Exploiting liquid racism texts within the multiliteracies framework Critical literacy proposals and teachers' attitudes

Αξιοποιώντας κείμενα ρευστού ρατσισμού στο πλαίσιο των πολυγραμματισμών: Προτάσεις κριτικού γραμματισμού και στάσεις των εκπαιδευτικών (ελληνικά)
Published: May 23, 2024
DOI: https://doi.org/10.12681/jret.34813
Keywords:
liquid racism multiliteracies critical literacy teachers’ attitudes
Ειρήνη Σκούρα
Πανεπιστήμιο Πατρών
https://orcid.org/0009-0001-8162-6544
Βάσια Τσάμη
Πανεπιστήμιο Πατρών
Αργύρης Αρχάκης
Πανεπιστήμιο Πατρών
Abstract

In this article, we present indicative teaching proposals for the critical exploitation of texts reproducing an ambiguous form of racism, i.e. liquid racism (Weaver, 2016). Following the multiliteracies model (Kalantzis & Cope, 2012), the goal of our proposal is to render students capable of identifying, questioning and attempting to change the racist positions put forward by (so-called) anti-racist discourse. In particular, we propose the critical analysis in class of a humorous narrative text with an anti-racist stance created by the United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). The analysis is based on Bamberg’s (1997) narrative positioning model and on the General Theory of Verbal Humor (Attardo, 1994, 2001, 2020). Since the implementation of such proposal requires teachers’ involvement, we also attempt to detect the attitudes of a group of teachers towards critical literacy activities. Teachers’ attitudes were recorded through questionnaires after their participation in a seminar related to the critical exploitation of texts where liquid racism is attested. The investigation of participants’ responses brings to the surface both their positive attitudes and their reservations towards our critical teaching proposals. Overall, this study could form the basis for the future reworking both of our teaching proposals and of their application in educational settings.

Article Details
  • Section
  • Articles
Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Authors who publish with this journal agree to the following terms:

  1. Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution Non-Commercial License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
  2. Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g. post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
  3. Authors are permitted and encouraged to post their work online (preferably in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
Downloads
Download data is not yet available.
References
Αναστασιάδη-Συμεωνίδη, Α., Αποστολίδου, Β., Ιορδανίδου, Α., Καραντζόλα, Ε., Κοσεγιάν, Χ., Μητσιάκη, Μ., Παπαδοπούλου, Μ., Φλιάτουρας, Α., Χατζησαββίδης, Σ., & Χοντολίδου, Ε. (2015). Οι καινοτομίες του νέου Προγράμματος Σπουδών για τη γλώσσα στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Μελέτες για την ελληνική γλώσσα 36, 55-66.
Anthias, F., & Lloyd. C. (2002). Introduction: Fighting racisms, defining the territory. In F. Anthias & C. Lloyd (Eds.), Rethinking Anti-racisms. From Theory to Practice (pp. 1-21). London: Routledge.
Αρχάκης, Α. (2020). Από τον εθνικό στον μετα-εθνικό λόγο: Μεταναστευτικές ταυτότητες και κριτική εκπαίδευση. Αθήνα: Πατάκης.
Αρχάκης, Α., & Τσάκωνα, Β. (2011). Ταυτότητες, αφηγήσεις και γλωσσική εκπαίδευση. Αθήνα: Πατάκης.
Αρχάκης, Α., Καραχάλιου, Ρ., Τσάμη, Β., & Λαζανάς, Α. (2023). Ανιχνεύοντας τον ρατσισμό σε ένα σώμα αντιρατσιστικών κειμένων για μεταναστευτικούς και προσφυγικούς πληθυσμούς. Στο Α. Αρχάκης, Ρ. Καραχάλιου & Β. Τσάκωνα (Επιμ.), Ιχνηλατώντας τη Διείσδυση του Ρατσισμού στον Αντιρατσιστικό Λόγο: Μελέτες για τον Ρευστό Ρατσισμό (σσ. 51-126). Αθήνα: Πεδίο.
