Να είμαι ο εαυτός μου: Η αυθεντικότητα του υποκειμένου στον J. J. Rousseau ως πολιτικό αίτημα

Περίληψη

Η ανάπτυξη της εξατομίκευσης και της εσωτερικότητας των ανθρώπινων υποκειμένων τη νεότερη εποχή παράγει νέο στοχασμό περί της έννοιας του εαυτού. Η απάντηση στο ερώτημα ‘ποιος είμαι’ δεν είναι αυτονόητη ούτε μπορεί πλέον να αναχθεί σε κοινωνικές ταυτότητες και σε εξωτερικές πηγές. Ο Jean-Jacques Rousseau συλλαμβάνει το πρόβλημα- ακόμη δε περισσότερο, το αντιμετωπίζει στοχαζόμενος τον βίο του. Τα αυτοβιογραφικά του κείμενα, αλλά όχι μόνον αυτά, καταπιάνονται με ερωτήσεις όπως ‘ποιος υπήρξα στη ζωή μου;’, ‘ήμουν πιστός, δηλαδή σε συμφωνία, προς τον βαθύτερο εαυτό μου;’ και ‘πώς μπορεί να προσδιοριστεί αυτή η σχέση προς τον εαυτό;’. Για τον Rousseau αυτά τα ερωτήματα μετασχηματίζονται στην ηθική προσταγή ‘να είμαι ο εαυτός μου’ ή ‘να γίνω ο εαυτός μου’, θεμελιώνοντας έτοι τον προβληματισμό περί ‘αυθεντικότητας’. Σε αυτό το άρθρο ανακατασκευάζουμε κριτικά τις θέσεις του Rousseau περί αυθεντικότητας με αναφορά σε πρωτογενή κείμενα. Αναλύουμε την κριτική του στις μη αυθεντικές σχέσεις με επίκεντρο την κοινωνική ζωή του Παρισιού, στην ηθική αναμόρφωσή του ίδιου και, τέλος, στις αυθεντικές σχέσεις που, υποθετικά, εντοπίζονται στην εξιδανικευμένη Γενεύη της εποχής του και στην πολιτική κοινότητα του Κοινωνικού Συμβολαίου. Συμπεραίνουμε ότι, ενώ ο Rousseau είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος στην κριτική του -η οποία παράγει το πολιτικό αίτημα της αντικατάστασης των αλλοτριωτικών και εκμεταλλευτικών σχέσεων από σχέσεις ελευθερίας και αυθεντικότητας-, δεν κατορθώνει να προσφέρει υποδειγματικά μοντέλα αυθεντικότητας.