Απεικονίσεις «ψυχικής ασθένειας» σε αποφάσεις ελληνικών ποινικών δικαστηρίων: Mια ανάλυση λόγου
Δημοσιευμένα:
Feb 11, 2024
Λέξεις-κλειδιά:
Ανάλυση λόγου Επικινδυνότητα Ποινικά δικαστήρια «Ψυχική ασθένεια»
Περίληψη
Η παρούσα μελέτη διερευνά τις κατασκευές των ατόμων με διάγνωση «ψυχικής ασθένειας» στις αποφάσεις ελληνικών ποινικών δικαστηρίων. Εφαρμόστηκε η προσέγγιση της φουκωικής ανάλυσης λόγου στις αποφάσεις ελληνικών ποινικών δικαστηρίων που δημοσιεύθηκαν τα έτη 2009 έως 2018, για να εντοπιστούν τα κυρίαρχα αποθέματα λόγου που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή της «ψυχικής ασθένειας», καθώς και οι λειτουργίες που επιτελούνται μέσα από τις συγκεκριμένες απεικονίσεις των δραστών και των εγκλημάτων τους στο δικαστικό λόγο. Από την ανάλυση προέκυψαν δύο βασικές κατασκευές. Στην κατασκευή του ακαταλόγιστου «επικίνδυνου ψυχασθενούς», η διασταύρωση του βιοϊατρικού λόγου με το λόγο της επικινδυνότητας σκιαγραφεί το άτομο ως απρόβλεπτο, χωρίς ικανότητα για αυτεπίγνωση, αυτοκαθορισμό και ηθική κρίση. Κατασκευάζοντας την καταλογιστή «εγκληματική προσωπικότητα», η επίδραση της «ψυχικής ασθένειας» στα τετελεσμένα εγκλήματα σχετικοποιείται, καθώς η εγκληματική πράξη ανάγεται στα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ατόμου, που παραβιάζει εσκεμμένα τους κανόνες της κοινωνικά αποδεκτής συμπεριφοράς, παρότι απεικονίζεται ως ικανό για ορθολογικό και ηθικό συλλογισμό. Στα κεντρικά ζητήματα που αναδείχθηκαν συγκαταλέγονται αφενός οι προκατασκευασμένες κατηγοριοποιήσεις των δραστών σε καταλογιστούς ή ακαταλόγιστους, ανάλογα με τον προσδιορισμένο βαθμό αυτενέργειας βάσει ηθικών κριτηρίων, και αφετέρου η επιλεκτική αξιοποίηση του βιοϊατρικού λόγου από το δικαστήριο, που αξιολογεί την ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη άλλοτε ως αντικειμενικό αποδεικτικό στοιχείο και άλλοτε ως αναξιόπιστη γνωμοδότηση.
Λεπτομέρειες άρθρου
- Πώς να δημιουργήσετε Αναφορές
-
Μουσουρούλη Ε., Νεζτεκίδου Δ., & Γεωργάκα Ε. (2024). Απεικονίσεις «ψυχικής ασθένειας» σε αποφάσεις ελληνικών ποινικών δικαστηρίων: Mια ανάλυση λόγου. Ψυχολογία: το περιοδικό της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας, 29(1), 82–99. https://doi.org/10.12681/psy_hps.33157
- Ενότητα
- ΕΜΠΕΙΡΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Το περιοδικό ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ έχει υιοθετήσει μία πολιτική Platinum open-access. Τα έξοδα υποβολής, επεξεργασίας ή δημοσίευσης των εργασιών καλύπτονται από την Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία. Τα πνευματικά δικαιώματα των δημοσιευμένων εργασιών προστατεύονται από την άδεια 'Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International'. Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Η άδεια αυτή επιτρέπει σε τρίτους, να χρησιμοποιούν την εργασία σε οποιαδήποτε μορφή, με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση στο περιοδικό ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Επιπλέον, κάθε διανομή της εργασίας οφείλει να γίνεται με τους ίδιους όρους διανομής, δηλαδή με την ίδια άδεια Creative Commons.
