Διαπολιτισμικές προσεγγίσεις και ευπαθείς κοινωνικά ομάδες: Προγράμματα συμπερίληψης και καλές πρακτικές στην εκπαίδευση των παιδιών Ρομά

pdf
Δημοσιευμένα: Dec 20, 2024
DOI: https://doi.org/10.12681/dial.36539
Λέξεις-κλειδιά:
διαπολιτισμική εκπαίδευση συμπερίληψη ευπαθείς κοινωνικά ομάδες καλές πρακτικές
Φωτεινή Καλογερογιάννη
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
https://orcid.org/0009-0007-4817-5618
Περίληψη

Στο παρόν άρθρο γίνεται μια προσπάθεια να προσδιοριστούν οι ευπαθείς κοινωνικά ομάδες που αποτελούν σημείο αναφοράς της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης ως προς τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη προγραμμάτων τα οποία στοχεύουν στη συμπερίληψη των μαθητών/τριών στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζονται τα ερευνητικά-εκπαιδευτικά αυτά προγράμματα τα οποία έχουν υλοποιηθεί τα τελευταία 25 χρόνια και αφορούν είτε μαθητές/τριες με μεταναστευτικό υπόβαθρο, είτε μαθητές/τριες που ανήκουν στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, είτε μαθητές/τριες Ρομά, με απώτερο σκοπό την πολυ-επίπεδη υποστήριξη της φοίτησής τους στο σχολείο και την αντιμετώπιση του εκπαιδευτικού και κοινωνικού αποκλεισμού που συχνά βιώνουν. Ωστόσο, εστιάζουμε στη μελέτη περίπτωσης του πιο πρόσφατου προγράμματος για τη συμπερίληψη των παιδιών Ρομά στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία και τις καλές πρακτικές που εφαρμόστηκαν κατά την υλοποίησή του, με σκοπό να αναδειχθούν οι βασικές αρχές και οι πρακτικές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης στο πλαίσιο του σχεδιασμού και της υλοποίησης των δράσεων στα συμπεριληπτικά προγράμματα.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Επιστημονική Αρθογραφία
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες της Αγωγής και Εκπαίδευσης διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στον/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο).

To Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και να χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου.

Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά, και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Andritsou, M., Chatzidimou, Κ. (2020). Family Language Policy and Childhood Bilingualism: A Multidimensional Theoretical Analysis. European Journal of Language and Literature, 6(3), 54-66.
Αμίτσης, Γ., Βουλγαράκη, Α. & Μαρίνη, Φ. (2005). Εγχειρίδιο ορισμού και πιστοποίησης των ομάδων στόχου του κοινωνικού αποκλεισμού. ΕΥΣΕΚΤ.
Απίστουλας Δ., & Νίκου Δ. (2021). Η έννοια της ευαλωτότητας και η τυποποίηση των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού στο ελληνικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας. Κοινωνική Πολιτική, 15, 68–91. https://doi.org/10.12681/sp.29092.
Bauman, Z. (2011). Παράπλευρες απώλειες. Κοινωνικές ανισότητες στην εποχή της παγκοσμιοποίησης (μτφρ. Ε. Παραδέλλη). Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου.
Bernstein, B. (1966). Elaborated and restricted codes: An outline. Sociological Inquiry, 36(2), 254-261.
Bourdieu, P. (2018). The forms of capital. In The sociology of economic life (pp. 78-92). Routledge.
Coleman, J. S. (1966). Equality of educational opportunity. Integrated education, 6(5), 19-28.
Georgiadis, F. & Zisimos, A. (2012). Teacher training in Roma education in Greece: Intercultural and critical educational necessities. Special issue in intercultural and critical education. Issues in Educational Research, 22(1).
Goldberg, T. (1994). Multicultural Conditions. In: Multiculturalism: A Critical Reader. Blackwell.
Γρίβα, Ε. & Στάμου, Α. (2014). Ερευνώντας τη διγλωσσία στο σχολικό περιβάλλον. Οπτικές εκπαιδευτικών, μαθητών και μεταναστών γονέων. Κυριακίδη.
Δημητριάδου, Κ. (2008). Διδακτικές προσεγγίσεις σε μικτές τάξεις στο πλαίσιο φιλολογικών μαθημάτων στο Γυμνάσιο. Στο: Διδασκαλία και μάθηση στο πολυπολιτισμικό σχολείο: διδακτικές προσεγγίσεις και εκπαιδευτικό υλικό (επιστ. υπεύθυνη Ζ. Παπαναούμ) (σελ. 37-53). Πρακτικά Ημερίδας, Θεσσαλονίκη 10 & 11 Δεκεμβρίου 2007.
