Διερεύνηση της εμπλοκής των γονέων σε σχέση με τον γραμματισμό των παιδιών προσχολικής ηλικίας στη βάση του μοντέλου των επικαλυπτόμενων σφαιρών επιρροής της Epstein

PDF (ελληνικά)
Publicado: Sep 5, 2021
DOI: https://doi.org/10.12681/ppej.25791
Ευθυμία Πεντέρη
ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ
https://orcid.org/0000-0002-8054-6462
Ειρήνη Παπαναστασάτου
https://orcid.org/0000-0003-4352-8342
Resumen

Περίληψη. Παρά το έντονο ενδιαφέρον για τη συμβολή της γονικής συμμετοχής  στη γενικότερη μαθησιακή εξέλιξη των παιδιών αλλά και ειδικότερα στην κατάκτηση του γραμματισμού, είναι αρκετά περιορισμένη η γνώση μας αναφορικά με τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά της εμπλοκής για τον γραμματισμό των γονέων παιδιών προσχολικής ηλικίας. Η συγκεκριμένη περίοδος είναι εξαιρετικά σημαντική για τη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών. Eπιπρόσθετα, η εισαγωγή των παιδιών στην επίσημη εκπαίδευση μπορεί να λειτουργήσει αντισταθμιστικά στις εμπειρίες γραμματισμού, ενισχύοντας μεταξύ άλλων τον γονικό ρόλο μέσα από τη συνεργασία σχολείου-οικογένειας.  Σκοπός της έρευνας αυτής είναι να  μελετήσει τις πρακτικές  γονικής εμπλοκής για τον γραμματισμό  παιδιών  νηπιαγωγείου, αξιοποιώντας το μοντέλο που προτείνει η Epstein για την ενίσχυση της γονικής εμπλοκής από τους εκπαιδευτικούς, προσαρμόζοντάς το κατάλληλα για το νηπιαγωγείο και σε σχέση με τα ζητήματα γραμματισμού. Στη βάση αυτή, αναπτύχθηκε ερευνητικό εργαλείο (ερωτηματολόγιο), το οποίο αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης μελέτης για την ανάπτυξη του γραμματισμού στην προσχολική ηλικία. Στην έρευνα συμμετείχαν 214 γονείς παιδιών νηπιαγωγείου από όλες τις περιφέρειες της χώρας μας. Στη συζήτηση αναδεικνύονται οι πρακτικές γραμματισμού στις οποίες εμπλέκονται περισσότερο και λιγότερο οι γονείς καθώς και η σχέση δημογραφικών χαρακτηριστικών με αυτές.

 

Summary. Despite the strong interest in the contribution of parental involvement in children’s learning and in particular in the acquisition of literacy, our knowledge regarding the quantitative and qualitative characteristics of literacy involvement of parents of preschool children is quite limited. This period is extremely important for the language development of children. In addition, the introduction of children in formal education can compensate for poor literacy experiences, strengthening, among other things, the parental role through school-family cooperation. The purpose of this research is to study the practices of parental involvement regarding the promotion of their kindergarten children’s literacy skills, using the model proposed by Epstein and adapting it appropriately for kindergarten and in relation to literacy issues. Particularly the present study seeks to highlight the type, frequency and quality of parental involvement when children attend kindergarten, in order to form a knowledge base for the design of interventions related to the strengthening of school-family-community collaboration in relation to literacy issues. On this basis, a research tool (questionnaire) was developed, which is part of a broader research design concerning the promotion of literacy in the kindergarten. The relation between specific parental literacy practices and their relationship with their children with specific demographic characteristics (child age, parent gender, urbanity, level of education) was also investigated. The research involved 214 parents of kindergarten children from all regions in Greece. The discussion highlights the literacy practices in which parents are more and less involved and the role of certain demographic characteristics.

In a general view we would say that the results of the research are quite encouraging as far as the willingness of the parents to engage in literacy activities with their children is concerned. Parents seem to recognize the importance of their involvement in promoting literacy since they are involved in this process in several ways. However, they do not seem to sufficiently recognize the need for organized and effective collabsoration among the three systems, school-family- community, as their practices are substantially limited within the family context. In terms of demographic characteristics, parent gender and level of education were found as factors related to parental involvement practices, while urbanity and the child's age did not appear to influence parental literacy practices.

