Ψηφιακή κειμενική ανάλυση γλωσσικών πόρων με τη χρήση των Voyant Tools: η περίπτωση πρακτικών συνεδρίων της ΕΤΠΕ
Δημοσιευμένα:
Σεπ 30, 2025
Λέξεις-κλειδιά:
ΤΠΕ στην εκπαίδευση κειμενική ανάλυση Voyant Tools ψηφιακός γραμματισμός ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες
Περίληψη
Η παρούσα μελέτη διερευνά τα ερευνητικά θέματα και ζητήματα που αποτυπώνονται στα Πρακτικά των συνεδρίων της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση (ΕΤΠΕ) από το 1998 έως το 2019, αξιοποιώντας την υπολογιστική κειμενική ανάλυση μέσω του εργαλείου Voyant Tools. Στόχος είναι η αποτύπωση της θεματολογίας και της εξέλιξής της στον χρόνο, προκειμένου να κατανοηθούν οι επιστημονικοί και παιδαγωγικοί προσανατολισμοί στον χώρο των ΤΠΕ στην εκπαίδευση στην Ελλάδα. Το υλικό περιλάμβανε 2.610 εισηγήσεις, οι οποίες μετατράπηκαν σε κείμενα UTF-8 και αναλύθηκαν με χρήση λιστών εξαίρεσης λέξεων και ποσοτικών εργαλείων, όπως σύνοψη, συννεφόλεξα, όρους, συμφράσεις και τάσεις. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι συχνότερες λέξεις σχετίζονται με «χρήση», «διδασκαλία» και «εκπαίδευση», ενώ η αναφορά στις «ΤΠΕ» αυξάνεται σταδιακά μέχρι τα τελευταία χρόνια, αν και παρατηρείται ποσοτική μείωση, πιθανώς λόγω εναλλακτικής ορολογίας (π.χ. ψηφιακά εργαλεία). Η θεματολογία επικεντρώνεται σε εκπαιδευτικά λογισμικά, προγραμματισμό (ιδίως Scratch), διδακτικά σενάρια και γνωστικά αντικείμενα όπως γλώσσα, ιστορία, φυσικές επιστήμες και μαθηματικά. Ιδιαίτερη παρουσία έχουν οι θεματικές της επαυξημένης πραγματικότητας, της ρομποτικής, των εργαστηρίων STEM και των επιμορφώσεων εκπαιδευτικών. Διαπιστώνεται διαφοροποίηση ανάμεσα στα «γενικά» και τα «ειδικά» συνέδρια Διδακτικής της Πληροφορικής ως προς το λεξιλόγιο και τη θεματική εστίαση. Η ανάλυση των τάσεων δείχνει μετατόπιση προς περισσότερο μαθητοκεντρικές προσεγγίσεις, καθώς η «αξιοποίηση» των ΤΠΕ εμφανίζεται όλο και περισσότερο σε σχέση με τους μαθητές και τις μαθήτριες. Η μελέτη καταλήγει ότι τα Voyant Tools αποτελούν χρήσιμο μέσο διερευνητικής ανάλυσης και μπορούν να αξιοποιηθούν και στην εκπαιδευτική πράξη, ειδικά στο πλαίσιο των «Εργαστηρίων Δεξιοτήτων», για την καλλιέργεια ψηφιακών δεξιοτήτων και την εισαγωγή των μαθητών σε έννοιες ψηφιακού γραμματισμού και ψηφιακών ανθρωπιστικών επιστημών.
Λεπτομέρειες άρθρου
- Πώς να δημιουργήσετε Αναφορές
-
Μουράτογλου Ν., Μπίκου Ά.-Κ., & Μπίκος Κ. (2025). Ψηφιακή κειμενική ανάλυση γλωσσικών πόρων με τη χρήση των Voyant Tools: η περίπτωση πρακτικών συνεδρίων της ΕΤΠΕ. Έρευνα στην Εκπαίδευση, 14(1), 88–106. https://doi.org/10.12681/hjre.42392
- Τεύχος
- Τόμ. 14 Αρ. 1 (2025)
- Ενότητα
- Άρθρα
Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.
Τα πνευματικά δικαιώματα των άρθρων του περιοδικού ανήκουν στους συγγραφείς. Τα άρθρα διατίθενται με άδειες Creative Commons CC-BC-SA 4.0
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Asino, T. I., Jha, K., & Adewumi, O. (2020). Literacy in the Digital Age: From traditional to Digital to Mobile Digital Literacies. In Asino, T.I. (Ed.) Learning in the Digital Age (pp. 183-198). Oklahoma State University Libraries Stillwater. Retrieved 23 September 2025, from: https://open.library.okstate.edu/learninginthedigitalage/
Bacca, J., Baldiris, S., Fabregat, R., Graf, S., & Kinshuk. (2014). Augmented reality trends in education: A systematic review of research and applications. Educational Technology & Society, 17(4), 133–149. Retrieved 24 September 2025, from: https://www.j-ets.net/collection/published-issues/17_4
Bers, M. U. (2021). Coding as a playground: Programming and computational thinking in the early childhood classroom. Routledge.