Γκόβαρης, Χ. (2011). Εισαγωγή στη διαπολιτισμική εκπαίδευση. Διάδραση.
Γκόβαρης, Χ. (επιμ.) (2009). Κείμενα για τη διδασκαλία και τη μάθηση στο πολυπολιτισμικό σχολείο. Ατραπός.
Γκότοβος, Α. (2003). Εκπαίδευση και ετερότητα. Ζητήματα Διαπολιτισμικής Παιδαγωγικής. Μεταίχμιο.
Γκότοβος, Α. (2020). Κοινωνικά ευάλωτες ομάδες και διαπολιτισμική παιδαγωγική: ο σεβασμός του «διαφορετικού» δεν αρκεί. Στο Χρ. Παρθένης (Επιμ.), Πολιτική και πρακτική της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Η αναγκαιότητα νέων παιδαγωγικών και θεσμικών προσεγγίσεων στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες. (σελ. 132-142). Gutenberg.
Δαμανάκης, Μ. (2018). Παιδαγωγικός λόγος και ετερότητα στις αρχές του 20ου αιώνα. Διαπολιτισμική Παιδαγωγική. Gutenberg.
Hurrelmann, K., & Quenzel, G. (2010). Bildungsverlierer: Neue Ungleichheiten. VS-Verl.
Καλογερογιάννη, Φ. (2020). Διερεύνηση των παραγόντων βελτίωσης των γλωσσικών ικανοτήτων σε Ρομά μαθητές Γυμνασίου. Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/47908
Καλογερογιάννη, Φ. (2023). Η αξιοποίηση του ραδιοφωνικού θεάτρου στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε περιβάλλοντα πολιτισμικής και γλωσσικής ετερότητας. Στο Μ. Κλαδάκη & Κ. Μαστροθανάσης (Επιμ.), Αναδυόμενες τεχνολογίες στο εφαρμοσμένο θέατρο και το εκπαιδευτικό δράμα (σελ. 116-128). Gutenberg.
Καλογερογιάννη, Φ. (υπό έκδοση). Οι Ρομά ως κοινωνικά ευπαθής ομάδα στο πλαίσιο της ελληνικής εκπαίδευσης: Ανασκόπηση ερευνητικών προγραμμάτων. Στο: Κ. Χατζηδήμου, Ε. Καραγιαννίδου, Χ-Ό. Παπαδοπούλου & Α. Στάμου (Επιμ.), Μένουμε σχολείο! Υποστηρικτικές παρεμβάσεις σε κοινότητες Ρομά στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία. Αφοί Κυριακίδη ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.
Κασιμάτη, Κ. (επιμ.) (2004). Κοινωνικός αποκλεισμός: η ελληνική εμπειρία. Gutenberg.
Κεσίδου, Α. (2008). Διδακτικές προσεγγίσεις στο πολυπολιτισμικό σχολείο: αρχές της Διαπολιτισμικής Διδακτικής. Στο: Διδασκαλία και μάθηση στο πολυπολιτισμικό σχολείο: διδακτικές προσεγγίσεις και εκπαιδευτικό υλικό (επιστ. υπεύθυνη Ζ. Παπαναούμ) (σελ. 11-27). Πρακτικά Ημερίδας, Θεσσαλονίκη 10 & 11 Δεκεμβρίου 2007.
Κεσίδου, Α. & Παπαδοπούλου, Β. (2008). Η διαπολιτισμική διάσταση στη βασική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών: Αναγκαιότητα και εφαρμογές. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 45, 37-55.
Κράββα, Β. (2021). Ευάλωτες ζωές, επισφαλείς υλικότητες: σώματα και σκουπίδια την εποχή της πανδημίας. Στο Μ. Σπυριδάκης & Β. Κράββα (Επιμ.), Τροχιές επισφάλειας. Εθνογραφικές προσεγγίσεις (σελ. 647-671). Gutenberg.
Μάγος, Κ. (2020). Το πέταγμα του Ερόλ. Κριτική διαπολιτισμική εκπαίδευση στην προσχολική και πρωτοσχολική ηλικία. Gutenberg.
Μάρκου, Γ. (2010). Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Μάρκου, Γ., Παρθένης, Χρ., Παπακωνσταντίνου, Γ. & Παυλή-Κορρέ, Μ. (2018). Η ένταξη των Ρομά στην ελληνική κοινωνία. Ετερότητα και Δομικός Αποκλεισμός. Γρηγόρη.
Μπάρος, Β., Στεργίου, Λ. & Χατζηδήμου, Κ. (επιμ.) (2014). Ζητήματα διαπολιτισμικής επικοινωνίας και εκπαίδευσης. Διάδραση.
