. A., Simmering, M. J., & Sturman, M. C. (2009). A tale of three perspectives: Examining post hoc statistical techniques for detection and correction of common method variance. Organizational Research Methods, 12(4), 762–800. https://doi.org/10.1177/1094428109332834
Robinson, K. (2006). Do schools kill creativity? [Video]. TED Conferences https://www.ted.com/talks/sir_ken_robinson_do_schools_kill_creativity#t-14657.
Robinson, K. (2013). How to escape education’s death valley [Video]. TED Conferences https://www.ted.com/talks/sir_ken_robinson_how_to_escape_education_s_death_valley#t-555698.
Robinson, K. (2016). Creative Schools: The grassroots revolution that’s transforming education. Penguin Books.
Robinson, K. (2018). Επίλογος. Στο Ε. Κουτσουβάνου, Μ. Κόνσολας, Τ. Αρβανίτη-Παπαδοπούλου, & Ε. Ζορμπαλά (Επίμ.), Το εκπαιδευτικό σύστημα της Φινλανδίας. Μαθή-ματα Παιδείας (σσ. 397–400). Παπαζήσης.
Rogoff, B., Callanan, M., Gutiérrez, K. D., & Erickson, F. (2016). The organization of infor-mal learning. Review of Research in Education, 40(1), 356–401. https://doi.org/10.3102/0091732X16680994
Σηφάκη, Σ. (2017). Μουσείο και Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: Οι απόψεις των εκπαιδευτικών Πρωτο-βάθμιας Εκπαίδευσης της Θεσσαλονίκης για τα μουσεία και τους μουσειοπαιδαγωγούς (Κωδικός 42974) [Διδακτορική διατριβή, Ιόνιο Πανεπιστήμιο]. https://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/42974?lang=el#page/1/mode/2up
Σπαθάρη-Μπεγλίτη, Ε. (2002). Μεθοδολογικές αρχές σύνδεσης σχολείου και κοινωνίας μέσω της διαδικασίας σύστασης εκπαιδευτικής σκευής και σχολικού Μουσείου: Προετοιμα-σία του μαθητή στην ανάπτυξη δεξιοτήτων δημιουργίας και αξιοποίησής τους στο πλαίσιο ενός ανοικτού στην κοινωνία σχολείου. Στο Σ. Γ. Κόκκινος & Ε. Αλεξάκη (Ε-πιμ.), Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη Μουσειακή Αγωγή (σσ. 213–218). Μεταίχμιο & Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Στεφάνου, Ε., Αθανασιάδης, Η., & Στέφος, Ε. (2013). Μνηµεία ιστορίας και πολιτιστικής κληρονοµιάς. Νοηµατοδότηση και ιεράρχηση των μνηµείων και υλικών καταλοίπων του παρελθόντος. Εµπειρική έρευνα µε εκπαιδευτικούς. Παιδαγωγικά Ρεύματα Στο Αιγαίο, Τεύχος 6-7, 1–17.
Sahlberg, P. (2018). Το εκπαιδευτικό σύστημα της Φινλανδίας. Μαθήματα Παιδείας. Ε. Κουτσουβά-νου, Μ. Κόνσολας, Τ. Αρβανίτη-Παπαδοπούλου, & Ε. Ζορμπαλά, (Επιμ.). Παπαζήσης.
Sahlberg, P. (2021). Finnish lessons 3.0: What can the world learn from educational change in Fin-land? (3rd ed.). Teachers College Press, Columbia University.
Satorra, A., & Bentler, P. (2010). Ensuring positiveness of the scaled difference Chi-square Test Statistic. Psychometrika, 75, 243–248. https://doi.org/10.1007/s11336-009-9135-y
Sears, R., Mueller-Hill, E., & Karadeniz, I. (2013). Preservice teachers perception of their preparation program to cultivate their ability to teach proof. Proceedings of the First Congress on Mathematics Education for Central America and the Caribbean. https://scholarcommons.usf.edu/tal_facpub/235
Shaffer, S. E. (2016). Engaging young children in museums. Left Coast Press, Inc.
Sheridan, L. (2016). Examining changes in pre-service teachers’ beliefs of pedagogy. Austral-ian Journal of Teacher Education, 41, 1–20. https://doi.org/10.14221/ajte.2016v41n3.1
Shonkoff, J. P., Phillips, D. A., & National Research Council (U.S.) (Eds.). (2000). From neu-rons to neighborhoods: The science of early child development. National Academy Press.
Shore, R. (2003). Rethinking the brain: New insights into Early Development (Revised edition). Families & Work Inst.
Siraj, I. (2017). Nurturing ‘21st century skills’ in Early Childhood Education and Care. In L. Loble, T. Creenaune, & J. Hayes (Eds.), Future Frontiers. Education for an AI World (pp. 141–154). Melbourne University Press & NSW Department of Education.
Soper, D. S. (2020). A-priori sample size calculator for structural equation models [Software]. https://www.danielsoper.com/statcalc
Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed). Pearson/Allyn & Bacon.
Tal, R., Bamberger, Y., & Morag, O. (2005). Guided school visits to natural history museums in Israel: Teachers’ roles. Science Education, 89(6), 920–935. https://doi.org/10.1002/sce.20070
Talboys, G. K. (2016). Using museums as an educational resource: An introductory handbook for Students and Teachers (2nd edition). Routledge.
Tosun, T. (2000). The beliefs of preservice elementary teachers toward science and science teaching. School Science and Mathematics, 100, 374–379. https://doi.org/10.1111/j.1949-8594.2000.tb18179.x
Triandis, H. C. (1977). Interpersonal behavior. Brooks/Cole.
Trofanenko, B., & Segall, A. (2012). Addressing the pedagogical purpose of indigenous dis-plays: The case of the National Museum of the American Indian. Diaspora, Indigenous, and Minority Education, 6(3), 141–156. https://doi.org/10.1080/15595692.2012.691134
Valcke, M., Sang, G., Rots, I., & Hermans, R. (2010). Taking prospective teachers’ beliefs into account in Teacher Education. In P. Peterson, E. Baker, & B. McGaw (Eds.), Interna-tional Encyclopedia of Education (3rd ed.) (pp. 622–628). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-044894-7.00668-0
Walsh, T. (2017). The AI revolution. In L. Loble, T. Creenaune, & J. Hayes (Eds.), Future Frontiers. Education for an AI World (pp. 1–20). Melbourne University Press & NSW De-partment of Education.
Ward, E. (2013, May 1). Can babies enjoy museums? Museums Association. https://www.museumsassociation.org/museums-journal/opinion/2013/05/01052013-can-babies-enjoy-museums/
Watson, R. (2017). On Education in the 21st Century. In L. Loble, T. Creenaune, & J. Hayes (Eds.), Future Frontiers. Education for an AI World (pp. 39–58). Melbourne University Press & NSW Department of Education.
Williams, L. J., Hartman, N., & Cavazotte, F. (2010). Method variance and marker variables: A review and comprehensive CFA marker technique. Organizational Research Methods, 13(3), 477–514. https://doi.org/10.1177/1094428110366036