Το αέναο παιγνίδι των διαφορών

Περίληψη

Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του άρθρου υπήρξαν δύο παρατηρήσεις του Urlich Beck: η πρώτη αναφέρεται στην ανεπάρκεια των κωδικοποιημένων διπολικών διαφορών (που συγκρότησαν, κατά καιρούς, διάφοροι κοινωνικοί στοχαστε'ς) να εξηγήσουν τις λειτουργίες των κοινωνικών συστημάτων η δεύτερη, στην ανάγκη για αντικατάσταση αυτού του τρόπου κοινωνιολογικής προσε'γγισης, του βασισμένου στις διπολικές αντιθέσεις, με έναν πιο εύπλαστο και πλουραλιστικό που θα κατευθύνεται από την αρχή της συμπληρωματικότητας. Προκειμένου να υποστηριχθεί πως η διαφορά, τουλάχιστον στον Luhmann, αναφέρεται αφ’ εαυτής στη συμπληρωματικότητα και στη σχέση και όχι στην αντίθεση, το άρθρο προβαίνει σε θεωρητική ανασκόπηση της εν λόγω έννοιας από την οπτική κυρίως της κυβερνητικής δευτέρας τάξεως και της θεωρίας για τα κοινωνικά συστήματα του Luhmann. Σχολιάζοντας κριτικά τα υπέρ και τα κατά της συστημικής προσέγγισης, και συμφωνώντας με τον Beck όσον αφορά το μονοδιάστατο των δυαδικών κωδίκων του Luhmann, το άρθρο αντί για την εγκατάλειψη των διαφορών, πράγμα αδύνατον, προτείνει η κοινωνιολογική σκέψη να στραφεί στην παρατήρηση των πολλαπλών διαφορών οι οποίες, συναρμοσμένες σε αξιολογικούς άξονες, παρέχουν στα κοινωνικά συστήματα τα αναγκαία στοιχεία για τη διαφοροποίηση και αναπαραγωγή τους. Τέλος, υποδεικνύοντας ως μέσο ανάδειξης των κοινωνικών συστημάτων τις κοινωνικές έλλογες πρακτικές, το άρθρο υπαινίσσεται ότι οι τελευταίες είναι επίσης οι τόποι ανάδειξης των παρατηρητών, ήτοι όσων έχουν τη δυνατότητα να προβαίνουν σε επιλογές. Οι πρακτικές μπορεί να λειτουργούν βάσει διαφορών, αλλά όπως μπορεί κανείς να συμπε- ράνει, λόγω του ότι χαρακτηρίζονται από την ανθρώπινη ανάγκη για συνεργασία και κοινωνικότητα, αφήνουν περιθώρια για την εισαγωγή της βούλησης στο παιγνίδι των διαφορών.