Πειθαρχία και σχολικό περιβάλλον: παιδαγωγικές - ιστορικές - κοινωνιολογικές προσεγγίσεις

Πειθαρχία και σχολικό περιβάλλον: παιδαγωγικές - ιστορικές - κοινωνιολογικές προσεγγίσεις
Δημοσιευμένα: Jul 20, 2022
DOI: https://doi.org/10.12681/jret.29174
Λέξεις-κλειδιά:
Σχολικοί κανονισμοί πειθαρχία τιμωρία
Παρασκευή Μπουκουβάλα
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Απόστολος Καραούλας
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Περίληψη

Η πειθαρχία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαίδευσης και αναγκαία προϋπόθεση διασφάλισης της τάξης στα σχολικά περιβάλλοντα. Ωστόσο, εγείρεται έντονη ανησυχία για την αύξηση της παραβατικότητας και την κατάλυση της πειθαρχίας που καθιστά αναγκαία την αναζήτηση των αιτιών και των απαρχών του φαινομένου. Το φαινόμενο προσεγγίζεται και από την πλευρά των εκπαιδευτικών και των συμπεριφορών τους μέσα από μία ιστορική αναδρομή που ξεκινά τον 17ο – 18ο αιώνα στα ευρωπαϊκά σχολικά περιβάλλοντα, εστιάζοντας σε σχολεία της Βαυαρίας. Διαπιστώνεται η κατά περίπτωση επιβολή της πειθαρχίας, η επικέντρωσή της σε θέματα που σχετίζονταν με τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις αλλά και θέματα εμφάνισης και ενδυμασίας αλλά και τήρησης των κανόνων. Η επιβολή επίσης τιμωρίας -σωματικής ή ψυχολογικής-συνδέονταν άρρηκτα με τη διαπαιδαγώγηση. Η κατάσταση αλλάζει στα τέλη περίπου του 19ου αιώνα, όπου σιγά σιγά εδραιώνονται νέες εναλλακτικές προσεγγίσεις ως αντιστάθμισμα στην παραδοσιακή μορφή τιμωρίας. Εξετάζονται οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών στο θέμα της επιβολής πειθαρχίας αλλά και πώς αυτές διαμορφώθηκαν. Αναλύονται οι διάφορες μορφές βίας που ασκούνται στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά και οι έννοιες ‘θετική’ – ‘αρνητική’ πειθαρχία. Επιχειρείται η αναζήτηση των αιτιών της απείθαρχης συμπεριφοράς των παιδιών αλλά και οι τιμωρητικές πρακτικές των εκπαιδευτικών καθώς και οι ενδεδειγμένες προσεγγίσεις υπό το πρίσμα της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς που δημοσιεύουν σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους :

1. Οι συγγραφείς διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, χορηγώντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο περιοδικό «Επιστημονική Επετηρίδα του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων»  διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0, σύμφωνα με την οποία μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς.

2. Οι συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή του δημοσιευμένου στο περιοδικό έργου (π.χ. κατάθεση σε ένα ιδρυματικό αποθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την αναγνώριση της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό περιοδικό.

3. Στους συγγραφείς επιτρέπεται να δημοσιεύσουν την εργασία τους online (κατά προτίμηση σε ιδρυματικά αποθετήρια ή στην ιστοσελίδα τους) πριν και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας υποβολής, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγικές ανταλλαγές, όπως επίσης και παλαιότερες και ευρύτερες παραπομπές δημοσιευμένων εργασιών (The Effect of Open Access)

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικά Συγγραφέων
Παρασκευή Μπουκουβάλα, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ

Ε.ΔΙ.Π.

