Sea lice (Ceratothoa oestroides), (Rissa, 1826), infestation in Mediterranean aquaculture: new information

Περίληψη

Τα Αρθρόποδα παράσιτα των ψαριών είναι: ΤαΚωπήποδα (Copepoda), χα Βραχυουρα (Brachiura) και χα Ισόποδα ( Isopoda). Περίπου 450 είδη Ισοπόδων είναι παράσιχα των θαλασσινών και γλυκών νερών. Τα ισόποδα ανήκουν στην υποκλάση των Μαλακοστράκων. Στις οικογένειες Cymothoidae και Anilocridae, που ο αριθμός των ειδών τους φτάνει τα 200, συμπεριλαμβάνονται και τα είδη παρασίτων, τα οποία παραμένουν στο σώμα των ψαριών καθ'όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Το κυριότερο είδος που ενδιαφέρει τις Ελληνικές θαλάσσιες ιχθυοκαλλιέργειες είναι το είδος Ceratothoa oestroides. Υπάρχουν και άλλα Ισόποδα παράσιτα (Flabellifera-Cymothoidae, Anilocridae) που έχουν αναφερθεί ότι προσβάλλουν τα εκτρεφόμενα λαβράκια και τις τσιπούρες, όπως Anilocraphysodes, Nerocilaorbignyi, Emethaaudouini, Ceratothoaparallela. To όνομα Anilocra χρησιμοποιείται εκτενώς από τους ιχθυοκαλλιεργητές για οποιοδήποτε Ισόποδο που προσβάλλει τα εκτρεφόμενα ψάρια. Ένα ώριμο θηλυκό Ισόποδο παράσιτο απελευθερώνει 400-550 προνυμφες κάθε φορά. Τα γένη Ceratothoa είναι μονίμως γόνιμα, όντας σε αναπαραγωγική κατάσταση ολόκληρο το χρόνο. Η γονιμότητα και η αναπαραγωγή αυξάνουν σε υψηλότερες θερμοκρασίες και ο Ιούλιος είναι ο καλύτερος μήνας για την αναπαραγωγή των Ισοπόδων παρασίτων στη Μεσόγειο. Τα μέλη αυτών των οικογενειών (Cymothoidae, Anilocridae) είναι πρωτανδρικά ερμαφρόδιτα. Για παράδειγμα, ένα άτομο αναπτύσσεται και λειτουργεί ως αρσενικό αρχικά και στη συνέχεια μπορεί να μετατραπεί σε θηλυκό. Ο διαχωρισμός του φύλου καθορίζεται μετά το δεύτερο στάδιο της προνυμφης (pulii Π), όταν οι λάρβες έχουν εγκαταλείψει πια το γεννητικό σάκο. Σχετικά με την πιο ευαίσθητη ηλικία των ψαριών ξενιστών, όταν τα παράσιτα προσκολλώνται στη στοματική κοιλότητα, συμφωνά με εμπειρικές παρατηρήσεις και αποτελέσματα ερευνών, υπάρχει μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ του βαθμού παρασιτικής μόλυνσης και του μήκους του ξενιστή. Τα μικρά ψάρια (<5g) είναι ο προφανής στόχος για την προσκόλληση των Ισοπόδων παρασίτων. Οι λάρβες του δευτέρου σταδίου (pulii Π) του είδους Ceratothoa oestroides παραμένουν ελεύθερες κολυμπώντας και είναι ικανές να επιμολύνουν έναν ξενιστή για περίπου επτά ημέρες στους 22°C. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ακόμα και στην περίπτωση στην οποία ο ξενιστής πεθαίνει, οι προνυμφες των Ισοπόδων παρασίτων αφήνουν αμέσως το νεκρό ψάρι και είναι ακόμα ικανές για άμεση αναζήτηση άλλου ξενιστή. Η παρασίτωση από Ισόποδα είναι από τις πιο κοινές των Καρκινοειδών σε ελεύθερης διαβίωσης τροπικά θαλασσινά ψάρια. Εμφανίζεται λιγότερο σε κρύα θαλασσινά νερά και σπάνια στα πελαγικά ψάρια και στα ψάρια του γλυκού νερού. Το ποσοστό προσβολής των Ισοπόδων παρασίτων, όπως και όλων των άλλων παρασίτων, σχετίζεται