Μια ειδική περίπτωση ορθογράφησης: Το ρ στα όρια των μορφημάτων


Γιώργος Γρηγόριος Σέργης
https://orcid.org/0000-0001-7243-1430
Περίληψη

Στην παρούσα εργασία πραγματευόμαστε μια ειδική περίπτωση ορθογράφησης που αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο σημείο της νεοελληνικής ορθογραφίας, αφού η σχολική Γραμματική δεν έχει συμπεριλάβει στις ρυθμίσεις της όλες εκείνες τις περιπτώσεις των νεότερων σύνθετων λέξεων που πρέπει να γραφούν με διπλό ή μονό ρ στα όρια των μορφημάτων τους, π.χ. ηχορύπανση ή ηχορρύπανση, ταχύρυθμος ή ταχύρρυθμος. Θέλοντας να εξετάσουμε τις πρακτικές που ακολουθούνται σήμερα για αυτή την κατηγορία συνθέτων, ανατρέξαμε σε σύγχρονα νεοελληνικά λεξικά, ώστε να διαπιστώσουμε τις ορθογραφικές τους επιλογές αλλά και τις προτάσεις τους, που απορρέουν μέσα από αυτές. Ταυτόχρονα, πραγματοποιήσαμε μικρή έρευνα στο Διαδίκτυο, ώστε να ελέγξουμε τα κριτήρια ορθογράφησης των χρηστών της ελληνικής για τα σύνθετα που εξετάζουμε. Τέλος, γίνεται προσπάθεια εξαγωγής ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με τη λύση που θα μπορούσε να υιοθετηθεί ώστε να λυθεί το συγκεκριμένο ορθογραφικό πρόβλημα. 

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικό Συγγραφέα
Γιώργος Γρηγόριος Σέργης