The questionnaire developed seemed to meet the required validity and reliability criteria. It could be used by educators and other professionals in the field of preschool education in order to study parental involvement in promoting young children's literacy. In any case, both the psychometric robustness of the questionnaire and the parental involvement for literacy should be further investigated taking into account the perspective of teachers and utilizing multimodal approaches.

 

Article Details
  • Sección
  • Άρθρα
Creative Commons License

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial-CompartirIgual 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ διατίθενται με άδεια Creative Commons 3.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στο/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο). To Εργαστήριο Παιδαγωγικών Ερευνών και Εφαρμογών του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών  έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου. Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ & ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Εργαστηρίου Παιδαγωγικών Ερευνών και Εφαρμογών του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Descargas
Los datos de descargas todavía no están disponibles.
Biografía del autor/a
Ευθυμία Πεντέρη, ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ

Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία, ΔΠΘ

Ειρήνη Παπαναστασάτου
Εκπαιδευτικός ΠΕ60 , νηπιαγωγός, ΜEd
Citas
Αλεξίου, Μ., Κουτσογιάννης, Δ., Ντίνας, Κ. & Χατζησαββίδης, Σ. (2012). Μελέτη για τον Σχεδιασμό, την Ανάπτυξη και την Εφαρμογή Σεναρίων και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων για τη Διδασκαλία της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Αϊδίνης, Α. (2012). Γραμματισμός στην πρώτη σχολική ηλικία. Μια ψυχογλωσσική προσέγγιση. Αθήνα: Guntenberg.
Bayham, M. (2002). Πρακτικές γραμματισμού. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Barton, D. (2009). Μιλώντας για τον εγγραμματισμό. Στο: Τ. Βαρνάβα – Σκούρα (Επιμ.), Εγγραμματισμός. Εισαγωγή στην οικολογία της γραπτής γλώσσας. Αθήνα: Παπαζήση.
Bergin, C. (2001). The Parent-Child Relationship during Beginning Reading. Journal of Literacy Research, 33(4), 681-706.
Bus, A.G., Belsky, J., van IJzendoorn, M.H., Crnic, K. (1997). Attachment and book-reading patterns: A study of mothers, fathers, and their toddlers. Early Childhood Research Quarterly, 12, 81–98.
Binkley, M., Erstad, O., Herman, J., Raizen, S., Ripley, Martin., Miller-Ricci, M., & Rumble, M., (2012). Defining twenty-first century skills. In: P., Griffin, B., McGaw, & E. Care (Eds.) Assessment and teaching of 21st century skills (pp 17-66). Dordrecht: Springer. Doi: 10.1007/978-94-007-2324-5_2
Bloome, D. & Kim, M. (2016). «Storytelling: Learning to read as social and cultural processes». Prospects, 46, 391-405. doi: 10.1007/s11125-017-9414-9.
Bloom, B. (1981). All our children: A primer for parents, teachers and other educators. N. York: McGraw, Hill.
Brown, C. (2014). Language and literacy development in the early years: Foundational skills that support emergent readers. Language and Literacy Development in the Early Years, 24, 35-49.
Bus, A. (2001). Joint Caregiver- Child Storybook Reading: A Route to Litercy Development. Στο S. Neuman, & D. Dickinson, Handbook of Early Literacy Research. New York, London: Guildford Press.
Γαλάνης , Π. (2012). Εγκυρότητα και αξιοπιστία των ερωτηματολογίων σε επιδημιολογικές μελέτες. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 30(1), 97-110.
