School textbooks and citizensip cultivation: Possibilities and limitations


Published: Nov 30, 2024
Updated: 2024-11-30
Versions:
2024-11-30 (2)
Keywords:
Citizenship Active citizen School textbooks 6th grade
Roza Plastira
https://orcid.org/0009-0005-3853-2736
Sofia Kotsi
Spiridoula Chandrinou
Maria Liakopoulou
Abstract

One of the main functions of schools is to prepare students to integrate and actively participate in modern democratic societies. The culture and climate of the school unit, the interaction between teachers and students, the subjects, the teaching and pedagogical activities are some of the factors shaping the democratic ethos of students as future citizens. Another essential factor is the school textbook, as it holds a central role in Greek education, affecting educators’ teaching choices and is the main source of information for students. The purpose of the present research was to examine whether the 6th grade school textbooks offer opportunities to cultivate students as active citizens. Quantitative and qualitative content analysis was used for the implementation of the purpose of the research. Regarding the direction of analysis, we investigated "what" is said, which was interpreted based on the relevant theoretical assumptions and research. The 'theme' was defined as the unit of recording, including 'knowledge', 'skills/abilities' and 'attitudes/values' that contribute to the cultivation of citizenship. The fact that the productive system of categories emerges from the relevant theory ensures the validity of the present study. For the reliability of the categories and sub-categories in terms of quantitative content analysis, the system of coders was used and questions whose classification was not agreed by at least two coders were excluded from further analysis. In addition, Krippendorff’s alpha was employed as coefficient to examine intercoders’ reliability. As far as the qualitative analysis is concerned, a descriptive representation of the researched material was made, and characteristic references were quoted. Data analysis indicates that 6th grade school textbooks, as a whole, offer various opportunities to shape citizenship. While emphasis is laid on providing citizenship-related knowledge, it is encouraging that these textbooks also contain many skill-building activities which are a prerequisite for cultivating active citizens. However, findings suggest that these textbooks do not contribute adequately to the formation of corresponding attitudes and values. In conclusion, it is considered necessary to update school textbooks in order to give equal emphasis to knowledge, skills, attitudes and values related to citizenship. Moreover, in-service teachers, as the main mediators between the content of the textbook and students, can make good use of this study’s results. Our findings can also be useful to researchers, authors involved in the design of relevant teaching material, as well as education policymakers.

Article Details
  • Section
  • Articles
Downloads
Download data is not yet available.
References
Abs, H. J. (2021). Options for developing European strategies on citizenship education. European Educational Research Journal, 20(3), 329–347. DOI: 10.1177/1474904121994418
Bernstein, B. (1991). Παιδαγωγικοί κώδικες και κοινωνικός έλεγχος. Αλεξάνδρεια.
Βούκανου, Μ. (2009). Ευρωπαϊκή διάσταση και πρόγραμμα σπουδών: η διερεύνηση της εισαγωγής των ευρωπαϊκών αξιών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (Κωδ. 22572) [Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Αιγαίου]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Βουρδόγλου, Δ. (2020). Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσα από τα σχολικά βιβλία και τα καινοτόμα προγράμματα στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση (Κωδ. 48318) [Διδακτορική Διατριβή, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Brights (2017). Πληροφοριακό κιτ για την εκπαίδευση στην ιδιότητα του παγκόσμιου πολίτη (ΕΙΠΠ) για φορείς χάραξης πολιτικής. Ανακτήθηκε από: www.brights-project.eu
Γιαννίκας, Α. (2011). Η παιδαγωγική και η διδακτική διάσταση της διαπολιτισμικότητας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση της Ελλάδας (Κωδ. 24511) [Διδακτορική Διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Γρηγορίου, Ν. (2017). Παιδική ηλικία και ετερότητα στα σχολικά βιβλία γλώσσας του δημοτικού από το 1982 ως το 2014: κοινωνιολογική και ιστορικοκοινωνική προσέγγιση (Κωδ. 42677) [Διδακτορική Διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
De Swert, K. (2012). Calculating inter-coder reliability in media content analysis using Krippendorff’s Alpha. Center for Politics and Communication, 15(1-15), 3. https://www.polcomm.org/wp-content/uploads/ICR01022012.pdf
European Commission, European Education and Culture Executive Agency, Sigalas, E., De Coster, I. (2018). Εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη στο σχολείο στην Ευρώπη: 2017, Publications Office.
