Έμφυλα στερεότυπα και μετασχηματισμός θεωρήσεων στην εσπερινή εκπαίδευση ενηλίκων: νοητικές συνήθειες και αποπροσανατολιστικά βιώματα γυναικών που επιστρέφουν στην εκπαίδευση

πίνακας εξωφύλλου: Μ. Τσιβά
PDF
Δημοσιευμένα: Aug 27, 2020
DOI: https://doi.org/10.12681/hjre.23224
Λέξεις-κλειδιά:
Έμφυλα στερεότυπα εσπερινή εκπαίδευση ενηλίκων θεωρία μετασχηματισμού βιογραφική μέθοδος
Δομνίκη Μαλτέζου
Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δράμας, Εσπερινό ΓΕ.Λ. Δράμας
https://orcid.org/0000-0002-7213-8928
Γεώργιος Αρχιμήδη Κουλαουζίδης
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
https://orcid.org/0000-0003-4435-9800
Περίληψη

Το παρόν άρθρο έχει ως στόχο να συνεισφέρει στον προβληματισμό για το πώς το φύλο, ως κοινωνική «κατασκευή» πολιτισμικά προσδιορισμένη, μπορεί να επηρεάσει τη συγκρότηση του πλαισίου αναφοράς, την ταυτότητα, τις επιλογές και την εξελικτική πορεία των γυναικών. Η έρευνα εστιάζεται σε έναν χώρο, ο οποίος είναι σχετικά αγνοημένος ερευνητικά, σε αυτόν της εσπερινής εκπαίδευσης. Πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της συγγραφής ερευνητικής διπλωματικής εργασίας σε μεταπτυχιακό επίπεδο και είχε διάρκεια έξι μηνών, με τη συμμετοχή δέκα ενήλικων γυναικών-μαθητριών του Εσπερινού Γενικού Λυκείου Δράμας. Για τις ανάγκες της έρευνας επιλέχθηκε η αφηγηματική – βιογραφική ερευνητική μεθοδολογία, με σκοπό να διερευνηθούν σε βάθος οι παραδοχές, οι αντιλήψεις και οι στάσεις των πληροφορητριών, μέσω βιογραφικών συνεντεύξεων. Η βιογραφική εμπειρία των γυναικών της έρευνας, μέσα από την παράθεση αφηγηματικών συγκροτήσεων, έδωσε την δυνατότητα να διαφανούν οι κοινωνικοποιητικοί παράγοντες, οι οποίοι συμβάλλουν στην αναπαραγωγή και διαιώνιση έμφυλων στερεοτυπικών αντιλήψεων και ρόλων. Οι ιστορίες ζωής των γυναικών φανέρωσαν ότι ο σεξισμός,  η έμφυλη άνιση διαφοροποίηση, όπως εκδηλώνεται σε σχέσεις ασυμμετρίας στο πλαίσιο της οικογένειας, του σχολείου και του ευρύτερου κοινωνικού χώρου, στερεί από τις γυναίκες εκπαιδευτικές ευκαιρίες και προοπτικές εξέλιξης. Το πλαίσιο αναφοράς, η ταυτότητα των γυναικών, συγκροτείται και περιορίζεται στο ρόλο της συζύγου-μητέρας. Η βίωση αποπροσανατολιστικών διλημμάτων, είτε ως κομβικών σημαντικών γεγονότων - είτε ως βίωση παρατεταμένων καταστάσεων ανισότητας, υποτακτικότητας, αδικίας ή και έμφυλης βίας, καλλιεργεί την ανάγκη αυτοπροσδιορισμού και επαναπλαισίωσης της ταυτότητας και εκφράζεται με την απόφασή τους-σε ώριμη ηλικία -να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση τους με την εκπαίδευση. Η φοίτηση στο Εσπερινό Γενικό Λύκειο φαίνεται να επιτυγχάνει τον στόχο του μετασχηματισμού των νοηματικών θεωρήσεων, παρέχοντας στις ίδιες περισσότερο ουσιώδεις νοηματοδοτήσεις αυτόβουλης σκέψης και την αναγκαιότητα συνακόλουθης δράσης. Οι έμφυλες παραδοχές, το πλαίσιο αναφοράς και τα βιώματα των συμμετεχουσών στην έρευνα, τα οποία  μπορούν να χαρακτηριστούν ως αποπροσανατολιστικά και ικανά για να εγείρουν νέες θεωρήσεις στη σκέψη και στη δράση τους, εξετάσθηκαν υπό το πλαίσιο της θεωρίας μετασχηματισμού του Mezirow. Η έρευνα, αν και λόγω των χαρακτηριστικών της στερείται τη δυνατότητα γενίκευσης συμπερασμάτων, παρέχει, εντούτοις, δυνατότητα ανάδειξης, εμβάθυνσης, ερμηνείας και αυτοστοχασμού για τον ρόλο των έμφυλων στερεοτύπων, μέσα από τη φωνή ατόμων τα οποία δεν έχουν συμπεριληφθεί ή που υπο-αντιπροσωπεύονται σε έρευνες.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Άρθρα
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Τα πνευματικά δικαιώματα των άρθρων του περιοδικού ανήκουν στους συγγραφείς. Τα άρθρα διατίθενται με άδειες Creative Commons CC-BC-SA 4.0

 
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικά Συγγραφέων
Δομνίκη Μαλτέζου, Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δράμας, Εσπερινό ΓΕ.Λ. Δράμας
Φιλόλογος
Γεώργιος Αρχιμήδη Κουλαουζίδης, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Επίκουρος Καθηγητής Εκπαίδευσης Ενηλίκων Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Αναφορές
Αβδελά, Ε., & Ψαρρά, Α. (Επιμ.) (1997). Σιωπηρές ιστορίες: γυναίκες και φύλο στην ιστορική αφήγηση. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
Αγκασένσκι, Σ. (2000). Πολιτική των Φύλων, Αθήνα: Πόλις.
