Ανάπτυξη του γραμματισμού στο Νηπιαγωγείο: απόψεις και πρακτικές νηπιαγωγών και δασκάλων

PDF
Δημοσιευμένα: Δεκ 12, 2022
DOI: https://doi.org/10.12681/dial.27754
Λέξεις-κλειδιά:
στόχοι γραμματισμού πρακτικές γραμματισμού προσχολική εκπαίδευση αντιλήψεις νηπιαγωγών αντιλήψεις δασκάλων διδακτική μεθοδολογία
Μαρία Κρέζα
Πανεπιστήμιο Κρήτης
https://orcid.org/0000-0002-2558-4992
Ελισσάβετ Χλαπάνα
Πανεπιστήμιο Κρήτης
https://orcid.org/0000-0003-2223-7204
Περίληψη

Τα θεωρητικά μοντέλα που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια σχετικά με την ανάπτυξη του γραμματισμού, αλλά και οι κοινωνικές, πολιτισμικές, οικονομικές και τεχνολογικές αλλαγές που έλαβαν χώρα τα τελευταία χρόνια σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, έχουν επηρεάσει την εννοιολογική προσέγγιση και τη διδακτική μεθοδολογία του γραμματισμού στην προσχολική εκπαίδευση. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να διερευνήσει τις σύγχρονες απόψεις των νηπιαγωγών για το γραμματισμό. Συγκεκριμένα, σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η μελέτη των στόχων που θέτουν οι νηπιαγωγοί για την ανάπτυξη του γραμματισμού στα παιδιά προσχολικής ηλικίας, των σχετικών πρακτικών που εφαρμόζουν καθώς και των παραγόντων που επηρεάζουν τις πρακτικές τους. Επιπρόσθετα, η παρούσα μελέτη στοχεύει και στη συνδιερεύνηση των απόψεων των δασκάλων της Α’ τάξης του Δημοτικού και των νηπιαγωγών σχετικά με α) τη στοχοθεσία που πρέπει να τίθεται στο Νηπιαγωγείο αναφορικά με το γραμματισμό των παιδιών και β) τις ομοιότητες και τις διαφορές που παρουσιάζουν οι πρακτικές γραμματισμού των εκπαιδευτικών των δύο γειτονικών εκπαιδευτικών βαθμίδων. Γι’ αυτό το σκοπό, πραγματοποιήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις με δέκα νηπιαγωγούς και δέκα δασκάλους Α’ Δημοτικού. Τα δεδομένα έδειξαν ότι οι πρακτικές των περισσότερων νηπιαγωγών του δείγματος συμβαδίζουν με τις αρχές του αναδυόμενου γραμματισμού, ωστόσο ορισμένες γνώσεις και δεξιότητες γραμματισμού δεν αναπτύσσονται επαρκώς. Οι αλλαγές που έχουν επέλθει στις σχετικές πρακτικές που υλοποιούν οι νηπιαγωγοί οφείλονται κυρίως στην εκπαιδευτική τους εμπειρία, στην επιμόρφωση που έχουν λάβει, αλλά και στις αλλαγές που παρατηρούν στις ανάγκες και ικανότητες των παιδιών τα τελευταία χρόνια. Οι δάσκαλοι της Α’ Δημοτικού του δείγματος, παρόλο που τονίζουν τη σημασία του Νηπιαγωγείου στην ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων γραμματισμού, φαίνεται να έχουν μια περιορισμένη εικόνα σχετικά με τις γνώσεις και δεξιότητες γραμματισμού που μπορούν να αναπτυχθούν στο Νηπιαγωγείο.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Επιστημονική Αρθογραφία
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες της Αγωγής και Εκπαίδευσης διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στον/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο).

To Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και να χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου.

Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά, και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικά Συγγραφέων
Μαρία Κρέζα, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Επίκουρη Καθηγήτρια

Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης

Πανεπιστήμιο Κρήτης

 

Ελισσάβετ Χλαπάνα, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Επίκουρη Καθηγήτρια

Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης

Πανεπιστήμιο Κρήτης

Αναφορές
Αϊδίνης, Α. (2012). Γραμματισμός στην πρώτη σχολική ηλικία. Gutenberg.
Αϊδίνης, Α., Γκουτρουμανίδου, Π., Δαλακλή, Χ., Ξεφτέρη, Ε., & Καρανταΐδου, Σ. (2011). H (α)συνέχεια στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος στο Νηπιαγωγείο και την Α΄ Δημοτικού. Στο Σ. Στελλάκης & Μ. Ευστασιάδου (Επιμ.), Πρακτικά του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου της ΟΜΕΡ «Δημιουργικότητα και μάθηση στην πρώτη σχολική ηλικία» (σσ. 286-308). Κυπριακή Επιτροπής της ΟΜΕΡ. https://drive.google.com/file/d/0B4bxze3YrxEMWXRiQTZWZkJJVUE/view?usp=sharing
Αποστόλου, Ζ. (2021). Γνώσεις, αντιλήψεις και πρακτικές εκπαιδευτικών πρωτοσχολικής ηλικίας για τη διδακτική του γραμματισμού και την πιθανή συνέχειά της από το νηπιαγωγείο στην Α' τάξη του δημοτικού σχολείου (Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Πάτρας). http://dx.doi.org/10.12681/eadd/49083
Aidinis, A., & Nunes, T. (2001). The role of different levels of phonological awareness in the development of reading and spelling in Greek. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 14, 145-177.
Bingham, G. E., & Hall‐Kenyon, K. M. (2013). Examining teachers' beliefs about and implementation of a balanced literacy framework. Journal of Research in Reading, 36(1), 14-28.
Bower, V. (2014). Developing Early Literacy 0 to 8: From Theory to Practice. Sage.
Burgess, K. A., Lundgren, K. A., Lloyd, J. W., & Pianta, R. C. (2001). Preschool teachers' self-reported beliefs and practices about literacy instruction. CIERA Report. ED452513. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED452513.pdf
Γεροστάθη, Ζ. (2013). Ο γραμματισμός στην προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία. Απόψεις των εκπαιδευτικών (Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας). http://dx.doi.org/10.26253/heal.uth.3197
Γουργιώτου, Ε., & Γκλιάου-Χριστοδούλου, Ν. (2016). Η σχολική μετάβαση στο σταυροδρόμι των κοινωνικών αναπαραστάσεων εκπαιδευτικών και γονέων. Δίσιγμα.
Γώτη, Ε., & Ντίνας, Κ. (2009). Το (νέο) Πρόγραμμα Σπουδών γλωσσικής διδασκαλίας και οι πρακτικές των νηπιαγωγών. Στο Ε. Ταρατόρη (Επιμ.), Διδασκαλεία: Παρελθόν, παρόν και μέλλον. Πρακτικά Πανελλήνιου Συνεδρίου (σσ. 545-558). Κυριακίδης.
Chlapana, E. (2016). An intervention programme for enhancing kindergarteners’ comprehension skills through reading informational texts. Literacy, 50, 125-132.
Δαφέρμου, Χ., Κουλούρη, Π., & Μπασαγιάννη, Ε. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού, εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί, δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης. ΥΠΕΠΘ, ΟΕΔΒ.
Foote, L., Smith, J., & Ellis, F. (2004). The impact of teachers' beliefs on the literacy experiences of young children: A New Zealand perspective. Early Years, 24(2), 135-147.
Gillen, J., & Hall, N. (2013). The emergence of early childhood literacy. In J. Larson & J. Marsh (Eds.), The Sage handbook of early childhood literacy (pp. 3-17). Sage. http://dx.doi.org/10.4135/9781446247518.n1
Hawken, L. S., Johnston, S. S., & McDonnell, A. P. (2005). Emerging literacy views and practices: Results from a national survey of Head Start preschool teachers. Topics in Early Childhood Special Education, 25(4), 232-242.
Hindman, A. H., & Wasik, B. A. (2008). Head Start teachers’ beliefs about language and literacy instruction. Early Childhood Research Quarterly, 23(4), 479-492.
Κακανά, Δ., Καζέλα, Κ., Ανδριοπούλου, Γ., & Παπαδοπούλου, Μ. (2007). Μετεωρισμοί, προσανατολισμοί, προβληματισμοί: Ανιχνεύοντας τις απόψεις των νηπιαγωγών για τη γραφή. Στο Πρακτικά του 6ου Πανελληνίου Συνεδρίου της ΟΜΕΡ Η γλώσσα ως μέσο και αντικείμενο μάθησης στην Προσχολική και Πρωτοσχολική ηλικία (σσ. 135-142). ΟΜΕΠ.
Καρατνζόλα,Ε., Κύρδη, Κ., Σπανέλλη, Τ., & Τσιαγκάνη, Θ. (2006). Γλώσσα Α ́ Δημοτικού. Γράμματα, Λέξεις, Ιστορίες. Βιβλίο δασκάλου. Μεθοδολογικές Οδηγίες. ΥΠΕΠΘ, Π.Ι., ΟΕΔΒ.
Κολέτος, Γ. (2006). Γλωσσική διδασκαλία στην προσχολική και πρωτοσχολική ηλικία. Διάχυση των θεσμικών αρχών και πρακτικών. Στο Μελέτες για την ελληνική γλώσσα. Πρακτικά της 26ης Ετήσιας συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. (σσ. 207-219). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.
Kalantzis, M., & Cope, B. (2019). Γραμματισμοί. Μια παιδαγωγική διαφοροποιημένου σχεδιασμού και πολυτροπικών νοηματοδοτήσεων (Ν. Στελλάκης, Ε. Αρβανίτη, Επιμ.∙ Γ. Χρηστίδης, Μτφ.). Κριτική.
Kennedy, E., Dunphy, E., Dwyer, B., Hayes, G., McPhillips, T., Marsh, J., ... & Shiel, G. (2012). Literacy in Early Childhood and Primary Education (3-8 Years). National Council for Curriculum and Assessment.
Kreza, M. (2017). The written language as a means to develop the oral language and the literacy in kindergarten classrooms attended by children of ages 2-3 years old. In E. D´Angelo Menéndez & L. Benítez Sastre (Eds.), Working together to encourage equity through literacy communities: a challenge of the 21st century (pp.968-984). Spanish Association of Reading and Writing (AELE). https://www.asociacionaele.com/20th-european-conference-on-literacy-6o-foro-iberoamericano-sobre-literacidad-y-aprendizaje-libro-de-actas-minute-book/
Kyridis, A., Dinas K., Chatzisavidis S., Tsakiridou E., Zografou M., & Aggelaki Ch. (2006). Greek preschool teachers facing the new language curriculum. In Proceedings of the International Conference Edu-World 2006 “Education facing contemporary world issues - IV” (pp. 133-145). Universitatii din Pitesti.
Larson, J., & Marsh, J. (Eds.). (2013). The Sage handbook of early childhood literacy. Sage.
Lee, J. S., & Ginsburg, H. P. (2007). Preschool teachers' beliefs about appropriate early literacy and mathematics education for low-and middle-socioeconomic status children. Early Education and Development, 18(1), 111-143.
Lim, C., & Torr, J. (2007). Singaporean early childhood teachers' beliefs about literacy development in a multilingual context. Asia‐Pacific Journal of Teacher Education, 35(4), 409-434.
Lynch, J. (2009). Preschool teachers' beliefs about children's print literacy development. Early Years, 29(2), 191-203.
Μανωλίτσης, Γ. (2016). Ο αναδυόμενος γραμματισμός στην προσχολική εκπαίδευση: Νέα ζητήματα και εκπαιδευτικές προτάσεις. Προσχολική & Σχολική Εκπαίδευση, 4 (1), 3-34. http://dx.doi.org/10.12681/ppej.9970
Μοσχοβάκη, Ε., & Παππούδη, Δ. (2010). Μαθησιακές εμπειρίες γραφής παιδιών προσχολικής ηλικίας. Στο Π. Παπούλια-Τζελέπη, & Α. Φτερνιάτη (Επιμ.), Πρακτικά του 5ου Διεθνούς Συνεδρίου Γραμματισμού. Γραφή και γραφές στον 21ο αιώνα. Η πρόκληση για την εκπαίδευση (σσ. 17-37). Ελληνική Εταιρεία Γλώσσας και Γραμματισμού, Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστημίου Πατρών.
Μπαγάκης, Γ., Διδάχου, Ε., Βαλμάς, Φ., Λουμάκου, Μ., & Πομώνης, Μ. (2006). Η ομαλή μετάβαση των παιδιών από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό και η προσαρμογή τους στην Α΄ τάξη. Μεταίχμιο.
McLachlan, C., Carvalho, L., de Lautour, N., & Kumar, K. (2006). Literacy in early childhood settings in New Zealand: An examination of teachers' beliefs and practices. Australasian Journal of Early Childhood, 31(2), 31-41.
McMahon, R., Richmond M. G., & Reeves-Kazelskis, C. (1998). Relationships between kindergarten teachers' perceptions of literacy acquisition and children's literacy involvement and classroom materials. The Journal of Educational Research, 91(3), 173-182. https://doi.org/10.1080/00220679809597538
Morrow, L.M. (2010). Preparing centers and a literacy-rich environment for small-group instruction in early reading first preschools. In M. C. McKenna, S. Walpole, & K. C. Smith (Eds.), Promoting early reading: Research, resources, and best practices (pp.124-141). Guilford Press.
Ντίνας, Κ., Χατζησαββίδης, Σ., Κυρίδης, Α., Τσακιρίδου, Ε., Ζωγράφου, Μ., & Αγγελάκη, Χ. (2003). Οι νηπιαγωγοί επιχειρούν μια πρώτη αποτίμηση του νέου προγράμματος γλωσσικής διδασκαλίας για το ελληνικό Νηπιαγωγείο. Παιδαγωγική επιθεώρηση, 35, 165-185.
Newby, P. (2019). Μέθοδοι έρευνας στην εκπαίδευση. (Ι. Φυριππή, Μτφρ.∙ Γ. Μανωλίτσης, Επιμ). Πεδίο (Πρωτότυπη δημοσίευση, 2012).
Oakhill, J., Cain, K., & Elbro, C. (2015). Understanding and teaching reading comprehension. Routledge.
Παπαναστασάτου, Ε., & Πεντέρη, Ε. (2018). Αναφερόμενες πρακτικές των νηπιαγωγών για το γραμματισμό: Αξιοποιώντας ένα ολοκληρωμένο μοντέλο για την κατανόηση και ερμηνεία του αναδυόμενου γραμματισμού στο νηπιαγωγείο. Το Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών, 69(ΙΗ), 59-89.
Puranik, C. S., & Lonigan, C. J. (2012). Name-writing proficiency, not length of name, is associated with preschool children's emergent literacy skills. Early Childhood Research Quarterly, 27(2), 284-294.
Rhyner, P. M., Haebig, E. K., & West, K. M. (2009). Understanding frameworks for the emergent literacy stage. In P. M. Rhyner (Ed.), Emergent literacy and language development. Promoting learning in early childhood (pp. 5 – 35). Guilford.
Rohde, L. (2015). The comprehensive emergent literacy model: Early literacy in context. Sage Open, 5(1),1-11. https://doi.org/10.1177/2158244015577664
Σερίφη, Γ.-Β., Τριανταφυλλοπούλου, Ε., & Σφυρόερα, Μ. (2016). Πρακτικές και αντιλήψεις εκπαιδευτικών για την προώθηση του εγγραμματισμού σε πολύγλωσσα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα: Το παράδειγμα ενός νηπιαγωγείου. Προσχολική & Σχολική Εκπαίδευση, 4(1), 149-164. http://dx.doi.org/10.12681/ppej.192
Σιβροπούλου, Ε., & Χατζησαββίδης, Σ. (2004). Γραμματισμός και αυθόρμητες δραστηριότητες στο νηπιαγωγείο: προκαταρκτική προσέγγιση. Στο Π. Παπούλια- Τζελέπη & Ε. Τάφα (Επιμ.), Γλώσσα και γραμματισμός στη νέα χιλιετία (σσ. 111- 126). Ελληνικά Γράμματα.
Sandvik, J. M., van Daal, V. H., & Adèr, H. J. (2014). Emergent literacy: Preschool teachers’ beliefs and practices. Journal of Early Childhood Literacy, 14(1), 28-52.
Saracho, O. N. (2017). Literacy and language: new developments in research, theory, and practice. Early Child Development and Care, 187, 299-304. https://doi.org/10.1080/03004430.2017.1282235
Schleicher, A. (2019). PISA 2018. Insights and interpretations. Retrieved from https://www.oecd.org/pisa/PISA%202018%20Insights%20and%20Interpretations%20FINAL%20PDF.pdf
Scull, J., Brown, R., & Deans, J. (2009). Literacy in the preschool: Teachers' beliefs, theories and practices. Papers from the National Conference for Teachers of English and Literacy (pp.1-25). Australian Literacy Educator's Association.
Scull, J., Nolan, A., & Raban, B. (2012). Young learners: teachers' conceptualisation and practice of literacy in Australian preschool contexts. International Journal of Early Years Education, 20(4), 379-391. https://doi.org/10.1080/09669760.2012.743101
Sénéchal, M., LeFevre, J. A., Smith-Chant, B. L., & Colton, K. V. (2001). On refining theoretical models of emergent literacy: the role of empirical evidence. Journal of school psychology, 39(5), 439-460.
Sherfinski, M. (2019). Culture matters: a comparative study of teachers’ views of universal pre-kindergarten in two state regions. Early Child Development and Care, 189(8), 1325-1338.
Sink, C. A., Edwards, C. N., & Weir, S. J. (2007). Helping children transition from kindergarten to first grade. Professional School Counseling, 10(3), 233-237. https://doi.org/10.5330/prsc.10.3.9l11g7633859n2w1
Stellakis, N. (2012). Greek kindergarten teachers' beliefs and practices in early literacy. Literacy, 43(2), 67-72.
Storch, S. A., & Whitehurst, G. J. (2002). Oral language and code-related precursors to reading: evidence from a longitudinal structural model. Developmental Psychology, 38, 934–947.
Τάφα, Ε. (2001). Η βιβλιοθήκη στην τάξη της προσχολικής εκπαίδευσης: η οργάνωση και η λειτουργία της στο πλαίσιο του προγράμματος για την ανάδυση του γραπτού λόγου. Στο Π. Παπούλια-Τζελέπη (Επιμ.), Ανάδυση του γραμματισμού (σσ. 211-239). Καστανιώτη.
Τάφα, Ε. (2002). Ανάγνωση και γραφή στην προσχολική εκπαίδευση: οι απόψεις των παιδαγωγών της προσχολικής ηλικίας για το νέο πρόγραμμα. Στα Πρακτικά του Επιστημονικού Συνεδρίου Ψυχοπαιδαγωγική της Προσχολικής Ηλικίας (σσ. 201-215). Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης.
Τάφα, Ε. (2011). Ανάγνωση και γραφή στην προσχολική εκπαίδευση. Πεδίο.
Τάφα, Ε., & Μανωλίτσης, Γ. (Επιμ.). (2009). Αναδυόμενος γραμματισμός. Έρευνα και εφαρμογές. Πεδίο.
Τσιώλης, Γ. (2014). Μέθοδοι και ανάλυσης στην ποιοτική κοινωνική έρευνα. Κριτική.
Tafa, E. (2004). Literacy activities in half- and whole-day greek kindergarten classrooms. Journal of Εarly Childhood Research, 2, 85-102.
Tafa, E., Chlapana, E., & Loizou, E. (2013, August). Kindergarten teachers' emergent literacy views and practices. Paper presented at the 18th European Conference on Reading. Jönköping, Sweden.
Tafa, E., & Manolitsis, G. (2011, August). Kindergarten literacy in Greece: Teachers’ views and practices. Paper presented at the 17th European Conference on reading. Mons, Belgium.
Teale, W., & Sulzby, E. (Eds.). (1992). Emergent literacy. Writing and reading. Ablex.
Υπουργική Απόφαση Γ2/21072β (ΦΕΚ 304/τ. Β΄/13-3-2003). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Προσχολικής Αγωγής.
Υπουργική Απόφαση 21072/Γ2 (ΦΕΚ 303/τ. Β΄/13-3-2003). Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Δημοτικού.
Ure, C., & Raban, B. (2001). Teachers' beliefs and understandings of literacy in the pre-school: Pre-school literacy project stage 1. Contemporary Issues in Early Childhood, 2(2), 157-168.
Χατζηγεωργίου, Ε., & Παπαδοπούλου, Μ. (2012). Η συμβολή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στην αλλαγή στάσεων εκπαιδευτικών για το γραπτό λόγο στο νηπιαγωγείο. Ερευνώντας τον κόσμο του παιδιού, 11(2), 56-75. https://doi.org/10.12681/icw.18042
Χατζηδήμου, Κ. (2011). Απόψεις και πρακτικές νηπιαγωγών για την καλλιέργεια της προφορικής επικοινωνίας, της ανάγνωσης και της γραφής: η περίπτωση του Νομού Καβάλας. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 17, 199‐228. http://www.pi-schools.gr/download/publications/epitheorisi/teyxos17/199-228.pdf
Χλαπάνα, Ε. (2011). Η οργάνωση της γωνιάς της βιβλιοθήκης στην προσχολική τάξη και οι γνώσεις των παιδιών για τα βιβλία. Παιδαγωγική Θεωρία και Πράξη, 4, 123-143.
Whitehurst, G. L., & Lonigan, C. J. (1998). Child development and emergent literacy. Child Development, 69, 848-872.
Whitehurst, G. J., & Lonigan, C. J. (2002). Emergent literacy: Development of prereaders to readers. In S. B. Neuman & D. K. Dickinson (Eds.), Handbook of early literacy research (vol. 1, pp. 11-29). Guilford.
Wright, T. S., & Neuman, S. B. (2014). Paucity and disparity in kindergarten oral vocabulary instruction. Journal of Literacy Research, 46(3), 330-357. https://doi.org/10.1177/1086296X14551474