Feu, J., Serra, C., Canimas, J., Làzaro, L., & Simó-Gil, N. (2017). Democracy and education: A theoretical proposal for the analysis of democratic practices in schools. Studies in Philosophy and Education, 36(6), 647–661. DOI: 10.1007/s11217-017-9570-7
Giroux, H. (1983). Critical theory and educational practice. ESA 841, theory and practice in educational administration. https://eric.ed.gov/?id=ED295320
Hayes, A. F., & Krippendorff, K. (2007). Answering the call for a standard reliability measure for coding data. Communication Methods and Measures, 1(1), 77–89. DOI: 10.1080/19312450709336664
Hoskins, B. L., & Mascherini, M. (2009). Measuring active citizenship through the development of a composite indicator. Social Indicators Research, 90(3), 459–488. DOI: 10.1007/s11205-008-9271-2
Johanne, L. et al. (2002). Past and current trends in the analysis of textbooks in Quebec context. Curriculum Inquiry, 32 (1 51-83. DOI: 10.1111/1467-873X.00215).
Jones, E., & Gaventa, J. (2002). IDS Development bibliography 19. Concepts of citizenship: A Review. Institute of Development Studies.
Καρακατσάνη, Δ. (2004). Εκπαίδευση και πολιτική διαπαιδαγώγηση. Γνώσεις, αξίες, πρακτικές. Εκδόσεις Μεταίχμιο.
Καρρά, Β. (2020). Οι κοινωνικές και πολιτισμικές αναπαραστάσεις της αγγλοσαξονικής κουλτούρας στα σχολικά βιβλία της Αγγλικής γλώσσας στην πρωτοβάθμια δημόσια εκπαίδευση (Κωδ. 48144) [Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Κασίδου, Σ. (2008). Η μυθιστορία στην υπηρεσία της συγκρότησης του εθνικού όλου και της κατασκευής κυρίαρχων ιδεολογικών σχημάτων. Ο ρόλος της σχολικής ιστορίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (1914-2007) (Κωδ. 15878) [Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Κατωπόδη, Δ. (2019). Δημοκρατία και πολιτική στα σχολικά βιβλία της κοινωνικής και πολιτικής αγωγής πέμπτης και εκτης δημοτικού (Κωδ. 144179) [Διπλωματική Εργασία, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο]. Αποθετήριο του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.
Καψάλης Α., & Νήμα Ε. (2021). Σύγχρονη διδακτική. Εκδόσεις Αφοί Κυριακίδη Α.Ε.
Καψάλης, Α., & Χαραλάμπους, Δ. (1995). Σχολικά βιβλία: Θεσμική εξέλιξη και σύγχρονη προβληματική. Εκδόσεις Έκφραση
Kennedy, K. J. (2019). Civic and citizenship education for the future. In K. J. Kennedy (Ed.), Civic and citizenship education in volatile times (pp.45-63). Singapore: Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-13-6386-3_4
Κομνηνού, Ι. (2012). Η Ευρωπαϊκή διάσταση του μαθήματος των Θρησκευτικών. Η συμβολή του στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας (Κωδ. 28547) [Διδακτορική Διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών]. Εθνικό Κέντρο. Τεκμηρίωσης
Κοντάκος, Θ. (2009). Το Ευρωπαϊκό σύστηµα αξιών στα αναλυτικά προγράµµατα και στα σχολικά βιβλία της Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης (Κωδ. 28790) ]Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Αιγαίου]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Κουράκη, Χ., & Βορύλλα, Β. (2014). Η καλλιέργεια της ιδιότητας του πολίτη (citizenship) μέσα από τα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με έμφαση σε κείμενα παιδικής λογοτεχνίας. Ερευνώντας τον κόσμο του παιδιού, 13, 219-230. DOI: 10.12681/icw.17941
Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. SAGE.
Κωνσταντινίδου, Ε. (2000). Η κατασκευή της εθνικής ταυτότητας στα ελληνικά σχολικά βιβλία ιστορίας: μια κριτική κοινωνικοψυχολογική προσέγγιση (Κωδ. 23074) [Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Λιακοπούλου, Μ. (2020). Βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα του σχολείου. Από τη θεωρία και την έρευνα στην εκπαιδευτική πράξη. Gutenberg.
Marshall, Τ. Η., &Bottomore, T. (1995). Ιδιότητα του πολίτη και κοινωνική άξη (Ο. Στασινοπούλου, μτφρ.). Gutenberg.
Ματσαγγούρας, Η. (2006). Διδακτικά βιβλία: Κριτική αξιολόγηση της γνωσιακής, διδακτικής και μαθησιακής λειτουργίας τους. Συγκριτική και Διεθνής Εκπαιδευτική Επιθεώρηση, 7, 60–92.
Μπάλιας, Σ. (2008). Ενεργός πολίτης και εκπαίδευση. Εκδόσεις Παπαζήση ΑΕΒΕ.
Μπονίδης, Κ. Θ. (2004). Το περιεχόμενο του σχολικού βιβλίου ως αντικείμενο έρευνας. Διαχρονική εξέταση της σχετικής έρευνας και μεθοδολογικές προσεγγίσεις. Μεταίχμιο.
Νικολάου, Σ.-Μ. (2021). Εκπαιδεύοντας για τη Δημοκρατία - Συμβολές στην κοινωνιολογία της εκπαίδευσης. Gutenberg.
Νικολάου Σ.-Μ. (2006). Από την ιδιότητα του πολίτη στην ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη στη δημοκρατική πολιτεία – Ο ρόλος της εκπαίδευσης. Στο Πρακτικά 3ου Πανελληνίου Συνεδρίου ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.Ε.Κ., Κριτική, δημιουργική, διαλεκτική σκέψη στην εκπαίδευση: Θεωρία και πράξη, 13-14 Μαΐου (σσ. 445-454) http://www.elliepek.gr/documents/3o_synedrio_eisigiseis/nikolaou_souzana.pdf
Olson, M., Fejes, A., Dahlstedt, M., & Nicoll, K. (2015). Citizenship discourses: production and curriculum. British Journal of Sociology of Education, 36(7), 1036–1053. DOI: 10.1080/01425692.2014.883917
Osler, A. (2020). Education, migration and citizenship in Europe: untangling policy initiatives for human rights and racial justice. Intercultural Education, 31(5), 562–577. DOI: 10.1080/14675986.2020.1794231
Πάτρας, Π. (2018). Αξίες για το περιβάλλον και την αειφορία μέσα από τα σχολικά βιβλία γεωγραφίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (Κωδ. 28790) [Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Αιγαίου]. Ιδρυματικό Αποθετήριο HELLANICUS.
Πούλιου, Κ. (2011). Συγκριτική μελέτη των θεσμών, αξιών και προτύπων συμπεριφοράς στα σχολικά βιβλία των θρησκευτικών Ε' και ΣΤ' τάξεων του δημοτικού σχολείου 1993 και 2006 (Κωδ. 26587) [Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Print, M. (2013). Competencies for democratic citizenship in Europe, In M. Print & D. Lange (Eds.) Civic and political education. Civic education and competences for engaging citizens in democracies (pp. 37-49). Sense Publishers.
Rebell, M. A. (2017). The schools’ neglected mission: Preparing all students for civic participation. Center for Educational Equity at the Teachers College at Columbia University.
Reichert, F. (2016). Who is the engaged citizen? Correlates of secondary school students’ concepts of good citizenship. Educational Research and Evaluation, 22(5–6), 305–332. DOI: 10.1080/13803611.2016.1245148
Reichert, F., & Print, M. (2016). Active ctizenship in the political realm: The case of australian secondary school students. Citizenship Education Research Journal, 6(1), 51–67 https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0168-ssoar-69551-0
Σιλιγάρης, Χ. (2001). Κοινωνικοποίηση στο σχολείο: θεσμοί, αξίες και πρότυπα συμπεριφοράς στα σχολικά βιβλία Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ (Κωδ. 17940) [Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Χαρίτος, Ε. (2018). Το περί Θεού ερώτημα στα εν χρήσει (2006 - 2016) διδακτικά βιβλία του θρησκευτικού μαθήματος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (Κωδ. 44602) [Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Κρήτης]. Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.