Γεωργίου, Σ. (2000). Σχέση Σχολείου- Οικογένειας και Ανάπτυξη του Παιδιού. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Γιοβαζολιάς, Θ. (2011). Σχολές γονέων, συνεργασία εκπαιδευτικών – οικογένειας. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ.
Cohen, L., Manion, L. (2008). Μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας (Επιμ.) Ν. Παπαγεωργίου, (μτφρ. Χ. Μητσοπούλου & Μ. Φιλοπούλου). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Conti-Ramsden, G., Durkin, K. (2012). Language development and assessment in the preschool period. Neuropsychology Review, 22, 384–401.
Darling-Hammond, L., Flook, L., Cook-Harvey, C., Barron, B. & Osher, D. (2020). Implications for educational practice of the science of learning and development. Applied Developmental Science, 24(2), 97-140. DOI: 10.1080/10888691.2018.1537791
Δαφέρμου, Χ., Κουλούρη, Π. & Μπασαγιάννη, Ε. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού. Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί – Δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Epstein, J. L. (1992). School and family partnerships. In Encyclopedia of Educational Research, ed. M. Atkin. New York: MacMillan.
Epstein, J. L. (1995). School/family/community partnerships: Caring for the children we share. The Pi Delta Kappen.
Epstein, J. (2011) School, Family, and Community Partnerships: Preparing Educators and Improving Schools. Boulder, CO: Westview Press.
Epstein, J. L., Sanders, M. G., Sheldon, S., Simon, B. S., Salinas, K., C., Jansron, N., R., Van Voorhis, F, L., Martin, C. S., Thomas, B. G., Greenfeld, M. D., Hutchins, D. G., & Williams, K., J. (2019). School, family, and community partnerships: your handbook for action. London: SAGE publications LTD.
Ferreiro E. (1998): Διαδικασίες νοηματοδότησης της γραπτής γλώσσας. Παραδείγματα από παιδιά σε διάφορες χώρες. Στο: Τζ. Βαρνάβα – Σκούρα (Επιμ.), (μτφ. Κορτέση-Δαφέρμου Χ. & Μαυρακάκη Ε.), Το παιδί και η γραφή. Μια σχέσηκλειδί για τη δια βίου μάθηση. Η δομητική προσέγγιση της γραπτής γλώσσας (17-25). Θεσσαλονίκη: Α. Π. Θ.
Foorman, B. R., Herrera, S., Petscher, Y., Mitchell, A., & Truckenmiller, A. (2015). The structure of oral language and reading and their relation to comprehension in kindergarten through grade 2. Reading and Writing, 28(5), pp.655–681. doi:10.1007/s11145-015-9544-5
Justice, L. M., & Piasta, S. B. (2011). Developing children's print knowledge through adult–child storybook reading interactions: print referencing as an instructional practice. In S. B. Neuman, & D. K. Dickinson(Eds.), Handbook of early literacy research (pp. 200–13). New York: Guilford.
Heckathorn, D. D. (2011). Comment: Snowball versus respondent- driven sampling. Sociological Methodology, 41(1), 355 –366. Doi: 10.111/j. 1467- 9531.2011.01244.x
Hinkin, T. R., Tracey, J. B., & Enz, C. A. (1997). Scale construction: Developing reliable and valid measurement instruments. Journal of Hospitality & Tourism Research, 21(1), 100-120. Doi: 10.1177/109634809702100108.
Goodman, Y. (1984). The Development of initial Literacy. In H. Goelman & A. Oberg (Eds.), Awakening to Literacy. London: Heinemann Educational Books.
Καρδάση, Β. (2014). Διερεύνηση των στάσεων – αντιλήψεων των γονέων παιδιών ηλικίας 3 – 4 ετών και των οικογενειακών πρακτικών γραμματισμού. Διπλωματική εργασία. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών.
Karass, J., VanDeventer, M., & Braungart-Ricker, J. (2003). Predicting Shared Parent- Child Book Reading in Infancy. Journal of Family Psychology, 17, 134-146.
Καρούσου, Α. (2017). Η γλωσσική αξιολόγηση κατά τη βρεφική και την προσχολική ηλικία. Στο Παληκαρά, Ο. & Ράλλη, Α. Γλωσσικές Διαταραχές στα παιδιά και στους Εφήβους: Θέματα οριοθέτησης, αξιολόγησης και παρέμβασης. Αθήνα: Gutenberg.