περισσότερο με την οικολογία των ξενιστών τους. Τα θαλασσινά ψάρια των ακτών προσβάλλονται πιο συχνά, σε αντίθεση με τα βενθικά και πελαγικά ψάρια, τα οποία προσβάλλονται σπανιότερα. Η εντατική ιχθυοκαλλιέργεια στις ακτές της Μεσογείου είναι ένα σχεδόν ιδανικό περιβάλλον που ευνοεί την παρουσία των Ισοπόδων παρασίχων. Έτσι, η προσβολή της εκτρεφόμενης τσιπούρας (Spams aurata), αλλά κυρίως του λαβρακιου (Dicentrarchus labrax) από ισόποδα παράσιτα, αποτελεί ένα συχνό πρόβλημα στη Μεσόγειο. Η Ceratothoa oestroides είναι το πιο κοινό από όλα τα Ισόποδα παράσιτα και προκαλεί σοβαρές καταστροφές στα εκτρεφόμενα ψάρια. Στα ελεύθερης διαβίωσης ψάρια, οι κοινοί ξενιστές των ισοπόδων παρασίτων είναι οι κέφαλοι (Mugil sp, Lisa sp), οι γόπες (Boops boops), οι σάλπες (Boops salpa),οι μαρμώρες (Lithognathus mormyrus) και οι σαργοί (Diplodus sargus). Αυτά τα είδη ψαριών βρίσκονται σε αφθονία γύρω από τους κλωβούς της τσιπούρας (Spams aurata) και του λαβρακιου (Dicentrarchus labrax), τρέφονται από την περισσευούμενη τροφή τους και αποτελούν παθητικούς φορείς για τη μεταβίβαση των παρασίτων στα εκτρεφόμενα. Μεγάλης έντασης μολύνσεις από τις προνυμφες των παρασίτων μπορούν να θανατώσουν τα μικρότερα ψάρια, όταν αυτές μολύνουν για πρώτη φορά, καθώς αναζητούν μόνιμη εγκατάσταση. Οι τραυματισμένοι ιστοί συχνά προσβάλλονται από δευτερογενείς μολύνσεις, όπως μολύνσεις με Aeromonas sp, Flexibacter sp, Vibrio sp και το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έντονη θνησιμότητα. Στα νεαρά ιχθυδια, η συνολική θνησιμότητα λόγω παρασίτωσης από προνυμφες του δευτέρου σταδίου (pulii Π) μπορεί να ξεπεράσει και το 15% ακόμα και χωρίς δευτερογενή βακτηριακή επιπλοκή. Η προσβολή από Ισόποδα παράσιτα επιβεβαιώνεται με απλή εξέταση ή μετά από ιστολογική παρατήρηση των παρασίτων στο δέρμα, το στόμα ή στη βραγχιακή κοιλότητα του ψαριού. Η πρόληψη συνίσταται κυρίως στη λήψη διαχειριστικών μέτρων στους κλωβούς. Πρέπει να αποφεύγονται υπερβολικά μεγάλες ιχθυοπυκνότητες στα νεαρά ψάρια. Συχνά, σε περιπτώσεις μεγάλων παρασιτώσεων και θνησιμοτήτων, μόνο η μείωση της πυκνότητας των ψαριών είναι αρκετή, ώστε να θεραπευτούν τα ψάρια. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι στις μονάδες εκτροφής λαβρακιών που εκτελούνται εμβολιασμοί ενέσιμα, η απομάκρυνση των ενηλίκων παρασίτων από τα αναισθησιοποιημένα ψάρια με τη βοήθεια λαβίδων οδηγεί σε απότομη μείωση του αριθμού των ψαριών που φέρουν ενήλικα παράσιτα.

Η αντιμετώπιση των παρασιτώσεων από τις προνυμφες των Ισοπόδων παρασίτων έχει δοκιμαστεί με αξιοσημείωτη επιτυχία με χρήση φορμόλης μέσα στις δεξαμενές για μια ώρα, σε συγκεντρώσεις περίπου 150 ppm και με συνεχή οξυγόνωση. Πειράματα στο εργαστήριο και δοκιμές πεδίου με δελταμεθρίνη απέδειξαν ότι η ελάχιστη δραστική δόση τόσο στο πεδίο όσο και in vitro, που σκοτώνει τα ενήλικα άτομα της Ceratothoa oestroides σε 30 λεπτά, είναι 0,05mg/lit.