Bode, K. (2018). A world of fiction: Digital collections and the future of literary history. University of Michigan Press. https://doi.org/10.3998/mpub.8784777
Brügger, Ν. (2016). Digital Humanities in the 21st Century: Digital Material as a Driving Force. Digital Humanities Quarterly, 10(2). Retrieved 23 September 2025, from: http://digitalhumanities.org/dhq/vol/10/3/000256/000256.html
Buckingham, D. (2007). Beyond technology: Children’s learning in the age of digital culture. Wiley.
Burdick, A., Drucker, J., Lunenfeld, P., Presner, T., & Schnapp, J. (2012). Digital_Humanities. MIT Press. Retrieved 23 September 2025, from: https://shorturl.at/g46CV
Cuban, L. (2001). Oversold and underused: Computers in the classroom. Harvard University Press. Retrieved 24 September 2025, from: https://lets.cinvestav.mx/Portals/0/SiteDocs/MediatecaSS/lets_sur_mediateca_cuban_oversold.pdf
D'Ignazio, C., & Bhargava, R. (2018). Creative Data Literacy: A Constructionist Approach to Teaching Information Visualization. Digital Humanities Quarterly, 12(4). Retrieved 23 September 2025, from: http://www.digitalhumanities.org/dhq/vol/12/4/000403/000403.html
Ertmer, P. A., & Ottenbreit-Leftwich, A. (2010). Teacher technology change: How knowledge, confidence, beliefs, and culture intersect. Journal of Research on Technology in Education, 42(3), 255–284.
Fraillon, J., Ainley, J., Schulz, W., Duckworth, D., & Friedman, T. (2020). Preparing for life in a digital world: The IEA International Computer and Information Literacy Study 2018 International Report. Springer/IEA. https://doi.org/10.1007/978-3-030-38781-5
Fraillon, J., Ainley, J., Schulz, W., Friedman, T., & Gebhardt, E. (2014). Preparing for life in a digital age: The IEA International Computer and Information Literacy Study International Report. Springer/IEA. https://doi.org/10.1007/978-3-319-14222-7
Gilster, P. (1997). Digital Literacy. New York: Wiley Computer Publishing.
Jenkins, H., Purushotma, R., Weigel, M., Clinton, K., & Robison, A. J. (2009). Confronting the challenges of participatory culture: Media education for the 21st century. MIT Press. https://doi.org/10.7551/mitpress/8435.001.0001
Jockers, M. L. (2013). Macroanalysis: Digital methods and literary history. University of Illinois Press. https://doi.org/10.5406/illinois/9780252037528.001.0001
Lankshear, C., & Knobel, M. (2008). Introduction. In C. Lankshear & M. Knobel (Eds). Digital literacies: Concepts, policies and practices (pp. 1- 16). New York: Peter Lang.
Liu, A. (2013). The meaning of the digital humanities. PMLA/Publications of the Modern Language Association of America, 128(2), 409–423. https://doi.org/10.1632/pmla.2013.128.2.409
Livingstone, S. (2004). Media literacy and the challenge of new information and communication technologies. Communication Review, 7(1), 3–14. https://doi.org/10.1080/10714420490280152
McCarty, W. (2005). Humanities Computing. New York: Palgrave Macmillan.
OECD (2023), PISA 2022 Results (Volume I): The State of Learning and Equity in Education, PISA, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/53f23881-en
Papert, S. (1980). Mindstorms: Children, computers, and powerful ideas. New York: Basic Books. Retrieved 24 September 2025, from: https://worrydream.com/refs/Papert_1980_-_Mindstorms,_1st_ed.pdf
Piper, A. (2018). Enumerations: Data and literary study. University of Chicago Press. https://doi.org/10.7208/chicago/9780226568898.001.0001
Ramsay, S. (2005). In Praise of Pattern, TEXT Technology 14(2), 177-190. Retrieved 23 September 2025, from: https://texttechnology.mcmaster.ca/~texttech/pdf/vol14_2/ramsay14-2.pdf
Rees, L.E.S. (2012). An Interpretation of Digital Humanities. In: Berry, D.M. (Eds). Understanding Digital Humanities. London: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9780230371934_2
Redecker C. (2009) Review of Learning 2.0 Practices: Study on the Impact of Web 2.0 Innovations on Education and Training in Europe. EUR 23664 EN. Luxembourg (Luxembourg): European Commission; 2009. JRC49108. Retrieved 24 September 2025, from: https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC49108
Resnick, M., Maloney, J., Monroy-Hernández, A., et al. (2009). Scratch: Programming for all. Communications of the ACM, 52(11), 60–67. https://doi.org/10.1145/1592761.1592779
Royal Society (2012). Shut down or restart? The way forward for computing in UK schools. Retrieved 23 September 2025, from: https://royalsociety.org/-/media/education/computing-in-schools/2012-01-12-computing-in-schools.pdf
Selwyn, N. (2011). Education and technology: Key issues and debates. Bloomsbury.