Μυλωνάκου-Κεκέ, Η. (2021). Κοινωνική Παιδαγωγική. Θεωρία και Πράξη. Παπαζήσης.
Μυλωνάς, Θ. (1999). Η Αναπαραγωγή των Κοινωνικών Τάξεων μέσα από τους Σχολικούς Μηχανισμούς. Η Μέση Εκπαίδευση στο Χωριό και στην Πόλη. Gutenberg.
Nurse, L., & Melhuish, E. (2021). Comparative perspectives on educational inequalities in Europe: an overview of the old and emergent inequalities from a bottom-up perspective. Contemporary Social Science, 16(4), 417-431.
Pentini, A. (2005). Διαπολιτισμικό εργαστήριο. Υποδοχή, Επικοινωνία και Αλληλεπίδραση σε Πολυπολιτισμικό Εκπαιδευτικό Περιβάλλον. Ατραπός.
Pensiero, N., & Schoon, I. (2019). Social inequalities in educational attainment: The changing impact of parents’ social class, social status, education and family income, England 1986 and 2010. Longitudinal and Life Course Studies, 10(1), 87-108.
Παπακωνστανίνου, Α. Α. (2011). Απόψεις των μεταναστών γονέων για τη διδασκαλία της μητρικής και των ξενών γλωσσών στο ελληνικό δημοτικό σχολείο. Στο Π. Φωκιάλη, Ν. Ανδρεαδάκης & Γ. Ξανθάκου (Επιμ.). Διεργασίες σκέψης στο σχολείο και στην κοινωνία. Τόμος Α΄. Πεδίο.
Παπαχρήστος, Κ. & Παγώνη, Π. (επιμ.) (2020). Πρόσφυγες και μετανάστες μαθητές-μαθήτριες στο ελληνικό σχολείο. Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και Βιωματικές Δράσεις. Ταξιδευτής.
Παρθένης, Χρ. (2013). Θεωρία και πράξη: μακρό-και μικροπροσεγγίσεις της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης υπό το πρίσμα εφαρμοσμένων Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων. Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Παρθένης, Χρ., & Φραγκούλης, Γ. (2016) Η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση απέναντι σε νέες προκλήσεις. Ρομά. Μια θεωρητική και εμπειρική προσέγγιση. Μεταίχμιο.
Πασιάς, Γ.Κ. (2006). Ευρωπαϊκή Ένωση και Εκπαίδευση. Τόμος Β΄. Gutenberg.
Σοφός, Α. (2021). Πρακτικές διδασκαλίας για τη διαπολιτισμική αγωγή με τη χρήση νέων μέσων. Ίων.
Σπυριδάκης, Μ. (2018). Homo Precarius. Εμπειρίες ευαλωτότητας στην κρίση. Πεδίο.
Στεργίου, Λ. (2013). Η κινηματογραφική δημιουργία ως εργαλείο διαπολιτισμικής παιδαγωγικής. Στο Χ. Γκόβαρης (Επιμ.), Διδασκαλία και Μάθηση στο Διαπολιτισμικό Σχολείο (σελ. 223-244). Gutenberg.
Στεργίου, Λ., & Σιμόπουλος, Γ. (2019). Μετά το κοντέινερ. Διαπολιτισμική ματιά στην εκπαίδευση προσφύγων. Gutenberg.
Τρούκη, Π. (επιμ.) (2021). Οδηγός «Αρχές του ενταξιακού σχολείου για Ρομά». Έργο “Inclusive Schools for Roma”. Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής
Tsiougkou, E., Tsioumis, K., & Kyridis, A. (2017). Greek Teachers’ Perceptions about Citizenship and Its Functionality as Educational Tool in the Classroom. Review of European Studies, 9(4) doi:10.5539/res.v9n4p147
Τσιώλης, Γ. (2023). Επισφαλείς βιογραφίες. Εργασιακές διαδρομές και ταυτότητες στον μετασχηματιζόμενο κόσμο της εργασίας. Gutenbeng.
Φραγκουδάκη, Ά. (1985). Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης: Θεωρίες για την κοινωνική ανισότητα στο σχολείο. Παπαζήση.
Χριστοδούλου, Μ. (2021). Η ευαλωτότητα ως φαινόμενο της διαδρομής του βίου: η διαλεκτική της αυτενέργειας και της χρονικότητας. Στο Μ. Σπυριδάκης & Β. Κράββα (Επιμ.), Τροχιές επισφάλειας. Εθνογραφικές προσεγγίσεις (σελ. 321-350). Gutenberg.