Αθανασίου, Α. (2006). Φύλο, εξουσία και υποκειμενικότητα μετά το «δεύτερο κύμα». «Εισαγωγή» στο Α. Αθανασίου (Επιμ.). Φεμινιστική θεωρία και πολιτισμική κριτική. Αθήνα: Νήσος.
Αρτινοπούλου, Β. (2006). Ενδοοικογενειακή Κακοποίηση Γυναικών. Αθήνα: Νομική.
Γαλίτης, Π. (2011). Στο κυνήγι του χρόνου. Αθήνα: Επίκεντρο.
Βακάλης, Γ.,& Βακάλη, I. (2009). Ο δρόμος από το Εσπερινό Λύκειο στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Στο Συνέδριο: «Μετάβαση και συνέχεια στην εκπαίδευση: Αναζητώντας το πλαίσιο για τη συνεργασία παιδιών, νέων, οικογένειας, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και κοινωνικών υπηρεσιών». Ρέθυμνο: Πανεπιστήμιo Κρήτης, 15-18 Οκτωβρίου 2009.
Bryman, Α. (2017). Μέθοδοι κοινωνικής έρευνας. Αθήνα: Gutenberg
Chapman, V.L. (2003). Conker (quer) time again: how to win at boy’s games. The Canadian Journal for the study of adult Education, 17 (2),20-38.
Cohen, L., Manion, L., & Morrison K., (2008). Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας. Αθήνα: Μεταίχμιο
Creswell, J. (2016). Έρευνα στην εκπαίδευση – σχεδιασμός διεξαγωγή και αξιολόγηση ποσοτικής και ποιοτικής έρευνας (μτφ. Ν. Κουβαράκου) Αθήνα: Ίων.
Δασκαλάκης, Δ. (2009). Εισαγωγή στη σύγχρονη κοινωνιολογία. Αθήνα: Παπαζήση.
Δεληγιάννη-Κουϊμτζή, B., Ζιώγου, Σ., & Φρόση, Λ. (2002). Φύλο και Εκπαιδευτική Πραγματικότητα στην Ελλάδα: προωθώντας παρεμβάσεις για την ισότητα των φύλων στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αθήνα: ΚΕΘΙ.
Δεληγιάννη-Κουϊμτζή, Β.,& Ζιώγου, Σ. (2000). Ισότητα των δύο φύλων - Ο ρόλος των εκπαιδευτικών - Φάκελος παρεμβατικών μαθημάτων. Αθήνα: ΚΕΘΙ.
Doyle, A.J. (1985) Sex and Gender: The Human Experience. Dubuque, Iowa: Wm. C. Brown Publishers.
English, L.M. (2008). Revisiting voice, subjectivity and circles: Feminist pedagogy in the 21th century. Journal of Adult Theological Education, 5(2), 112-125.
Θανοπούλου, Μ. & Πετρονώτη, Μ. (1987). Βιογραφική προσέγγιση: Μια άλλη πρόταση για την κοινωνιολογική θεώρηση της ανθρώπινης εμπειρίας. Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 64.
Fagnani, J., & Letablier, M. (2003). S’ occuper des enfants au quotidien: mais que font donc les pères? Droit social, 251 - 259.