Απόστολος Καραούλας , Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ

ΕΔΙΠ

Αναφορές
American Academy of Pediatrics (1998). Committee on Psychosocial Aspects of Child and Family Health. Guidance for effective discipline. Pediatrics, 101, p. 723–728. https://doi.org/10.1542/peds.101.4.723
Ανδροπούλου, Δ. (2007). Ορισμοί, μορφές, αίτια και χρήση της σωματικής τιμωρίας. Ιστορική αναδρομή και ένταξη στο ευρύτερο κοινωνικό και αξιακό πλαίσιο των σύγχρονων κοινωνιών. Διάκριση της σωματικής τιμωρίας από άλλες μορφές κακοποίησης των παιδιών. Στο Γ. Νικολαΐδης, Κ. Πετρουλάκη, Μ. Σταυριανάκη (επίμ.), Η εξάλειψη της σωματικής τιμωρίας στα παιδιά (σσ 5-17). Αθήνα: Ινστιτούτο Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης.
Centre for Justice and Crime Prevention and the Department of Basic Education, (2012). Positive Discipline and Classroom Management. Pretoria. Ανακτήθηκε στις 3/12/2021 από:
_8lypdNeu4Y_positive_classroom_discipline_and_classroom_management_workbook.pdf (eceducation.gov.za)
Dreikurs, R. (1998). Maintaining Sanity in the classroom. London: Accelerated Development.
Dubanoski, R., Inaba, M. & Gerkewicz, B.A. (1983). Corporal punishment in schools: Myths, problems and alternatives. Child abuse & Neglect, Vol. 7, Issue 3 (1983) (pp 271-278). https://doi.org/10.1016/0145-2134(83)90004-2
Estrela, M. T. (1986). Une Etude sur 1'Indiscipline en Classe. Lisbon: Instituto Nacional de Investigaçao Cientifica.
Freyberg, Maximilian, Prokop von (1838). Pragmatische Geschichte der bayerischen Gesetzgebung und Staatsverwaltung seit den Zeiten Maximilian I. Τόμος 3. Leipzig
Frierson, P.R. (2021) Discipline and the cultivation of autonomy in Immanuel Kant and Maria Montessori. Journal of Philosophy of Education. 00 1– 15. https://doi.org/10.1111/1467-9752.12599
Gershoff, E.T. & Font, S.A. (2016). Corporal Punishment in U.S. Public Schools: Prevalence, Disparities in Use, and Status in State and Federal Policy. Social Policy Report, Vol. 30, Num. 1. Ανακτήθηκε Δεκέμβριος, 10, 2021 από: https://tinyurl.com/2p8f9ntp
Govender, D.S., Sookrajh, R. (2014). ‘Being hit was normal’: teachers’ (un)changing perceptions of discipline and corporal punishment. SA Journal of Education, Vol 34, No 2. doi: 10.15700/201412071φ111
Hunziker, O. (1881/1882): Geschichte der schweizerischen Volksschule in gedrängter Darstellung mit Lebensabrissen der bedeutenderen Schulmänner und um das schweizerische Schulwesen besonders verdienter Personen bis zur Gegenwart, 3 Bände. Zürich
Καλτσεράς, Δ. (2020). Η πειθαρχία και τα όρια στη συμπεριφορά των μαθητών στο Δημοτικό Σχολείο: απόψεις Διευθυντών/ντριών (Μεταπτυχιακή διατριβή). Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Ελλάδα
Καψάλης, Α.Γ (1989) Παιδαγωγική Ψυχολογία. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη
Keil Richard & Keil Robert (1858). Geschichte des Jenaischen Studentenlebens. Von der Gründung der Universität bis zur Gegenwart. Leipzig
Kluckhohn, A. (1875). Beiträge zur Geschichte des Schulwesens in Bayern vom 16. bis zum 18. Jahrhundert, München
Κυπριανού, Μ. (2017). Διαχείριση προβληματικής συμπεριφοράς στο σχολείο (Μεταπτυχιακή διατριβή). Πανεπιστήμιο ‘Νεάπολις’ Πάφου: Κύπρος. Ανακτήθηκε 20 Οκτωβρίου 2021 από https://cutt.ly/UUwD5Z4