Siddiq, F., Scherer, R., & Tondeur, J. (2016). Teachers' emphasis on developing students' digital information and communication skills (TEDDICS): A new construct in 21st century education. Computers & Education, 92–93, 1–14. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2015.10.006
Sofos, A., (2010). Digital Literacy as a Category of Media competence and Literacy – an Analytical Approach of Concepts and Presuppositions for Supporting Media Competence at School. In P., Bauer, H., Hoffmann, & K., Mayrberger (Eds). Fokus Medienpädagogik – Aktuelle Forschung-und Handlungsfelder (pp. 62-82). München: kopaed.
Street, B. V. (1984). Literacy in Theory and Practice. Cambridge University Press.
Svensson, P. (2009). Humanities Computing as Digital Humanities, Digital Humanities Quarterly, 3(3). Retrieved 23 September 2025, from: http://digitalhumanities.org/dhq/vol/3/3/000065/000065.html#rockwell2003
Svensson, P. (2011). The digital humanities as a humanities project. Arts & Humanities in Higher Education, 11(1-2), 42-60. https://doi.org/10.1177%2F1474022211427367
Tondeur, J., Aesaert, K., Pynoo, B., van Braak, J., Fraeyman, N., & Erstad, O. (2015). Developing a validated instrument to measure preservice teachers’ ICT competencies: Meeting the demands of the 21st century. British Journal of Educational Technology, 48(2), 462-472. https://doi.org/10.1111/bjet.12380
Tondeur, J., van Braak, J., Ertmer, P. A., & Ottenbreit-Leftwich, A. (2017). Understanding the relationship between teachers’ pedagogical beliefs and technology use in education: A systematic review of qualitative evidence. Educational Technology Research and Development, 65, 555–575. https://doi.org/10.1007/s11423-016-9481-2
Underwood, T. (2014). Theorizing research practices we forgot to theorize twenty years ago. Representations, 127(1), 64–72. https://doi.org/10.1525/rep.2014.127.1.64
van Deursen, A., & van Dijk, J. (2010). Internet skills and the digital divide. New Media & Society, 13(6), 893-911. https://doi.org/10.1177/1461444810386774
Voogt, J., & Roblin, N. P. (2012). A comparative analysis of international frameworks for 21st-century competences: Implications for national curriculum policies. Journal of Curriculum Studies, 44(3), 299–321. https://doi.org/10.1080/00220272.2012.668938
Watson, D. M. (2001). Pedagogy before technology: Re-thinking the relationship between ICT and teaching. Education and Information Technologies, 6(4), 251–266. https://doi.org/10.1023/A:1012976702296
Βοσνιάδου, Σ. (2002). Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση: Προοπτικές, Προβλήματα και Προτάσεις. Στο Α. Δημητρακοπούλου (Επιμ.). Πρακτικά 3ου Συνεδρίου ΕΤΠΕ «Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση», Τόμος Α’, 26-29/9/2002, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2025, από: https://www.etpe.gr/custom/pdf/etpe160.pdf
Κουτσογιάννης, Δ. (2011). Λόγοι, μακροκείμενα και στρατηγικές κατά την αναπλαισίωση της πολυτροπικότητας στα διδακτικά εγχειρίδια νεοελληνικής γλώσσας του Γυμνασίου. Στο Μ. Πουρκός & Ε. Κατσαρού (Επιμ.). Βίωμα, μεταφορά και πολυτροπικότητα: Εφαρμογές στην επικοινωνία, την εκπαίδευση, τη μάθηση και τη γνώση (σσ. 550-574). Θεσσαλονίκη: Νησίδες.
Μπίκος, Κ. (2012). Ζητήματα Παιδαγωγικής που θέτουν οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών. Θεσσαλονίκη: Ζυγός.
Παπαηλία, Π., & Πετρίδης, Π., (2015). Ψηφιακή εθνογραφία. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2025, από: http://hdl.handle.net/11419/6117
Πηγές
Sinclair, S. & Rockwell, G. (2020). Voyant Tools. Retrieved 23 September 2025, from: https://voyant-tools.org/
Πρακτικά Συνεδρίων της ΕΤΠΕ. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2025, από: https://www.etpe.gr/conferences/
Υπουργική Απόφαση Αριθμ. Φ.7/79511/ΓΔ4/2020 (ΦΕΚ 2539/Β/24-6-2020) Εφαρμογή της πιλοτικής δράσης «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση». Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2025, από: https://www.minedu.gov.gr/publications/docs2020/document.pdf