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Allen, H., Lindner, L., Goldman, H., & Dinitz, S. (1971). Hostile and simple sociopaths: An empirical typology. Criminology, 9, 27-47. https://doi.org/10.1111/j.1745-9125.1971.tb00757.x
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1745-9125.1971.tb00757.x
Allely, C. S., Kennedy, S., & Warren, I. (2019). A legal analysis of Australian criminal cases involving defendants with autism spectrum disorder charged with online sexual offending. International Journal of Law and Psychiatry, 66, 101456. https://doi.org/10.1016/j.ijlp.2019.101456
DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijlp.2019.101456
Angermeyer, M. C., Beck, M., & Matschinger, H. (2003). Determinants of the public's preference for social distance from people with schizophrenia. The Canadian Journal of Psychiatry, 48(10), 663–668. https://doi.org/10.1177/070674370304801004
DOI: https://doi.org/10.1177/070674370304801004
Askheim, O. P., Christensen, K., Fluge, S., & Guldvik, I. (2017). User participation in the Norwegian welfare context: An analysis of policy discourses. Journal of Social Policy, 46(3), 583–601. http://doi.org/10.1017/S0047279416000817
DOI: https://doi.org/10.1017/S0047279416000817
Bilić, B., & Georgaca, E. (2007). Representations of 'mental illness' in Serbian newspapers: A critical discourse analysis. Qualitative Research in Psychology, 4(1-2), 167–186. http://dx.doi.org/10.1080/14780880701473573
DOI: https://doi.org/10.1080/14780880701473573
Blackburn, R. (1988). On moral judgements and personality disorders: The myth of psychopathic personality revisited. British Journal of Psychiatry, 153(4), 505–512. http://doi.org/10.1192/bjp.153.4.505
DOI: https://doi.org/10.1192/bjp.153.4.505
Boyd, J., & Kerr, T. (2016). Policing 'Vancouver's mental health crisis': A critical discourse analysis. Critical Public Health, 26(4), 418–433. https://doi.org/10.1080/09581596.2015.1007923
DOI: https://doi.org/10.1080/09581596.2015.1007923
Buckland, R. (2016). The decision by approved mental health professionals to use compulsory powers under the mental health act 1983: A Foucauldian discourse analysis. The British Journal of Social Work, 46(1), 46-62. https://doi.org/10.1093/bjsw/bcu114
DOI: https://doi.org/10.1093/bjsw/bcu114
Conrad, P., & Schneider, J. W. (1992). Deviance and medicalization: From badness to sickness. Temple University Press
Conrad, P. (2013). Medicalization: Changing contours, characteristics, and contexts. In W. Cockerham (Ed.), Medical sociology on the move (pp. 195-214). Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-6193-3_10
DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-007-6193-3_10
Corrigan, P. W., & Bink, A. B. (2016). The stigma of mental illness. Encyclopedia of Mental Health, 4, 230-234. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-397045-9.00170-1
DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-397045-9.00170-1
Cromby, J., Harper, D., & Reavey, P. (2013). Psychology, mental health and distress. Palgrave/Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-137-29589-7
De Vel-Palumbo, M., Schein, C., Ferguson, R., Chang, M. X. L., & Bastian, B. (2021). Morally excused but socially excluded: Denying agency through the defense of mental impairment. PLoS ONE, 16, Article e0252586. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0252586
DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0252586
Efthimiou, K., Argalia, E., Kaskaba, E., & Makri, A. (2013). Economic crisis and mental health: What do we know about the current situation in Greece? Encephalos, 50, 22-30. http://www.encephalos.gr/pdf/50-1-02e.pdf
Federman, C., Holmes, D., & Jacob, J. D. (2009). Deconstructing the psychopath: A critical discursive analysis. Cultural Critique, 72, 36–65. http://www.jstor.org/stable/25619824
DOI: https://doi.org/10.1353/cul.0.0037
Foucault, M. (1978). About the concept of the "dangerous individual" in 19th-century legal psychiatry (A. Baudot & J. Couchman, Trans.). International Journal of Law and Psychiatry, 1(1), 1–18. https://doi.org/10.1016/0160-2527(78)90020-1
DOI: https://doi.org/10.1016/0160-2527(78)90020-1
Foucault, M. (2010). Abnormal. Lectures at the Collège de France, 1974-1975 (S. Siamandouras, Trans.). Estia.