Flannery, D.D., & Hayes, E. (2001). Challenging adult learning: a feminist perspective. Στο V. Sheared, & P.A. Sissel (Εds), Making space: Merging theory and practice in adult education. (pp. 29-41).Connecticut: Bergin & Garvey
Flaquer, L. (2002). «Υπάρχει ιδιαίτερο πρότυπο οικογενειακής πολιτικής στη Νότια Ευρώπη;». Στο: Λ. Μαράτου - Αλιπράντη (επιμ.), Οικογένειες και κράτος πρόνοιας στην Ευρώπη. (σελ. 47-84). Αθήνα: Gutenberg.
Glesne, C. (2018). Η ποιοτική έρευνα : Οδηγός για νέους επιστήμονες (μτφ. Γ. Κουλαουζίδης) . Αθήνα : Μεταίχμιο.
Imel, S., & Bersch, G. (2014). Unsung Heroines: Early Women Contributors to Adult Education. Adult Education Research Conference. Ανακτήθηκε από: https://newprairiepress.org/aerc/2014/papers/35/
Johnstone, J., & Rivera, R. (1965). Volunteers for learning: A study of the. New York: Aldine.
Κορωναίου, Α. (2009). Ο ελεύθερος χρόνος των γυναικών: Προϋπόθεση για την ανάπτυξη της Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Στο: Δ. Βεργίδης, & Α. Κόκκος (επιμ.), Εκπαίδευση Ενηλίκων, διεθνείς προσεγγίσεις και ελληνικές διαδρομές. (σελ. 349 – 366). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Κουλαουζίδης, Γ. (2008). Μετασχηματίζουσα μάθηση: μια μαθησιακή θεωρία για την εκπαίδευση ενηλίκων. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 46, 21-32.
Κουλαουζίδης, Γ. (2009).Διερεύνηση των παραγόντων που διαμορφώνουν την αντίληψη των εκπαιδευτών ενηλίκων σχετικά με τη λειτουργία τους: η περίπτωση των συμβούλων-καθηγητών στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Εκπαίδευση Ενηλίκων» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. (Διδακτορική Διατριβή). Σχολή Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών. Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Κουλαουζίδης, Γ. (2013). Αναζητώντας εκπαιδευτικά «τραύματα»: η χρήση της βιογραφικής μεθόδου στην προσπάθεια αναγνώρισης αποπροσανατολιστικών εκπαιδευτικών βιωμάτων στο πλαίσιο της θεωρίας της μετασχηματίζουσας μάθησης. Έρευνα στην Εκπαίδευση, 1, 56-77. Διαθέσιμο στον ιστοτόπο http://ereunastinekpaideusi.gr/?lang=el.
Κουλαουζίδης, Γ. & Παληός, Ζ. (2018). Σημείωμα στην ελληνική έκδοση. Στο C. Glesne, H ποιοτική Έρευνα: Οδηγός για Νέους Επιστήμονες (σελ.7-11), Αθήνα: Μεταίχμιο.
Λαμπροπούλου, Ε. (2011). Ιδιαιτερότητες και ανάγκες των εσπερινών σχολείων. Διάλογος για το 9ο εκπαιδευτικό συνέδριο της ΟΛΜΕ. Ανακτήθηκε από http://dialogos-9osynedrio-olme.blogspot.gr/2011/04/blog- post_07.html.
Λιντζέρης, Π. (2007). Η σηµασία του κριτικού στοχασµού και του ορθολογικού διαλόγου στη θεωρία του Jack Mezirow για τη µετασχηµατίζουσα µάθηση. Αθήνα: Επιστηµονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων.
Λιντζέρης ,Π. (2010). Θεωρία της Μετασχηματίζουσας Μάθησης: δυνατότητα για μια κριτική και χειραφετική στροφή στην Εκπαίδευση Ενηλίκων. Στο: Δ. Βεργίδης, Α. Κόκκος (επιμ.), Εκπαίδευση Ενηλίκων, διεθνείς προσεγγίσεις και ελληνικές διαδρομές (σελ. 94-124). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Lieblich, A., Tuval-Mashiach, R., & Zilber, T. (1998). Narrative research: Reading, analysis, and interpretation (Vol. 47). London Sage.
Lips, M.H. (1998). Sex and Gender: An Introduction, Mountain View. CA: Mayfield
Maksimovic, M., Ostrouch-Kaminska, J., Popovic, A., Bulajic, A.(eds). (2016). Contemporary Issues and Perspectives on Gender Research in Adult Education. Belgrade: University of Belgrade.
Μαραγκουδάκη, Ε. (2000). Εκπαίδευση και διάκριση των φύλων. Αθήνα: Οδυσσέας.
McGivney, V. (2004). Understanding Persistence in Adult Education. Open Learning, Vol 19, No 1 , 33-46.