Archakis, A. (2022). Tracing racism in antiracist narrative texts online, Ethnic and Racial Studies 45(7), 1261-1282, DOI: https://doi.org/10.1080/01419870.2021.1904145
Archakis, A., Lampropoulou, S., & Tsakona, V. (2018). “I’m not racist but I expect linguistic assimilation”: The concealing power of humor in an anti-racist campaign. Discourse, Context and Media 23, 53-61, DOI: https://doi.org/10.1016/j.dcm.2017.03.005
Archakis, Α., & Tsakona, V. (2018). A critical literacy proposal for exploring conflict and immigrant identities in classroom – Or how not to sweep conflict under the multicultural classroom carpet. Journal of Language Aggression and Conflict 6(1), 1-25, DOI: https://doi.org/10.1075/jlac.00001.arc
Archakis, A., & Tsakona., V. (2022). “It is necessary to try our best to learn the language”: A Greek case study of internalized racism in antiracist discourse. Journal of International Migration and Integration, 23, 161-182, DOI: doi.org/10.1007/s12134-021-00831-3.
Attardo, S. (1994). Linguistic Theories of Humour. Berlin: Mouton de Gruyter.
Attardo, S. (2001). Humorous Texts: A Semantic and Pragmatic Analysis. Berlin: Mouton de Gruyter.
Attardo, S. (2020). The Linguistics of Humor: Αn Introduction. Oxford: Oxford University Press.
Baker, C. (1992). Attitudes and language. Clevedon, England: Multilingual Matters.
Bamberg, M. (1997). Positioning between structure and performance. Journal of Narrative and Life History 7, 335-342, DOI: https://doi.org/10.1075/jnlh.7.42pos
Baynham, M. (2002). Πρακτικές γραμματισμού. (Μ. Αραποπούλου, Μτφ.). Αθήνα: Μεταίχμιο. (έκδοση πρωτοτύπου 1995).
Baynham, Μ., & De Fina, A. (2017). Narrative analysis in migrant and transnational contexts. In M. Martin-Jones & D. Martin (Eds.), Researching Multilingualism: Critical and ethnographic perspectives (pp. 31-45). London/New York: Routledge.
Beck, A. S. (2005). A Place for Critical Literacy. Journal of Adolescent and Adult Literacy 48(5), 392-400, DOI: https://doi.org/10.1598/JAAL.48.5.3
Behrman, E. H. (2006). Teaching about Language, Power, and Text: A Review of Classroom Practices that Support Critical Literacy. Journal of Adolescent and Adult Literacy 49(6), 490-498, DOI: https://doi.org/10.1598/JAAL.49.6.4
Brown, P., & Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge: Cambridge University Press.
Bruner, J. (2001). Self-Making and World-Making. In J. Brockmeier & D. Carbaugh (Eds.), Narrative and Identity: Studies in Autobiography, Self and Culture (pp. 25-37). Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Γκόβαρης, Χ., & Μανούσου, Χ. (2015). Διδασκαλία για τη συμπερίληψη του «άλλου»: Εμπειρίες και αποτελέσματα από την εφαρμογή μιας διαπολιτισμικής έρευνας δράσης σε δημοτικό σχολείο. Στο Α. Χατζηδάκη (Επιμ.), Επιστήμες Αγωγής, Θεματικό Τεύχος Κοινωνιογλωσσικές και διαπολιτισμικές προσεγγίσεις στην πολιτισμική ετερότητα στο σχολείο (σσ. 10-34). Κρήτη: Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Curdt-Christiansen, X. L. (2010). Competing priorities: Singaporean teachers’ perspectives on critical literacy. International Journal of Educational Research 49(6), 184-194, DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijer.2011.04.001
De Fina, A. (2000). Orientation in immigrant narratives: The role of ethnicity in the identification of characters. Discourse Studies 2(2), 131-157, DOI: https://doi.org/10.1177/146144560000200200
Fairclough, N. (1989). Language and Power. London: Longman.
Fairclough, N. (Εd.). (1992). Critical Language Awareness. London: Longman.
Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. London/New York: Routledge.
Fajardo, M-F. (2015). A review of critical literacy beliefs and practices of English language learners and teachers. University of Sydney Papers in TESOL, 10, 29-56.