Εκπαιδευτικός ΠΕ70

med Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας

Υποψήφιος διδάκτορας Γλωσσολογίας

Αναφορές
Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Α. (2002). Αντίστροφο λεξικό της νέας ελληνικής. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.
Hartmann, R. R. K. (2015). Διδάσκοντας και ερευνώντας τη λεξικογραφία (Κ. Χατζηδήμου, μετάφρ.), 2η έκδοση. Θεσσαλονίκη: Αδελφών Κυριακίδη.
Ιορδανίδου, Α. & Καμηλάκη, Μ. (2019). Τα λεξικά γενικής γλώσσας: Διεθνείς προδιαγραφές και ελληνικό λεξικογραφικό τοπίο. Γλωσσολογία, 27, 65-88.
Ιορδανίδου, Α. & Μπατζόγλου, Β. (Επιμ.) (1991). Σύγχρονο λεξικό νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Πατάκης.
Ιορδανίδου, Α. & Σέργης, Γ. (2019). Νεοελληνική ορθογραφία: Μελέτη λαθών και ζητήματα διδασκαλίας. Μελέτες για την ελληνική γλώσσα, 39, 465-473.
Ιορδανίδου, Α. (1998). H ορθογραφία στα νεοελληνικά λεξικά. Γλώσσα, 44, 4-21.
Ιορδανίδου, Α. (1999). Ζητήματα τυποποίησης της σύγχρονης νεοελληνικής. Στο Α.-.Φ. Χριστίδης (Επιμ.), «Ισχυρές» και «ασθενείς» γλώσσες στην ευρωπαϊκή ένωση. Όψεις του γλωσσικού ηγεμονισμού. Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου. HELEXPO, Θεσσαλονίκη 26 -28 Μαρτίου 1997 (σσ. 835-845). Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ.
Ιορδανίδου, Α. (2014). Νεοελληνική ορθογραφία: σχολική γραμματική, αποκλίσεις και γλωσσική χρήση. Στο Ζ. Γαβριηλίδου & Α. Ρεβυθιάδου (Επιμ.), Μελέτες αφιερωμένες στην Ομότιμη Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Άννα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη (σσ. 279-296). Καβάλα: Σαΐτα.
Ιορδανίδου, Ά. (Επιστ. επιμ.) (1999). Οδηγός της νεοελληνικής γλώσσας, Α΄ μέρος. Αθήνα: Πατάκης.
Κακριδή-Φερράρι, Μ. (2008). Ορθογραφικές μεταρρυθμίσεις: τάσεις και αντιστάσεις. Στο Μ. Θεοδωροπούλου (Επιμ.), Θέρμη και φως. Αφιερωματικός τόμος στη μνήμη του Α.-Φ. Χριστίδη (σσ. 365-383). Θεσσαλονίκη: ΚΕΓ.
Κριαράς, Ε. (1995). Νέο ελληνικό λεξικό της σύγχρονης δημοτικής γλώσσας. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών.
Κατσούδα, Γ. (2009). Σύγχρονη πρακτική γραμματική τσέπης, 11η έκδοση. Αθήνα: Άγκυρα.
Liddell, H. G., Scott, R. & Κωνσταντινίδης, Α. (1904). Μέγα λεξικόν της ελληνικής γλώσσης. Αθήναι: Ιωάννης Σιδέρης.
Μανδαλά, Μ. (Επιμ.) (2002). Μείζον ελληνικό λεξικό: Τεγόπουλος-Φυτράκης, 3η έκδοση. Αθήνα: Αρμονία.
Μπαμπινιώτης, Γ. (2008). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, 3η έκδοση. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.
Μπαμπινιώτης, Γ. (2011). Ετυμολογικό λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, 2η έκδοση. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.
Μωυσιάδης, Θ. (2009). Στον αρμό τής σύνθεσης, Linguarium. Ανακτήθηκε 12 Δεκεμβρίου 2020, από https://linguarium.blogspot.com/2009/02/blog-post.html
Νεοελληνική Γραμματική: Αναπροσαρμογή της Μικρής Γραμματικής του Μανόλη Τριανταφυλλίδη (χ.χ.). Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Ξυδόπουλος, Γ. (2008). Λεξικολογία. Εισαγωγή στην ανάλυση της λέξης και του λεξικού. Αθήνα: Πατάκης.
Ξυδόπουλος, Γ., Αρχάκης, Α. & Τζωρτζάτου, Κ. (2014). Γλωσσική επίγνωση και ορθογραφία: παρατηρήσεις σε γραπτά μαθητών της Δ΄, Ε΄ και Στ΄ τάξης του Δημοτικού σχολείου με Γ1 τη νέα ελληνική. Μελέτες για την ελληνική γλώσσα, 34, 327-338.
Παπαναστασίου, Γ. (2008). Νεοελληνική ορθογραφία: ιστορία, θεωρία, εφαρμογή. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.
Παπαναστασίου, Γ. (2012). Προς ποια κατεύθυνση θα μπορούσε να κινηθεί μια νέα ορθογραφική μεταρρύθμιση; Στο Δ. Κουτσογιάννης, Α. Νάκας, Κ. Ντίνας, Γ. Παπαναστασίου & Σ. Χατζησαββίδης (Επιμ.), Πρακτικά Πανελλήνιου Συνεδρίου «35 χρόνια από τη Γλωσσοεκπαιδευτική Μεταρρύθμιση». Δίον Πιερίας, 4-6 Νοεμβρίου 2011. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ανακτήθηκε 12 Δεκεμβρίου 2020, από http://ins.web.auth.gr/images/stories/Dion/%CE%A0%CE%91%CE%A0%CE%91%CE%9D%CE%91%CE%A3%CE%A4%CE%91%CE%A3%CE%99%CE%9F%CE%A5.pdf
Πετρούνιας, Ε. (1984). Νεοελληνική Γραμματική και συγκριτική ανάλυση, Μέρος Α΄: Θεωρία. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
Ράλλη, Α. (2007). Η σύνθεση των λέξεων. Διαγλωσσική μορφολογική προσέγγιση. Αθήνα: Πατάκης.
Σαραντάκος, Ν. (2018). Τα ρο της ηχορύπανσης, Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία. Ανακτήθηκε 12 Δεκεμβρίου 2020, από https://sarantakos.wordpress.com/2018/03/30/posaro/
Σέργης, Γ. (2020). Η ορθογραφική ποικιλία στα νεοελληνικά λεξικά. Γλωσσολογία, 28, 167-188.
Συλλογικό έργο (1998). Λεξικό της κοινής νεοελληνικής. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.
Συλλογικό έργο (χ.χ.). Μεγάλο ηλεκτρονικό λεξικό νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Πατάκης. Ανακτήθηκε 14 Δεκεμβρίου 2020, από http://lexicon-neohel.patakis.gr/el/
Tseronis, A. & Iordanidou, A. (2009). Modern Greek Dictionaries and the Ideology of Standardisation. In A. Georgakopoulou & M. Silk (Eds.), Standard Languages and Language Standards: Greek, Past and Present (pp. 167-185). London: Ashgate.
Τριανταφυλλίδης, Μ. (1965). Άπαντα Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Γλωσσικό ζήτημα και γλωσσοεκπαιδευτικά. Ορθογραφικά-παιδαγωγικά, 7ος τόμος. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.
Τριανταφυλλίδης, Μ. κ.ά. (2002). Νεοελληνική γραμματική της δημοτικής: Ανατύπωση της έκδοσης του ΟΕΣΒ (1941) με διορθώσεις. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.
Τσοπανάκης, Α. (2014). Νεοελληνική γραμματική, 5η έκδοση. Θεσσαλονίκη: Δέσποινα Κυριακίδη.
Φιλιππάκη-Warburton, Ε., Γεωργιαφέντης, Μ., Κοτζόγλου, Γ. & Λουκά, Μ. (χ.χ.). Γραμματική E΄ και Στ΄ Δημοτικού. Αθήνα: ΙΤΥΕ «Διόφαντος».
Χαραλαμπάκης, X. (Επιμ.) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών.
Χαραλαμπάκης, Χ. (2001). Ορθογραφικά προβλήματα της νεοελληνικής. Μέντορας, 4, 185-201.
Χατζησαββίδης, Σ. & Χατζησαββίδου, Α. (χ.χ.). Γραμματική νέας ελληνικής γλώσσας, Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου. Αθήνα: ΙΤΥΕ «Διόφαντος».
Χατζησαββίδης, Σ. (2015). Η ορθογραφία στην ελληνική εκπαίδευση: Προβληματισμοί και προτάσεις. Στο Γ. Ανδρουλάκης (Επιμ.), Γλωσσική παιδεία (σσ. 274-284). Αθήνα: Gutenberg.