"Αξιακή κρίση"-"αξιολογική κρίση" και ο ρόλος της επιστήμης: Επαναπροσέγγιση των συγκεκριμένων εννοιών του Max Weber και της απόδοσής τους στα ελληνικά

Περίληψη

Ενώ οι αξιαχές χρίσεις είναι ενδεικτικές του τι επιθυμούμε περισσότερο σύμφωνα με τα υποκειμενικά κριτήρια και τις πεποιθήσεις μας, οι αξιολογικές κρίσεις -αντίθετα- είναι οι κατά το δυνατόν αντικειμενικές, έγκυρες και αξιόπιστες αξιολογήσεις που σχηματίζονται με την αρωγή της λογικής και της επιστήμης. Ο πρόσφατος πόλεμος στο Ιράκ αποτελεί ένα παράδειγμα αξιακής κρίσης: υπαγορεύτηκε σύμφωνα με τις πεποιθήσεις και τον τρόπο που βλέπει τα συμφέροντα της υπερδυναμης η ομάδα των νεοσυντηρητικών που κυβερνά στον Λευκό Οίκο -στο όνομα ορισμένων άξιων! Στο πλαίσιο της έγκυρης αξιολόγησης, η επιστήμη θα μπορούσε να υπολογίσει τα αποτελέσματα αλλά και τις παρενέργειες του πολέμου και, συγχρόνως, να αποκαλύψει στους δρώντες τα κίνητρά τους. Στη βάση της διαφοροποίησης των υποκειμενικών αξιακών κρίσεων από τις έγκυρες αξιολογήσεις η διαδικασία έρευνας χωρίζεται σε δυο φάσεις: στην πρώτη, επιλέγεται η προκειμένη της έρευνας σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα του ερευνητή και της εποχής του. Το ζητούμενο στη δεύτερη φάση είναι, να γίνει η εφαρμογή της έρευνας αντικειμενικά, έγκυρα και αξιόπιστα, σύμφωνα με τις νόρμες της λογικής και τα μέσα της επιστήμης. Στο πρώτο στάδιο, η επιστήμη είναι ασύμβατη με τα αξιακά κίνητρα που παρακινούν τον ερευνητή στην επιλογή της α ή της β προσέγγισης. Στο δεύτερο στάδιο, η συμβολή της επιστήμης στη λογική αξιολόγηση και τη στάθμιση των σκοπών με τα μέσα προϋποθέτει ότι πρέπει να είναι ελεύθερη [wertungsfrei] στον (τεχνικά οριοθετημένο) ρόλο της αυτόν. Όμως, όσο σημαντικός και αν είναι ο ρόλος της, η επιστήμη δεν μπορεί μόνη της να απαντήσει με ε'να ‘ναι’ ή με ε'να ‘όχι’, αφού το ε'ργο αυτό συνδε'εται με κριτήρια συνειδησιακά, ηθικά κ.ά., με τα οποία είναι ασύμβατη.