Freire, P. (1970). Pedagogy of the Oppressed. New York: Continuum.
Ιντζίδης, Ε. (2023). Τα Προγράμματα Σπουδών γλωσσικής αγωγής 2011 και 2021: Διαλογική (discursive) δομή, κοινωνικοί δρώντες, ιεραρχίες. Πρακτικά 42ης Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας του ΑΠΘ - Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα 42, 193-200.
Janks, H. (2000). Domination, access, diversity and design: Α synthesis for critical literacy education. Educational Review 52(2), 175-186, DOI: https://doi.org/10.1080/713664035
Kalantzis, M., & Cope, B. (2012). Literacies. Cambridge: Cambridge University Press.
Kalantzis, M., & Cope, B. (2013). Νέα μάθηση: Βασικές αρχές για την επιστήμη της εκπαίδευσης. (Γ. Χρηστίδης, Μτφ.). Αθήνα: Κριτική. (έκδοση πρωτοτύπου 2008).
Κοντοβούρκη, Σ. (2013). Κριτικός Γραμματισμός. Μια προσπάθεια θεωρητικής οριοθέτησης της έννοιας. Η διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος στη Δημοτική και Μέση Εκπαίδευση. Πρακτικά του 13ου Συνεδρίου. Εκπαιδευτικός Όμιλος Κύπρου (σσ. 25-46). Λευκωσία: Κύπρος.
Κοντοβούρκη, Σ., & Ιωαννίδου, Έ. (2013). Κριτικός γραμματισμός στο κυπριακό σχολείο: Αντιλήψεις, πρακτικές και στάσεις εκπαιδευτικών. Προσχολική και Σχολική Εκπαίδευση 1, 82-107, DOI: dx.doi.org/10.12681/ppej.50
Κουτσογιάννης, Δ. (2015). Ανάλυση Σχολικού λόγου: Η γλωσσική διδασκαλία σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο. Θεσσαλονίκη: Κέντρο ελληνικής γλώσσας.
Κουτσογιάννης, Δ. (2017). Γλωσσική διδασκαλία χθες, σήμερα, αύριο: Μια πολιτική προσέγγιση. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών/Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη.
Labov, W. (1972). Language in the Inner City: Studies in Black English Vernacular. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Leland, C.H., Harste, J. C., & Huber, K. R. (2005). Out of the box: Critical literacy in a first-grade classroom. Language Arts 82(5), 257-268.
Lewison, M., Flint, A. S., & Van Sluys, K. (2002). Taking on critical literacy. The journey of newcomers and novices. Language Arts 79(5), 382-392.
Μακρή-Τσιλιπάκου, Μ. (2014). Πρακτικές κοινωνιο(γλωσσι)κής κατηγοριοποίησης: Κατηγορίες μέλους. In G. Kotzoglou, N. Nikolou, E. Karantzola, K. Frantzi, I. Galantomos, M. Georgalidou, V. Kourti-Kazoullis, Ch. Papadopoulou, E. Vlachou (Eds.), Selected papers of the 11th international conference on Greek linguistics (pp. 19-45). Rhodes: University of the Aegean.
New London Group. (1996). A pedagogy of multiliteracies: Designing social futures. Harvard Educational Review 66, 60-92, DOI: https://doi.org/10.17763/haer.66.1.17370n67v22j160u
O’Brien, E. (2009). From antiracism to antiracisms. Sociology Compass 3(3), 501-512, DOI: https://doi.org/10.1111/j.1751-9020.2009.00206.x
Πανταζής, Β. (2015). Αντιρατσιστική εκπαίδευση. Αθήνα: Κάλλιπος, Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις. Ανακτήθηκε Ιούνιο 2023 από: http://hdl.handle.net/11419/1633
Π.Σ. (2011). Πρόγραμμα Σπουδών για τη Διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας & της Λογοτεχνίας & της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση. Αθήνα: Υ.Π.Δ.Β.Μ.Θ. & Π.Ι.