Georgaca, E. (2013). Social constructionist contributions to critiques of psychiatric diagnosis and classification. Feminism & Psychology, 23(1), 56–62. https://doi.org/10.1177/0959353512467967
DOI: https://doi.org/10.1177/0959353512467967
Georgaca, E. (2014). Discourse analytic research on mental distress: A critical overview. Journal of Mental Health, 23(2), 55–61. https://doi.org/10.3109/09638237.2012.734648
DOI: https://doi.org/10.3109/09638237.2012.734648
Georgaca, E., & Avdi, E. (2011). Discourse analysis. In D. Harper & A. R. Thompson (Eds.), Qualitative research methods in mental health and psychotherapy: A guide for students and practitioners (pp. 147-161). Wiley. https://doi.org/10.1002/9781119973249.ch11
DOI: https://doi.org/10.1002/9781119973249.ch11
Gjesfjeld, C. D. (2019). Social control and serious mental illness: Understanding and challenging current ideologies. In C. E. Rabe-Hemp & N. S. Lind (Eds.), Political authority, social control and policy (pp. 141-153). Emerald Publishing Limited. https://doi.org/10.1108/S2053-769720190000031010
DOI: https://doi.org/10.1108/S2053-769720190000031010
Glenn, A. L., Johnson, A. K., & Raine, A. (2013). Antisocial personality disorder: A current review. Current Psychiatry Reports, 15, 427-434. https://doi.org/10.1007/s11920-013-0427-7
DOI: https://doi.org/10.1007/s11920-013-0427-7
Gotsi, M. G. (2019). Neurosciences in psychiatric expert reports: Findings from focus groups. Bioethica, 5(1), 46–66. https://doi.org/10.12681/bioeth.20835
DOI: https://doi.org/10.12681/bioeth.20835
Handerer, F., Kinderman, P., Timmermann, C., & Tai, S. J. (2021). How did mental health become so biomedical? The progressive erosion of social determinants in historical psychiatric admission registers. History of Psychiatry, 32(1), 37–51. https://doi.org/10.1177/0957154X20968522
DOI: https://doi.org/10.1177/0957154X20968522
Hansen, H., Stige, S. H., Moltu, C., Johannessen, J. O., Joa, I., Dybvig, S., & Veseth, M. (2019). We all have a responsibility: A narrative discourse analysis of an information campaign targeting help-seeking in first episode psychosis. International Journal of Mental Health Systems, 13, Article 32. https://doi.org/10.1186/s13033-019-0289-4
DOI: https://doi.org/10.1186/s13033-019-0289-4
Harding, R. (2012). Legal constructions of dementia: Discourses of autonomy at the margins of capacity. Journal of Social Welfare and Family Law, 34(4), 425-442. https://doi.org/10.1080/09649069.2012.755031
DOI: https://doi.org/10.1080/09649069.2012.755031
Hare, R. D., Hart, S. D., & Harpur, T. J. (1991). Psychopathy and the DSM-IV criteria for antisocial personality disorder. Journal of Abnormal Psychology, 100(3), 391–398. https://doi.org/10.1037//0021-843x.100.3.391
DOI: https://doi.org/10.1037//0021-843X.100.3.391
Harper, D. J. (2004). Storying policy: Constructions of risk in proposals to reform UK mental health legislation. In B. Hurwitz, T. Greenhalgh, & V. Skultans (Eds), Narrative research in health and illness (pp. 397-413). Blackwell. https://doi.org/10.1002/9780470755167.ch23
DOI: https://doi.org/10.1002/9780470755167.ch23
Harrington, J., Series, L., & Ruck-Keene, A. (2019). Law and rhetoric: Critical possibilities. Journal of Law and Society, 46(2), 302-327. https://doi.org/10.1111/jols.12156
