Τα πανεπιστήμια απέναντι στη διεθνή κρίση

Περίληψη

Στη διάρκεια της ιστορίας του, το πανεπιστήμιο ήρθε αντιμέτωπο με κρίσεις που αμφισβητούσαν τον ρόλο του ως μηχανισμού μετάδοσης γνώσεων και διαμόρφωσης ηθικών προτύπων. Μέχρι τον 19° αιώνα, στάθηκε με επιτυχία απέναντι στους κυρίαρχους πόλους της εξουσίας -τις εκκλησιαστικές αρχές, τον αυτοκράτορα, τους τοπικούς ηγεμόνες, αλλά και το εθνικό κράτος- με αίτημα τη διασφάλιση της ελεύθερης πρόσβασης στη γνώση και τη διεξαγωγή ανεξάρτητης επιστημονικής έρευνας. Από τις αρχές του 20ου αιώνα, η σύνδεση της παιδείας με το οικονομικό σύστημα άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Το άλλοτε αλώβητο από τις οικονομικές κρίσεις πανεπιστήμιο ένιωσε τους κραδασμούς των οικονομικών υφέσεων. Η μαζικοποίηση των σπουδών, προϊόν της ξέφρενης εξειδίκευσης, και οι κρατικές επιδοτήσεις έθεταν νέους όρους στη διαχείριση και την αυτονομία πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Οι οικονομικές κρίσεις των τελευταίων εκατό ετών απείλησαν την ύπαρξη ενός πανάρχαιου θεσμού. Σήμερα, οι προκλήσεις του κόσμου μας ξεπερνούν το στενό όριο του οικονομικού συστήματος και αγγίζουν κάθε πτυχή της διεθνοποιημένης πλέον κοινωνίας: μόλυνση του περιβάλλοντος, μεταναστεύσεις πληθυσμών, υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής, συρρίκνωση των πνευματικών αξιών. Ποια θα είναι η μορφή του μελλοντικού πανεπιστημίου; Θα ηττηθεί υπό το κράτος των οικονομικών περιορισμών, θα μεταλλαχθεί σε υποσύστημα της αγοράς ή θα προβάλει νέα πρότυπα αρμονικού κοινωνικού βίου;