Π.Σ. (2022). Πρόγραμμα Σπουδών της Νεοελληνικής Γλώσσας στις Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξεις Γυμνασίου. Αθήνα: Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής.
Parker, C., & Bickmore, K. (2012). Conflict management and dialogue with diverse students: novice teachers’ approaches and concerns. Journal of Teaching and learning 8(2), 47-64, DOI: https://doi.org/10.22329/jtl.v8i2.3313
Σκούρα, Ε. (2022). Προτάσεις κριτικής αξιοποίησης κειμένων ρευστού ρατσισμού στο πλαίσιο των πολυγραμματισμών [Μεταπτυχιακή εργασία]. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών.
Στάμου, Γ. Α., Αρχάκης, A., & Πολίτης, Π. (2016). Γλωσσική ποικιλότητα και κριτικοί γραμματισμοί στον λόγο της μαζικής κουλτούρας: Χαρτογραφώντας το πεδίο. Στο Γ. Α. Στάμου, Π. Πολίτης & Α. Αρχάκης (Επιμ.), Γλωσσική ποικιλότητα και κριτικοί γραμματισμοί στον λόγο της μαζικής κουλτούρας: Εκπαιδευτικές προτάσεις για το γλωσσικό μάθημα (σσ. 13-55). Καβάλα: Σαΐτα.
Στεργίου Λ., & Σιμόπουλος Γ. (2019). Μετά το Κοντέινερ: Διαπολιτισμική Ματιά στην Εκπαίδευση Προσφύγων. Αθήνα: Gutenberg.
Sacks, H. (1992). Lectures on Conversation. Cambridge: Blackwell.
Sammut, G. (2020). Attitudes, social representations and points of view. In G. Sammut, E. Andreouli, G. Gaskell & J. Valisner (Eds.), The Cambridge Handbook of Social Representations (pp. 96-112). Cambridge: Cambridge University Press.
Sifianou, M., & Bayraktaroğlu, A. (2012). “Face”, stereotyping, and claims of power: The Greeks and Turks in interaction. In C. Bratt Paulston, S.F. Kiesling & E.S. Rangel (Eds.). The Handbook of Intercultural Discourse and Communication (pp. 292-312). Oxford: Wiley/Blackwell.
Τεντολούρης, Φ., & Χατζησαββίδης, Σ. (2014). Λόγοι του κριτικού γραμματισμού και η «τοποθέτησή» τους στη σχολική πράξη: Προς μια γλωσσοδιδακτική αναστοχαστικότητα. Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα 34, 411-421.
Τσάκωνα, Β. (2013). Η κοινωνιογλωσσολογία του χιούμορ. Αθήνα: Γρηγόρης.
Τσάκωνα, Β., Καραχάλιου, Ρ. & Αρχάκης, A. (2020). Μετανάστευση και κριτικός γραμματισμός: H περίπτωση του ρευστού ρατσισμού. Στο Σ. Σοφοκλέους (Eπιμ.) Πρακτικά του 3ου Διεθνούς Συνεδρίου: «Γραμματισμός και Σύγχρονη Κοινωνία: Ταυτότητες, Κείμενα, Θεσμοί» (σσ. 525-539). Κύπρος: Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου.
Tsakona, V. (2003). Jab lines in narrative jokes. Humor: International Journal of Humor Research 16(3), 315-329, DOI: https://doi.org/10.1515/humr.2003.017
Tsakona, V. (2019). Talking about humor, racism, and anti-racism in class: A critical literacy proposal. Bulletin of the Transilvania. University of Braşov Series IV: Philology and Cultural Studies 12(61) (2), 111-141, DOI: https://doi.org/10.31926/but.pcs.2019.61.12.14
Tsakona, V., Karachaliou, R., & Archakis, A. (2020). Liquid Racism in the Greek Anti-Racist Campaign #StopMindBorders. Journal of Language Aggression and Conflict 8(2), 232-261, DOI: https://doi.org/10.1075/jlac.00036.tsa
Τσάμη, Β., Καπογιάννη, Ε., Τσάκωνα, Β., & Αρχάκης, Α. (2019). Το χιούμορ και η διδακτική του αξιοποίηση στο πλαίσιο του κριτικού γραμματισμού: Ανίχνευση των στάσεων των εκπαιδευτικών. Στο Θ. Μαρκόπουλος, Χ. Βλάχος, Α. Αρχάκης, Δ. Παπαζαχαρίου, Γ. Ι. Ξυδόπουλος & Ά. Ρούσσου (Eπιμ.), Πρακτικά του 14ου Διεθνούς Συνεδρίου Ελληνικής Γλωσσολογίας, 5-8 Σεπτεμβρίου 2019 (σσ. 1333-1346). Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών.