DOI: https://doi.org/10.1111/jols.12156
Hiday, V. A., & Wales, H. W. (2013). Mental illness and the law. In C. S. Aneshensel, J. C. Phelan, & A. Bierman (eds), Handbook of the sociology of mental health (pp. 563-582). Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-4276-5_27
DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-007-4276-5_27
Hui, A., & Stickley, T. (2007). Mental health policy and mental health service user perspectives on involvement: Α discourse analysis. Journal of Advanced Nursing, 59(4), 416–426. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2007.04341.x
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2007.04341.x
Kent, T., Cooke, A., & Marsh, I. (2022). "The expert and the patient": A discourse analysis of the house of commons’ debates regarding the 2007 mental health act. Journal of Mental Health, 31(2), 152-157. https://doi.org/10.1080/09638237.2020.1818706
DOI: https://doi.org/10.1080/09638237.2020.1818706
Lampropoulos, D., & Apostolidis, T. (2018). Social dominance orientation and discrimination against people with schizophrenia: Evidence of medicalization and dangerousness beliefs as legitimizing myths. The Spanish Journal of Psychology, 21, Article E37. http://doi.org/10.1017/sjp.2018.46
DOI: https://doi.org/10.1017/sjp.2018.46
Lazzarato, M., (2009). Neoliberalism in action: Inequality, insecurity and the reconstitution of the social. Theory Culture Society, 26, 109-133. https://doi.org/10.1177/0263276409350283
DOI: https://doi.org/10.1177/0263276409350283
Law 4509/2017, articles 1-3, Metra therapeias atomon pou apallassontai apo tin poini logo psychikis i dianoitikis diatarachis kai alles diataxeis [Treatment measures for persons exempted from penalty due to psychic or mental disorder and more regulations], Efimerida tis Kyverniseos tis Ellinikis Dimokratias (FEK Α 201/22.12.2017).
Marchese, M., & Celerier, C. (2017). The representation of mental health sufferers in administrative and legal discourse. Discourse & Society, 28(1), 42–59. https://doi.org/10.1177/0957926516676702
DOI: https://doi.org/10.1177/0957926516676702
Margaritis, L. (2015). Efesi kata voulevmatos kai adynama prosopa (: anilikoi-psychika paschontes) [Appeal against order and weak persons (: minors-mental sufferers)]. Poiniki Dikaiosyni, 12, 1083-1099.
Meynen, G. (2010). Free will and mental disorder: Exploring the relationship. Theoretical Medicine and Bioethics, 31, 429–443. https://doi.org/10.1007/s11017-010-9158-5
DOI: https://doi.org/10.1007/s11017-010-9158-5
Moncrieff, J. (2010). Psychiatric diagnosis as a political device. Social Theory & Health, 8, 370–382. https://doi.org/10.1057/sth.2009.11
DOI: https://doi.org/10.1057/sth.2009.11
Moon, G. (2000). Risk and protection: The discourse of confinement in contemporary mental health policy. Health & Place, 6(3), 239–250. https://doi.org/10.1016/S1353-8292(00)00026-5
DOI: https://doi.org/10.1016/S1353-8292(00)00026-5
Mooney, M. A. (2016). Human agency and mental illness. Journal of Critical Realism, 15(4), 376-390. http://doi.org/10.1080/14767430.2016.1193675
DOI: https://doi.org/10.1080/14767430.2016.1193675
Mylonopoulos, C. (2007). Poiniko Dikaio - geniko meros I [Criminal Law – general section I]. Dikaio & Oikonomia – P.N. Sakkoulas.