Kreider, H., Morin, G., Miller, G. E., & Bush, A. (2011). Promoting language and literacy outcomes through shared reading at home. Family engagement in out-of-school-time. 97–107.
Μανωλίτσης, Γ., (2004). Η εμπλοκή των γονέων στην προσχολική αγωγή. Το Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών, 10, 121-154.
Μανωλίτσης, Γ. (2016). Ο αναδυόμενος γραμματισμός στην προσχολική εκπαίδευση: Νέα
ζητήματα και εκπαιδευτικές προτάσεις. Προσχολική και Σχολική Εκπαίδευση, 4(1), 3-34.
Μυλωνάκου –Κεκέ, Η. (2006). Σύγχρονες
θεωρητικές προσεγγίσεις στην επικοινωνία σχολείου, οικογένειας και κοινότητας. Αθήνα: Ατραπός.
Μυλωνάκου –Κεκέ, Η. (2017). Σχέσεις Σχολείου, Οικογένειας και Κοινότητας με κοινωνικοπαιδαγωγικό προσανατολισμό: Εκκινώντας την έρευνα από τους εκπαιδευτικούς. Επιστήμες Αγωγής, 2, 84-113.
Μυλωνάκου – Κεκέ, Η. (2019). Σχολείο, οικογένεια και κοινότητα. Συνεργασία, ενδυνάμωση και ανάπτυξη. Θεσσαλονίκη: Αρμός
.
Manolitsis, G., Georgiou, G., and Tziraki, N. (2013). Examining the effects of home literacy and numeracy environment on early reading and math acquisition. Early Childhood Research Quarterly, 28, 692-703.
McCreesh, N., Frost, S., Seeley, J., Katongole, J., Tarsh, M. N., Ndunguse, R., Jichi, F.,Lunel, N.L., Maher, D., Jonhston, L. G., Sonnenberg, P., Copas, A. J., Hayes, R. J.& White, R. G. (2012). Evaluation of respondent driven sampling. Epidimiology, 23(1), 138-147. Doi: 10.1097/EDE.0b013e31823ac17c
Νάστου, Λ. (2015). Η συμμετοχή των γονέων στην εκπαιδευτική διαδικασία. Στάσεις, αντιλήψεις και πρακτικές των νηπιαγωγών. Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή. Ιωάννινα: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Νικολουδάκη, Ε. (2019). Η αξιολόγηση της συμμετοχής των γονέων στην προσχολική εκπαίδευση με σκοπό τη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων στον γραμματισμό και στη φυσική δραστηριότητα. Αδημοσίευτη διδακτορική διατριβή. Κρήτη: Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Newland, L., Gapp, S., Jacobs, G., Reisetter, M., Cambetas Syed, D., & Wu, C.-H. (2011). Mother's beliefs and involvement: Links with preschool literacy development. International Journal of Psychology: A Biopsychosocial Approach, 9, 67-90.
Οικονόμου, Α. (2011). Οικογένεια και γραμματισμός. Ανακτήθηκε 20-09-2020 από: http://nipia-larisa.gr/wp-content/uploads/2013/09/oikogeneia-kai-grammatismos_0.pdf
Ortega, L. (2019). The study of heritage language development from a bilingualism and social justice perspective. Language Learning, 70, 15-53. doi: 10.1111/lang.12347
Πεντέρη, Ε. (2012). Ψυχοπαιδαγωγικές διαστάσεις της σχέσης οικογένειας και νηπιαγωγείου: Διερεύνηση της γονικής εμπλοκής και των παραγόντων που την επηρεάζουν. Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή. Αλεξανδρούπολη: Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Πεντέρη, Ε. & Πετρογιάννης, Κ. (2017). Η γονική εμπλοκή υπό το πρίσμα της θεώρησης του "εκπαιδευτικού θύλακα" του παιδιού. Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες της Αγωγής και της Εκπαίδευσης, 3, 97-122.
Πετρογιάννης, Κ. (2003). Η μελέτη της ανθρώπινης ανάπτυξης: Οικοσυστημική προσέγγιση. Παρουσίαση της θεωρίας του Urie Bronfenbrenner με βάση ευρήματα από τη διεθνή έρευνα. Αθήνα: Καστανιώτης.
Petrogiannis, K., & Penderi, E. (2014). The Quality of Parent-Teacher Relationship Scale in the kindergarten: A Greek study. International Research in Education, 2(1), 1-21.
Philips, Β. & Lonigan, C. (2009). Variations in the home literacy environment of preschool children: A cluster analytical approach. Scientific studies of learning, 13(2), 146-174. Retrieved 20/9/2020 from: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888430902769533