Τσάμη, Β. & Ρεβίθη, Ε. (2023). Ο ρευστός ρατσισμός στο εκπαιδευτικό πλαίσιο: Κριτική ανάλυση στα διδακτικά εγχειρίδια της Νεοελληνικής Γλώσσας. Στο Α. Αρχάκης, Ρ. Καραχάλιου & Β. Τσάκωνα (Eπιμ.), Ιχνηλατώντας τη Διείσδυση του Ρατσισμού στον Αντιρατσιστικό Λόγο: Μελέτες για τον Ρευστό Ρατσισμό (σσ. 445-475). Αθήνα: Πεδίο.
Τσάμη, Β., Σκούρα, Ε., & Αρχάκης, Α. (2021). Η συνύπαρξη του ρατσιστικού και του αντιρατσιστικού λόγου σε ανέκδοτα για μεταναστευτικούς-προσφυγικούς πληθυσμούς: Μια κριτική ανάλυση του ρευστού ρατσισμού. Γλωσσολογία/Glossologia 29, 59-75.
Tsami, V., Skoura, E., & Archakis, A. (submitted). Racist and antiracist discourse in Greek migrant/refugee jokes: A multiliteracies teaching proposal about liquid racism.
Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. (2018). Η συνάντηση. Ανακτήθηκε Ιούνιο 2023 από: https://www.youtube.com/watch?v=tm1s3VQIQqY&t=10s
Υ.ΠΑΙ.Θ. (2021). Διδακτέα ύλη και οδηγίες διδασκαλίας για τα μαθήματα Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία του Ημερήσιου και Εσπερινού Γυμνασίου για το σχολικό έτος 2021-2022. Αθήνα: Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Ανακτήθηκε Ιούνιο 2023 από: https://www.esos.gr/sites/default/files/articles-legacy/_neoellinikis_glossas_kai_grammateias_toy_imerisioy_kai_toy_esperinoy_gymnasioy_gia_to_sholiko_etos_2021-2022.pdf
van Dijk, Τ. A. (1992). Discourse and the denial of racism. Discourse and Society 3(1), 87-118.
van Dijk, T. A. (2005). Racism and discourse in Spain and Latin America. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
van Dijk, T. A. (2008). Discourse and Power. New York: Palgrave Macmillan.
van Dijk, T. A. (2021). Antiracist Discourse: Theory and History of a Macromovement. Cambridge: Cambridge University Press.
Vasquez, V-M. (2017). Critical Literacy. Oxford Research Encyclopedia of Education. Ανακτήθηκε Ιούνιο 2023 από: https://oxfordre.com/education/view/10.1093/acrefore/
Φτερνιάτη, Ά. (2010). Το διδακτικό υλικό για το γλωσσικό μάθημα του δημοτικού και η παιδαγωγική του γραμματισμού και των πολυγραμματισμών. Νέα Παιδεία 135.
Ψηφιακή Βάση Δεδομένων Αντιρατσιστικών Κειμένων WΙΚΙ-TRACE. (2023). Ανακτήθηκε Ιούνιο 2023 από: https://traceprojectwiki.miraheze.org/wiki/Αρχική_σελίδα
Weaver, S. (2016). The Rhetoric of Racist Humor: US, UK and Global Race Joking. London: Routledge.
Winant, H. (2002). The modern world racial system in transition. In F. Anthias & C. Lloyd (Eds.), Rethinking Anti-Racisms: From Theory to Practice (pp. 100-110). London: Routledge.