Olstead, R. (2002). Contesting the text: Canadian media depictions of the conflation of mental illness and criminality. Sociology of Health & Illness, 24(5), 621-643. https://doi.org/10.1111/1467-9566.00311
DOI: https://doi.org/10.1111/1467-9566.00311
Parcesepe, A. M., & Cabassa, L. J. (2013). Public stigma of mental illness in the United States: Α systematic literature review. Administration and Policy in Mental Health, 40, 384–399. https://doi.org/10.1007/s10488-012-0430-z
DOI: https://doi.org/10.1007/s10488-012-0430-z
Parker, I. (1990). Discourse: Definitions and contradictions. Philosophical Psychology, 3(2-3), 187-204. https://doi.org/10.1080/09515089008572998
DOI: https://doi.org/10.1080/09515089008572998
Parker, I. (1997). Discursive psychology. In D. Fox & I. Prilleltensky (Eds.), Critical psychology: An introduction (pp. 284-298). Sage.
Parker, I. (2002). Critical discursive psychology. Palgrave/Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781403914651
Parker, I., Georgaca, E., Harper, D., McLaughlin, T., & Stowell-Smith, M. (1995). Deconstructing psychopathology. Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4135/9781446221563
P.D. 283/1985, Poinikos Kodikas [Penal Code], Efimeris tis Kyverniseos tis Ellinikis Dimokratias (FEK Α 106/31.05.1985).
Pilgrim, D. (2007). New 'mental health' legislation for England and Wales: Some aspects of consensus and conflict. Journal of Social Policy, 36(1), 79–95. http://doi.org/10.1017/S0047279406000389
DOI: https://doi.org/10.1017/S0047279406000389
Pilgrim, D., & Rogers, A. (2003). Mental disorder and violence: An empirical picture in context. Journal of Mental Health, 12(1), 7-18. https://doi.org/10.1080/09638230021000058256
DOI: https://doi.org/10.1080/09638230021000058256
Pilgrim, D., & Rogers, A. (2020). A sociology of mental health and illness (4th ed.). Open University Press.
Rapley, M., Mc Carthy, D., & McHoul, A. (2003). Mentality or morality? Membership categorization, multiple meanings and mass murder. British Journal of Social Psychology, 42(3), 427-444. https://doi.org/10.1348/014466603322438242
DOI: https://doi.org/10.1348/014466603322438242
Rapley, M., Moncrieff, J., & Dillon, J. (Eds.) (2011). De-medicalizing misery: Psychiatry, psychology and the human condition. Palgrave/Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9780230342507
Read, J., Haslam, N., Sayce, L., & Davies, E. (2006). Prejudice and schizophrenia: Α review of the ‘mental illness is an illness like any other’ approach. Acta Psychiatrica Scandinavica, 114(5), 303-318. https://doi.org/10.1111/j.1600-0447.2006.00824.x
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1600-0447.2006.00824.x
Roberts, C. F., & Golding, S. L. (1991). The social construction of criminal responsibility and insanity. Law and Human Behavior, 15(4), 349–376. https://doi.org/10.1007/BF02074076
DOI: https://doi.org/10.1007/BF02074076
Scull, A. (2004). The insanity of place. History of Psychiatry, 15(4), 417–436. https://doi.org/10.1177/0957154X04044084
DOI: https://doi.org/10.1177/0957154X04044084
Symeonidou-Kastanidou, E., Mitrosyli, M., & Cosmatos, C. (2020). Poiniki metacheirisi ton psychikos paschonton [Criminal treatment of mental sufferers]. Nomiki Vivliothiki.
Van Beveren, L., Rutten, K., Hensing, G., Spyridoula, N., Schønning, V., Axelsson, M., Bockting, C., Buysse, A., De Neve, I., Desmet, M., Dewaele, A., Giovazolias, T., Hannon, D., Kafetsios, K., Meganck, R., Øverland, S., Triliva, S., & Vandamme, J. (2020). A critical perspective on mental health news in six European countries: How are "mental health/illness" and "mental health literacy" rhetorically constructed? Qualitative Health Research, 30(9), 1362–1378. https://doi.org/10.1177/1049732320912409
DOI: https://doi.org/10.1177/1049732320912409
Willig, C. (2021). Introducing qualitative research in psychology (4th ed.). Open University Press.