Ραφαηλίδου, Μ. (2018). Διερεύνηση του ρόλου του Οικογενειακού Περιβάλλοντος Γραμματισμού και της Αναγνωστικής Ετοιμότητας Νηπίων. Διπλωματική εργασία. Θεσσαλονίκη: Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Rescorla, L. A., & Dale, P. S. (Eds.) (2013). Late talkers: Language development, interventions, and outcomes. Baltimore, MD: Brookes.
Σακελλαρίου, Μ. (2008) Συνεργασία Οικογένειας και Νηπιαγωγείου: Θεωρία –Έρευνα – Διδακτικές Προτάσεις. Θεσσαλονίκη: Αυτοέκδοση.
Στελλάκης, Ν. (2007). Ανάδυση του γραμματισμού και οικογενειακές πρακτικές. Πανεπιστημιακές σημειώσεις. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία.
Sakellariou, M. & Rentzou, K. (2007). Types of Parental Involvement in Greek Preschool Settings: A Case Study. International Journal of Learning, 14, 33-40. DOI: https://doi.org/10.18848/1447-9494/CGP/v14i01/45170
Saracho, O, N. (2017). Parents’ shared storybook reading-learning to read. Early Childhood Development and Care, 187(3-4), 554-567.
Sénéchal, M., LeFèvre, J., Smith-Chant, B. L., & Colton, K. V. (2001). On refining theoretical models of emergent literacy: The role of empirical evidence. Journal of School Psychology, 39(5), 439-460.
Sénéchal, M., and LeFevre, J.A. (2014). Storybook reading and parent teaching: Links to language and literacy development. New Directions for Child and Adolescent Development, 92, 39-52.
Steiner, L.M. (2014). A family literacy intervention to support parents in children’s early literacy learning. Reading Psychology, 35, 703-735.
Stringer, H., & Clegg, J. (2006). Language, behaviour and social disadvantage. In J. Clegg & J. Ginsborg (Eds.), Language and social disadvantage: Theory into practice (p. 93–105). John Wiley & Sons, Inc.
Sulzby E., (1991).The development of the young child and the emergence of literacy. In J. Flood et al., (eds), Handbook of research on the teaching the English language arts (273-285). N.Y.: Macmillan Publishing Company.
Tabbada- Rungduin, R., Abulon, L., Fetalvero, L. & Suatengco, R. (2014). Exploring parental involvement and teachers’ activities in early literacy development. International Journal of Research Studies in Education, 3(3), 3-19.
Teale, W.H. (1986). Home background and young children's literary development. In W.H. Teale, & E. Sulzby(Eds.), Emergent literacy: Writing and reading. Norwood, NJ: Ablex.
Teberosky, A. (1998). Δομητική μάθηση της γραπτής γλώσσας. Στο Τζ. Βαρνάβα- Σκούρα (επίμ.). Το παιδί και η γραφή. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.
Timmons, K., & Pelletier, J. (2015). Understanding the importance of parent learning in a school-based family literacy programme. Journal of Early Childhood Literacy, 15(4), 510–532.
Tracey, D., Hornery, S., Seaton, M., Craven, R. G., & Yeung, A. S. (2014). Volunteers supporting children with reading difficulties in schools: Motives and rewards. School Community Journal, 24(1), 49–68.
van Laar, E., van Deursen, A.,. van Dijk, J., & de Haan, J. (2017). The relation between 21st-century skills and digital skills: A systematic literature review, Computers in Human Behavior, 72, 577–588. doi: https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.03.010
Van Steensel, R, McElvany, N, Kurvers, J & Herppich, S. (2011). How effective are family literacy programmes? Results of a meta-analysis. Review of Educational Research, 81(1), 69-96.
Vygotsky, L. S. (1987). Thinking and speech. In The collected works of L.S. Vygotsky. Problems of general psychology (translated by Norris Minick). New York, London: Plenum Press.
Wells, G. (1987). Apprenticeship in literacy. Interchange, 18 (1-2), 109-123.
Χαραλαμπόπουλος, Α. (2006). Γραμματισμός, κοινωνία και εκπαίδευση. Αθήνα: Ίδρυμα Τριανταφυλλίδη.