Mezirow, J. (1991). Transformative Dimensions of Adult Learning. San Francisco: Jossey- Bass.
Mezirow, J. (2000). Learning as transformation. San Francisco: Jossey-Bass.
Mezirow, J. and Associates (1990). Fostering Critical Reflection in Adulthood. San Francisco: Jossey- Bass.
Mezirow, J. και συνεργάτες. (2007). Η Μετασχηματίζουσα Μάθηση. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Νασιάκου, Μ. (1979). «Διαφορές των φύλων και ψυχολογική ταυτότητα», Επιθεώρηση Κοινω-νικών Ερευνών, 36-37, 357-364.
Μπουζάκης, Σ.(2006).Η Ιστορία της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Αθήνα: Guteneberg.
Νόβα- Καλτσούνη, Χ. (2005). Κοινωνικοποίηση, η Γένεση του Κοινωνικού Υποκειμένου. Αθήνα: Gutenberg .
Oakley, A. (1985). Sex, Gender and Society (Towards a New Society). Ashgate: Publishing Limited.
Πανταζής, Π. (2004). Από τα Υποκείμενα στο Υποκείμενο: Η βιογραφική προσέγγιση στη ψυχοκοινωνική έρευνα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Παπαταξιάρχης, Ε.,& Παραδέλλης, Θ. (1992) (Επιμ.). Ταυτότητες και φύλο στη σύγχρονη Ελλάδα. Αθήνα: Καστανιώτης.
Puech, I. (2008). Η μη κατανομή της οικιακής εργασίας. Στο: M. Maruani, Γυναίκες, Φύλο, Κοινωνίες: Τι γνωρίζουμε σήμερα (σελ. 231 - 240). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Ρίζου, Χ. (2004). Εσπερινή εκπαίδευση στην Ελλάδα: Ιστορική εξέλιξη και αποσαφήνιση του ρόλου του Εσπερινού Γυμνασίου στη σύγχρονη πραγματικότητα. (Διδακτορική διατριβή). Πανεπιστήμιο Κρήτης, Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών.
Rogers, A. (1999). Η Εκπαίδευση Ενηλίκων. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Schoeman, S. (2015). Feminist pedagogy as a new initiative in the education of South African teachers. Koers - Bulletin For Christian Scholarship, 80(4). https://doi.org/10.19108/koers.80.4.2215
Shaffer, D.R. (2008). Εξελικτική Ψυχολογία παιδική ηλικία και εφηβεία. Αθήνα: Έλλην.
Συμεωνίδου, Χ. (1998). Μορφές έμμεσου κοινωνικού αποκλεισμού: απασχόληση και ανεργία των γυναικών στην Ελλάδα. Κοινωνικές Ανισότητες και Κοινωνικός Αποκλεισμός. Αθήνα: Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα.
Taylor, E. (2000). Analyzing research on transformative learning theory. In J. Mezirow and Associates, Learning as transformation (σελ. 285-328). San Francisco: Jossey- Bass.
Thompson, J. (1983). Learning liberation: Women's response to men's education. London: Croom Helm
Τσιώλης, Γ. (2006). Ιστορίες Ζωής και Βιογραφικές Αφηγήσεις – Η βιογραφική προσέγγιση στην κοινωνιολογική ποιοτική έρευνα. Αθήνα : Κριτική.
Τσιώλης, Γ. (2010). Η βιογραφική προσέγγιση στην έρευνα του φύλου. Στο: Γ. Παπαγεωργίου (επιμ.) Η Έρευνα του Φύλου στην Ελλάδα (σελ. 69-94). Αθήνα: Gutenberg
Τσιώλης, Γ. (2014). Μέθοδοι και Τεχνικές Ανάλυσης στην Ποιοτική Κοινωνική Έρευνα. Αθήνα: Κριτική.
Turner, P. J. (1998). Βιολογικό φύλο, κοινωνικό φύλο και ταυτότητα του Εγώ (μτφρ. Ε. Γαλανάκη). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα .
van Anders, S. M., Schudson, Z. C., Abed, E. C., Beischel, W. J., Dibble, E. R., Gunther, O. D., Val J. Kutchko, Val.J. & Silver, E. R. (2017). Biological Sex, Gender, and Public Policy. Policy Insights from the Behavioral and Brain Sciences, 4(2), 194–201. https://doi.org/10.1177/2372732217720700
Webb Farley, K., Rauhaus, B., & Eskridge, R. (2020). Gender Representation, Professional Experiences, and Socialization: The Case of City Managers. Public Personnel Management, https://doi.org/10.1177/0091026020903073