Lam, S., Zwart, C., Chahal, I., Lane, D., Cummings, H. (1986). Preventing violence against children in schools: Contributions from the Be Safe program in Sri Lanka. Child abuse & Neglect, Vol. 76, Issue 3 (1983) (pp 129-137). https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2017.10.016
Mantel, A. (1933). Die uncherished Volksschule vor dem Ustertag. In: Erziehungsrat des Kantons Zürich (Hrsg.): Die zürcherischen Schulen seit der Regeneration. Festschriftzur Jahrhundertfeier. Band 1: Volksschule und Lehrerbildung 1832–1932. Zürich: Erziehungsdirektion
Παναγάκος, Ι. (2016). Διαχείριση προβλημάτων συμπεριφοράς στη Σχολική Τάξη: Τεχνικές Πρόληψης και Τεχνικές Παρέμβασης. Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης 2014 (2): 350. DOI:10.12681/edusc.155΄
Πειθαρχία, (2008). Στο Γ. Μπαμπινιώτης Λεξικό της νέας Ελληνικής γλώσσας: Με σχόλια για τη σωστή χρήση των λέξεων (3η έκδ.). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας
Πειθαρχία, (χ.χ.). Στο Λεξικό της Νεοελληνικής Κοινής online. Ανακτήθηκε Δεκέμβριο, 18, 2021 από: https://cutt.ly/PUwDJQc
Πουρσανίδου, Ε. (2016). Προβλήματα συμπεριφοράς στην τάξη και παρέμβαση του δασκάλου. Έρευνα στην Εκπαίδευση, 5(1), 62-75. Doi: https://doi.org/10.12681/hjre.9380
Salmi, J. (2000). Violence, Democracy and Education: An Analytical Framework. LAC Occasional Paper Series. Washington: Latin America and the Caribbean Region Department of Human Development (LCSHD). Ανακτήθηκε στις 3/12/2021 από: https://documents1.worldbank.org/curated/en/886001468739171906/pdf/multi-page.pdf
Shaeffer, S. (2006). Positive discipline in the inclusive, learning-friendly classroom: a guide for teachers and teacher educators. Bangkok: UNESCO. Ανακτήθηκε στις 3/12/2021 από: Positive discipline in the inclusive, learning-friendly classroom: a guide for teachers and teacher educators; 2014 (peopleinneed.net)
Scheibe, O. (1888). Melanchthons Verdienste um Erziehung und Unterricht. Geschichte des Domgymnasiums zu Merseburg, Kapitel IV, Die Schule zu Kursächsischer Zeit.
Σίσκου, Γ. (2014). Η τιμωρία στο σχολείο και η ορθόδοξη χριστιανική αγωγή: θεωρητική και εμπειρική προσέγγιση (Διδακτορική διατριβή). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης: Ελλάδα. Doi: 10.26262/heal.auth.ir.136457
Snell, L. (1840). Geist der neuen Volksschule in der Schweiz, nebst den Hoffnungen, welche der Menschen- und Vaterlandsfreund daraus schöpft. St. Gallen: Wartmann
Sybel, Heinrich von (1874). Historische Zeitschrift, Bd. 31. München
Χατζηφωτίου, Σ. (2007). Ο ρόλος των γονέων, των επαγγελματιών, του σχολείου και άλλων οργανισμών και θεσμών στην προσπάθεια για την εξάλειψη της σωματικής τιμωρίας των παιδιών. Η συμβολή των Μ.Κ.Ο., των ομάδων αυτοβοήθειας, η σημασία των σχολών γονέων και των προγραμμάτων αγωγής υγείας. Η προσπάθεια για διατηρήσιμα και πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και η εκπαίδευση των ίδιων των παιδιών στην αντίθεσή τους στη σωματική τιμωρία. Στο Γ. Νικολαΐδης, Κ. Πετρουλάκη, Μ. Σταυριανάκη (επίμ.), Η εξάλειψη της σωματικής τιμωρίας στα παιδιά (σσ 82-94). Αθήνα: Ινστιτούτο Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης.