Παιδική λογοτεχνία και οντολογικός επαναπροσδιορισμός του υλικού κόσμου. Ο φιλοσοφικός λόγος και η εικονοποιητική μεταφορά ως μέσα για τη διάσπαση της διχοτόμησης φύσης-πολιτισμού
Δημοσιευμένα:
Dec 20, 2023
Λέξεις-κλειδιά:
παιδική λογοτεχνία εικονοβιβλίο παιδικό βιβλίο γνώσεων Περιβαλλοντική Ηθική φιλοσοφικός λόγος εικονοποιητικές μεταφορ΄ές
Περίληψη
Στο πλαίσιο της παγκόσμιας κινητοποίησης για μια νέα, ηθική προσέγγιση του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο, συγγραφείς για παιδιά ευαισθητοποιήθηκαν και επιχείρησαν να ενσταλάξουν στους μικρούς αναγνώστες μια μετα-ανθρωπιστική φιλοσοφία, αποστασιοποιημένη από τις οντολογικές και επιστημολογικές παραδοχές που αντιλαμβάνονται τον άνθρωπο ως τον μοναδικό διαμορφωτή του κόσμου. Βασιζόμενοι στο ότι η εικονογράφηση εξυπηρετεί αισθητικούς, εκπαιδευτικούς και πρακτικούς σκοπούς, συγγραφείς για παιδιά επιλέγουν να βασιστούν στη συλλειτουργία του κειμενικού κώδικα με τον εικονιστικό και στη χρήση εικονοποιητικών μεταφορών, προκειμένου να μυήσουν τους αναγνώστες τους στην έκφραση της Περιβαλλοντικής Ηθικής μέσα από την εκτίμηση της Φύσης. Για τις ανάγκες του παρόντος άρθρου επιλέχθηκε ένα εικονοβιβλίο για παιδιά και ένα εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο γνώσεων βραχείας φόρμας, που, μέσα από το μοτίβο του «ριζώματος», υποδεικνύουν στο κοινό τη σχέση των ανθρώπινων σωμάτων με τον μη-ανθρώπινο κόσμο και την εγγενή αξία των γονιδίων όλων των όντων. Σκοπός του άρθρου είναι να συγκρίνει ποιο από τα δυο είδη κατορθώνει να μεταλαμπαδεύσει περισσότερο εύληπτα στα παιδιά σύνθετες έννοιες που αφορούν στην Ύπαρξη και το οικοσύστημα, βοηθώντας τα να προβούν σε συνδέσεις του Εαυτού και της Φύσης. Θα ερευνηθεί η σχέση-κειμένου εικόνας στα επιλεγμένα έργα, το ιδεολογικό υπόβαθρο των συγγραφέων και των εικονογράφων, αν έλαβαν υπόψη το γνωστικό φορτίο και την εμπειρία των αναγνωστών τους και θα αναζητηθούν οι μεταφορές του φιλοσοφικού λόγου που δημιουργούν συνθήκες οπτικής ανάγνωσης και ευνοούν τη σύλληψη βαθύτερων νοημάτων.
Λεπτομέρειες άρθρου
- Πώς να δημιουργήσετε Αναφορές
-
Αγγελάκη Ρ.-Τ. (2023). Παιδική λογοτεχνία και οντολογικός επαναπροσδιορισμός του υλικού κόσμου. Ο φιλοσοφικός λόγος και η εικονοποιητική μεταφορά ως μέσα για τη διάσπαση της διχοτόμησης φύσης-πολιτισμού. Διάλογοι! Θεωρία και πράξη στις επιστήμες αγωγής και εκπαίδευσης, 9, 161–180. https://doi.org/10.12681/dial.35588
- Τεύχος
- Τόμ. 9 (2023)
- Ενότητα
- Επιστημονική Αρθογραφία
Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.
Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες της Αγωγής και Εκπαίδευσης διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στον/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο).
To Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και να χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου.
Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά, και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Αγγελάκη, Ρ.Τ. (2018). Διδακτική της ιστορίας. Το Βυζάντιο στη λογοτεχνία για παιδιά, από το 1955 μέχρι σήμερα: Συγκριτική και ιδεολογική προσέγγιση. Γιαχούδης.
Αγγελάκη, Ρ.Τ. (2021). Όψεις και απόψεις για τη νεότερη και σύγχρονη Ιστορία στο εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο γνώσεων. Έρευνα στην Εκπαίδευση, 10(1), 181-194. doi: https://doi.org/10.12681/hjre.27404 .
Αγγελάκη, Ρ.Τ. (2023α). Το βιβλίο γνώσεων για παιδιά: Ιστορικές αναζητήσεις, σύγχρονες προκλήσεις. University Studio Press.
Αγγελάκη, Ρ. Τ. (2023β). Το χρώμα στα λογοτεχνικά βιβλία γνώσεων. Αρχέτυπα και συμβολισμοί. Η περίπτωση της μυθιστορηματικής βιογραφίας. Έρευνα στην Εκπαίδευση, 12 (1), 147-163 doi: https://doi.org/10.12681/hjre.35107 .
Arizpe, Ε. (2012). Picturebooks, Pedagogy and Philosophy – by Joanna Haynes and Karin Murris, Journal of Philosophy of Education, 46 (3) 497–500, https://doi.org/10.1111/j.1467-9752.2012.00870.x .
Auroux, S. Deschamps, J. & Kouloughli, D. (2005). Η φιλοσοφία της γλώσσας (Θ. Τραμπούλης, Μτφρ). Μεταίχμιο.
Βαμβούκας, Μ. (1991). Εισαγωγή στην ψυχοπαιδαγωγική έρευνα και μεθοδολογία. Γρηγόρη.
Barad, Κ. (1997). Meeting the universe halfway: realism and social constructivism without contradiction. In L. Nelson & J. Nelson (Eds.), Feminism, science, and the philosophy of science (pp. 161-194). Kluwer.
Barthes, R. (2003). Rhetoric of the image. In L. Wells (Ed..), The Photography reader (pp. 114-125). Routledge.
Benson, M. H. (2019). New Materialism: An Ontology for the Anthropocene, Natural Resources Journal, 59, (2), 251-280.
Braidotti, R. (1993). Discontinuous Becomings. Deleuze on the Becoming-Woman of Philosophy, Journal of the British Society for Phenomenology, 24 (1), 44-55, DOI: 10.1080/00071773.1993.11644270
Braidotti, R. (2016). The posthuman. Polity Press.
Bouveresse, J. (1971). Langage ordinaire et philosophie, Langages, 21, 35-70. doi: 10.3406/lgge.1971.2079.
Burke, G. & Cutter‐Mackenzie, A. (2009). What’s there, what if, what then, and what can we do? An immersive and embodied experience of environment and place through children’s literature, Environmental Education Research, 16(3–4), 311– 330, https://doi.org/10.1080/13504621003715361 .
Γιαννικοπούλου, Α. (2008). Στη Χώρα των Χρωμάτων. Το Σύγχρονο Εικονογραφημένο Παιδικό Βιβλίο. Παπαδόπουλος.
Γιαννικοπούλου, A. (2018). Η υλικότητα του βιβλίου ως φορέας ιδεολογίας, Δελτίο εκπαιδευτικού προβληματισμού και επικοινωνίας, 61, https://impschool.gr/deltio-site/?page_id=1174
Capaldi, C. , Dopko R. & Zelenski, D. (2014). The relationship between nature connectedness and happiness: A meta-analysis, Frontiers in psychology, 5, 976, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00976
Capra, F. (2002). The hidden connections: A science for sustainable living. Anchor Books.
Collingwood, R. (1945). The Idea of Nature. Clarendon Press.
Compagnon, A. (2003). Ο Δαίμων της Θεωρίας. Λογοτεχνία και κοινή λογική (Mετ. Α. Λαμπρόπουλος). Μεταίχμιο.
Danto, Α. (2004). Philosophizing Literature. In A. C. Danto & J. Gilmore (Eds.), The Philosophical Disenfranchisement of Art. (pp. 163–186). Columbia University Press.
Deleuze, G. & Guattari, F. (1980). A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophre-nia. (Trans. Brian Massumi). University of Minnesota Press.
Deleuze, G. & Parnet, C. (1987). Dialogues (H. Tomlinson & B.Habberjam, Trans.). The Athlone Press.
Deleuze, G. (2006). Η Πτύχωση, ο Λάιμπνιτς και το Μπαρόκ (Mετ. Ν. Ηλιάδης). Πλέθρον.
Douglas,Α. (1984). Peirce on Metaphor. Transactions of the Charles S. Peirce Society: A Quarterly Journal in American Philosophy, 20(4), 459.
Forceville, C. & Urios-Aparisi E. (Eds.), Multimodal metaphor. Mouton de Gruyter.
Glazer, J. (1991). Literature for Young Children. Prentice-Hall, Inc.
Golden, J. (1990). The Narrative Symbol in Childhood Literature. Exploration in the Constriction of Text. Mouton de Gruyter.
Hadzigeorgiou, Y. , Prevezanou, B. , Kabouropoulou, M. & Konsolas, M. (2011). Teaching about the importance of trees: A study with young children, Environmental Education Research, 17(2), 519-536, http://dx.doi.org/10.1080/13504622.2010.549938 .
Haraway, D. (2016). Staying with the trouble: Making kin in the Chthulucene. Duke University Press.
Hsiao, C.-Y. & Shih, P.-Y. (2016).Exploring the effectiveness of picture books for teaching young children the concepts of environmental protection, International Research in Geographical and Environmental Education, 25(1), 36-49.
Holsman, R. (2016). The politics of Environmental Education, The Journal of Environmental Education, 32(2), 4–7. doi: 10.1080/00958960109599131 .
Iser, W. (2000). Η αλληλεπίδραση ανάμεσα στο κείμενο και τον αναγνώστη. Στο Μ. Λεοντσίνη (Επιμ.), Όψεις της ανάγνωσης (σσ. 195-211).
Janke, D. & Norton, D. (1983). Science Trades in the Classroom: Good Tools for Teachers, Science and Children, 20(6), 46-48.
Κατσίκη -Γκίβαλου, A. (2023). Τα βιβλία μέσα στα βιβλία. Η αναπαράσταση της ανάγνωσης στα παιδικά βιβλία και η μετάβαση από τον μυθοπλαστικό στον πραγματικό αναγνώστη. Στο Μ. Κανατσούλη& Τ. Τσιλιμένη (Επιμ.), Οι λέξεις φταίνε. Αφιερωματικός τόμος στον Αντρέα Καρακίτσιο, (σσ. 71-82). University studio press.
Kemple, Κ. & Johnson, C. (2012).From the inside Out Nurturing Aesthetic Response to Nature in the Primary Grades, Childhood Education, 78(4), 201– 218, https://doi.org/10.1080/00094056.2002.10522183 .
Koestenbaum, P. (1960). The Logic of Schopenhauer’s Aesthetics, Revue Internationale de Philosophie, 14, (51. 1), 85–95. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/23940151 . Accessed 8 June 2023.
Kress, G. & Leeuwen, T. V. (2003). Reading Images. The Grammar of Visual Design. Routledge.
Kövecses, Z. (1987). Metaphor: A practical introduction. Oxford University Press.
Lakoff, G. (1987). Image Metaphors, Metaphor and Symbolic Activity 2 (3), 219–222.
Lakoff, G. (1993). The contemporary theory of metaphor. In A. Ortony (Ed.), Metaphor and Thought. Cambridge University Press.
Breton, D. (2017). Sensing the world: An anthropology of the senses (Trans. C. Rushiensky). Bloomsbury.
Leddon, E. , Waxman, S. & Medin, D. (2008). Unmasking “Alive”: Children’s Appreciation of a Concept Linking All Living Things. Journal of Cognition and Development, 9(4), 461–473. DOI: 10.1080/15248370802678463.
Lee, N. (2013). Childhood and biopolitics: Climate change, life processes and human futures. Palgrave.
Liefländer, A. Fröhlich, G. ,Bogner, F. & Schultz, P. (2013). Promoting connectedness with nature through environmental education, Environmental Education Research, 19(3), 370-384.
Lewis, D. (2001). Reading Contemporary Picturebooks: Picturing Text. Routledge.
Lukens, R. (1995). A Critical Handbook of Children’s Literature (5th ed.). Harper Collins.
Μανέτας, Γ. (2009). Τι θα έβλεπε η Αλίκη στη χώρα των φυτών ; Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Marras, C. (2008). The Role of Metaphor in Leibniz’s Epistemology. In M. Dascal (Ed.), Leibniz: What Kind of Rationalist? Heidelberg, Springer Logic, Epistemology, and The Unity Of Science, vol 13, (pp. 199-212). Springer, https://doi.org/10.1007/978-1-4020-8668-7 _13.
McGregor, S., Agres, K., Rataj, K., Purver, M. & Wiggins, G. (2019). Re-Representing Metaphor: Modelling metaphor perception using dynamically contextual distributional semantics, Frontiers in Psychology, 10, https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.00765 .
Μίσιου, M. (2020). Βουβά Κόμικς και Εικονοβιβλία: Τεχνικές Αφήγησης στα Βιβλία Χωρίς Λέξεις. Καλειδοσκόπιο.
Μitchell, T. (1986). Iconology: Image, Text, Ideology. University of Chicago Press.
Monhardt, R. & Monhardt, L. (2000). Children’s literature and environmental issues: Heart over mind?, Reading Horizons, 40(3), 175–184.
Murris, K. (2009). Philosophy with Children, the Stingray and the Educative Value of Disequilibrium. In Cigman, R. & Davis, A. (Eds.), New Philosophies of Learning, (pp. 293-311). Wiley-Blackwell.
Muthukrishnan, R. (2019). Using Picture Books to Enhance Ecoliteracy of First-Grade Students, The International Journal of Early Childhood Environmental Education, 6(2), 19-41. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1225653.pdf .
Nail, T. (2017). What is an Assemblage? SubStance, 46 (1), 21-37, doi:10.1353/sub.2017.0001.
Nietzsche, F. (2009). Περί Αλήθειας και Ψεύδους υπό εξωηθική έννοια (Π.Γιατζάκης, Μτφρ.), Εκκρεμές.
Nikolajeva, M. (2005). Aesthetic Approaches to Children’s Literature. An Introduction. Scarecrow Press.
Nikolajeva, M. & Scott, C. (2003). How Picturebooks Work, Garland Publishing.
Nikolajeva, M. (2008). Play and Playfulness in Postmodern Picturebooks. In L. R. Sipe & S. Pantaleo (Eds.), Postmodern Picturebooks. Play, Parody, and Self-Referentiality, Routledge.
Nodelman, Ρ. (2009). Λέξεις για Εικόνες. Η αφηγηματική τέχνη του παιδικού εικονογραφημένου βιβλίου (Π. Πανάου, Μτφρ). Πατάκης.
Nxumalo, F. (2015). Forest stories: Restorying encounters with ‘natural’ places in early childhood education. In V. Pacini-Ketchabaw &A. Taylor (Eds.), Unsettling the colonial places and spaces of early childhood education (p. 21-42). Routledge.
Op deBeeck, N. (2005). Speaking for the trees: Environmental ethics in the rhetoric and production of picture books, Children’s Literature Association Quarterly, 30(3), 265-267.
Papadopoulou, S. (2015). Storytelling in teaching language arts as a representation of change in animation of science culture, Annales Universitatis Paedagogicae 400 Cracoviensis. Studia ad Didacticam Biologiae Pertinentia, (V), 197, 63-77.
Pasnau, R. (2012). Philosophy of Mind and Human Nature. In Brian Davies (Ed.), The Oxford Handbook of Aquinas, Oxford Handbooks, online edition Oxford Academic, 1 May 2012, https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195326093.013.0027 , accessed 19 May 2023.
Πάτσιου, B. (2023). Μάνος Κοντολέων: Ιδεολογία και συμβολική γλώσσα της αφήγησης. Στο Μ. Κανατσούλη & Τ. Τσιλιμένη (Επιμ.), Οι λέξεις φταίνε. Αφιερωματικός τόμος στον Αντρέα Καρακίτσιο. University studio press.
Peterson, S.S. & Peterson, L. S. (2008). Good books matter: How to Choose and Use Children's Literature to Help Students Grow as Readers. Pembroke Publishers.
Ramos, R. & Ramos, A. M. (2015). Children’s Literature and the Promotion of Environmental Ethics in Portugal, Portuguese Studies, 31(1), 94–106. https://doi.org/10.5699/portstudies.31.1.0094 .
Ricoeur, P. (1998). H Ζωντανή Μεταφορά (Mετ. Κ. Παπαγιώργης). Κριτική.
Royce, C. & Wiley, D. A. (1996). Children’s Literature and the Teaching of Science: Possibilities and Cautions, The Clearing House, 70, (1), 18–20.
Peirce, C.S. (1995). Logic and Semiotic: Theory of Signs. In J. Buchler (Ed.), Philosophical Writings, (pp. 98-119). Dover.
Schrift, A. (1985). Language, Metaphor, Rhetoric: Nietzsche’s deconstruction of Epistemology, Journal of the History of Philosophy , 23(3), 371-395.
Stephens, J. (1989). Language, Discourse, and Picture Book, Children's Literature Association Quarterly, 14 (3), 106–110.
Stephens, J. (1992). Language and Ideology in Children’s Fiction. Longman.
Stivale, C. (2003). Deleuze/Parnet in “Dialogues”: The Folds of Post-Identit”, The Journal of the Midwest Modern Language Association, 36 (1), 25–37. JSTOR, https://doi.org/10.2307/1315396 . Accessed 9 June 2023.
Sussman, H. (2000). Deterritorializing the Text: Flow-Theory and Deconstruction. MLN, Comparative Literature Issue, 115 (5), 974-996.
Schönfelder, M. & Bogner, F. (2020). Between science education and environmental education: How science motivation relates to environmental values, Sustainability 12(5, https://doi.org/10.3390/su12051968 .
Serafini, F. (2009).Understanding visual images in picture books. In J. Evans (Ed.), Talking beyond the page: Reading and responding to contemporary picture books. Routledge.
Sipe, L.R. (2012). Revisiting the Relationships Between Text and Pictures, Children’s Literature in Education, 43, 4-21.
Taylor, A., Blaise, M. & Guigni, M. (2013). Haraway’s ‘bag lady story-telling’: Relocating childhood and learning within a ‘post-human landscape’, Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 34(1), 48–62. https://doi.org/10.1080/01596306.2012.698863
Taylor, C. (2016). Edu-crafting a cacophonous ecology: Posthumanist research practices for education. In C.Taylor & C. Hughes (Eds.), Posthuman Research Practices in Education (pp. 5–24). Palgrave MacMillan.
Thiele, K. (2016). Of Immanence and Becoming: Deleuze and Guattari’s Philosophy and/as Relational Ontology, Deleuze Studies, 10(1), 117–134. doi : 10.3366/dls.2016.0215.
Tillmanns, T. , Holland, T., Lorenzi, F. & McDonag, P. (2014). Interplay of Rhizome and Education for Sustainable Development, Journal of Teacher Education for Sustainability, 16, (2), 5-17, doi: 10.2478/jtes-2014-0008.
Turner, M. (1998). Figure. In A.Katz, C. Cacciari, R.W. Gibbs Jr& M. Turner (Eds.), Figurative Language and Thought (pp. 44-87 ).Oxford University Press.
Walton, K. (1990). Μimesis as Μake-believe: On the Foundations of Representational Art. Harvard University Press.
Waugh, L. (1995). Presidential Address: Let's t Take the Con out of the Iconicity: Constraints on Iconicity in the Lexicon, American Journal of Semiotics, 9, 7-48. doi: 10.5840/ajs19929132.
Wells, R. & Zeece, D. (2007). My place in my world: Literature for place-based environmental education, Early Childhood Education Journal, 35(3), 85–291. https://doi.org/10.1007/s10643-007-0181-8 .
Yorek, N., Şahin, M. & Aydın, H. (2009). Are Animals ‘More Alive’ than Plants? Animistic-Anthropocentric Construction of Life Concept, Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 5(4), 369-378, https://doi.org/10.12973/ejmste/75287 .
