Παλιές και νέες πολιτικές εκφάνσεις του δημοφιλούς χιούμορ στην Ελλάδα της κρίσης

PDF (ελληνικά)
Published: Jan 21, 2019
DOI: https://doi.org/10.12681/sas.15447
ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑΣ
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Abstract

Το άρθρο αυτό προσπαθεί να χαρτογραφήσει τους τρόπους με τους οποίους το δημοφιλές χιούμορ στη σύγχρονη Ελλάδα αποκτά αυξημένη πολιτικοκοινωνική σημασία. Μετά από μια συνοπτική αναφορά σε κομβικές προσεγγίσεις της κοινωνικής θεωρίας στο ζήτημα του χιούμορ και την ανίχνευση πέντε βασικών λειτουργιών του (διορθωτική, απομυθοποιητική, αναστοχαστική, παιγνιώδης και σοκαριστική) επιχειρείται μια αναφορά σε συγκεκριμένα παραδείγματα  χιούμορ και σάτιρας στην μεταπολιτευτική Ελλάδα (και ιδίως μετά τη δεκαετία του '80) που έτυχαν μεγάλης απήχησης και ανιχνεύεται το ιδεολογικό τους στίγμα. Στη συνέχεια αναζητούνται οι υφολογικές και ιδεολογικές συνέχειες ή διαφοροποιήσεις που προκύπτουν στην περίοδο της κρίσης. Βασική διαπίστωση της μελέτης αυτής είναι ότι σημειώνεται μια εξέλιξη πάνω στους δεδομένους μεταπολιτευτικούς άξονες του δημοφιλούς χιούμορ  (απομυθοποίηση πολιτικής, αυτοσαρκασμός κοινωνικών αντιφάσεων) είτε προς μια εθνικολαϊκιστική όξυνση (κυρίως στην τηλεοπτική σάτιρα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) είτε προς μια αντιλαϊκιστική ή επιθετικά αναστοχαστική κατεύθυνση (κυρίως στη γελοιογραφία, τη διαφήμιση, τις νέες διαδικτυακές κοινότητες κωμωδίας)

Article Details
  • Section
  • Articles
Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

Authors who publish with this journal agree to the following terms:

  • Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike License that allows others to share the work, not for commercial purposes, with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal. If you remix, transform, or build upon the material, you must distribute your contributions under the same license as the original.
  • Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgement of its initial publication in this journal.
  • Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
Downloads
Download data is not yet available.
References
Aitaki, G. (2017). Laughing with / at the National Self: Greek Television Satire and the Politics of Self-disparagement. Social Semiotics (διαθέσιμο διαδικτυακά)
Aitaki, G. (2017b). Domesticating Pathogenies, Evaluating Change: the Eurozone Crisis as a ‘Hot Moment’ in Greek Television Fiction. Media, Culture and Society (διαθέσιμο διαδικτυακά)
Βαλούκος, Σ. (2001). Η Κωμωδία. Αθήνα: Αιγόκερως
Βαμβακάς, Β. (2014). Γελοιογραφία. Το Πέρασμα στο Πολιτικοκοινωνικό Κόμικ. Σε Βαμβακάς, Β., Παναγιωτόπουλος, Π. επιμ., Η Ελλάδα στη Δεκαετία του '80. Κοινωνικό, Πολιτικό και Πολιτισμικό Λεξικό. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο: 73-76
Jankélévitch, V. (1997). Η Ειρωνεία. Αθήνα: Πλέθρον
Gray, J., Jones, J., and Thompson, E. (2009). The State of Satire, the Satire of State. Σε Gray, J., Jones, J., and Thompson, E. επιμ. Satire TV: Politics and Comedy in the Post-Network Era, New York and London: New York University Press: 3–36
Δεμερτζής, Ν. (1990). Η Ελληνική Πολιτική Κουλτούρα στη Δεκαετία του '80. Σε Νικολακόπουλος, Η., Δεμερτζής, Χ. Εκλογές και Κόμματα στη Δεκαετία του '80. Αθήνα: Θεμέλιο: 70-96
Δερτιλής, Γ. (1998). Ειρωνεία και Σάτιρα. Δύο Δοκίμια και Επτά Δείγματα. Αθήνα: Καστανιώτης
Ελευθερίου, Κ. (2014). Ψάλτης Στάθης. Φορέας Αυτογελιοποίησης της Εμπορικής Κινηματογραφικής Καταγγελίας. Σε Βαμβακάς, Β., Παναγιωτόπουλος, Π. επιμ., Η Ελλάδα στη Δεκαετία του '80. Κοινωνικό, Πολιτικό και Πολιτισμικό Λεξικό. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο: 661-664
Κανέλλης,Η (2014). Λάκης Λαζόπουλος: Ο Εθνικός μας Τηλευαγγελιστής και ο ΣΥΡΙΖΑ», Tα Νέα 18/4/2014
Kuipers, G. (2002). Media culture and internet disaster jokes: Bin Laden and the attack on the World Trade Center. European Journal of Cultural Studies5(4): 451-471
Kuipers, G. (2015). Good Humor, Bad Taste: a Sociology of the Joke. Berlin: De Gruyter Mouton
Κουστένης, Π. (2014). Χάρρυ Κλιν. Σατιρικό Μωσαϊκό της Κοινωνικής και Πολιτικής ζωής. Σε Βαμβακάς, Β., Παναγιωτόπουλος, Π. επιμ., Η Ελλάδα στη Δεκαετία του '80. Κοινωνικό, Πολιτικό και Πολιτισμικό Λεξικό. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο: 645-648
Λιαλιούτη, Ζ. (2011). Όψεις της Αμερικανικής Εθνικής Ταυτότητας στη Μετα- ψυχροπολεμική Εποχή: Από τον Τζορτζ Μπους το Νεότερο στον Μπαράκ Όμπάμα. Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης. τ37: 98-132.
Lipovetsky, Z. (2009). Η Εποχή του Κενού. Δοκίμια για τον Σύγχρονο Ατομικισμό. Σκόπελος: Νησίδες
Μαρκατάς, Γ. (2014). Η νέα γενιά λαϊκής κωμωδίας από το Ίντερνετ, The Books’ Journal, τ.43: 16-17.
Μαρτινίδης, Π. (1992). Η υψηλή τέχνη της απελπισίας. Γύρω από τον «ισοβίτη» του Αρκά. Αθήνα: Ύψιλον
Mudde, C., Kaltwasse, R. (2017). Λαϊκισμός. Μια Συνοπτική Εισαγωγή. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο
Bakhtin, M. (1995). Έπος και Μυθιστόρημα. Αθήνα: Πόλις
Berger, Α. (1993). An Anatomy of Humor. NJ: Transaction Publishers
Bergson, H. (1998). Το Γέλιο. Αθήνα: Εξάντας
Bremmer, G., Roodenburg, H. επιμ. (2005). Η Πολιτισμική Ιστορία του Χιούμορ. Αθήνα: Πολύτροπον
Day, A. (2011). Satire and Dissent: Interventions in Contemporary Political Debate. IN: Indiana University Press
Παναγιωτόπουλος, Π. (2014α). Πανούσης Τζίμης. Εικονοκλαστική Σάτιρα και Αναδυόμενες Ταυτότητες. Σε Βαμβακάς, Β., Παναγιωτόπουλος, Π. επιμ., Η Ελλάδα στη Δεκαετία του '80. Κοινωνικό, Πολιτικό και Πολιτισμικό Λεξικό. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο: 420-423
Παναγιωτόπουλος, Π. (2014β). Περάκης, Νίκος. Ο «Κοινωνιολόγος» με την Κινηματογραφική Μηχανή. Σε Βαμβακάς, Β., Παναγιωτόπουλος, Π. επιμ., Η Ελλάδα στη Δεκαετία του '80. Κοινωνικό, Πολιτικό και Πολιτισμικό Λεξικό. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο: 454-458
Πανταζόπουλος, Α. (2012). Η Ελληνική Εβραιοφοβία Σήμερα: Αρνητικά Στερεότυπα και Ιδεολογία, Νέα Εστία, τ. 1854, Μάϊος: 662-683.
Πανταλέων, Α. (2014). Επιθεώρηση. Η Ευφορία της «Ελεύθερης Σκηνής» και η Πρόσκαιρη Ανάπλαση του Είδους. Σε Βαμβακάς, Β., Παναγιωτόπουλος, Π. επιμ., Η Ελλάδα στη Δεκαετία του '80. Κοινωνικό, Πολιτικό και Πολιτισμικό Λεξικό. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο: 194-196
Σαπρανίδης, Δ. (2006). Ιστορία της Ελληνικής Γελοιογραφίας. Αθήνα: Ποταμός.
Φραγκονικολόπουλος, Χ., Πλειός, Ν. (2010). Τα Εθνικά Θέματα στη Δίνη των ΜΜΕ. Θεσσαλονίκη: Σιδέρης
Stafylakis, K. (2013). Fragile Overidentifications: Emerging Αlternatives in Greece’s Cultural Activist Scenes. Left Curve, 31, Spring: 72-80
Taguieff, P (2015). Συνωμοσιολογική Σκέψη και «Θεωρίες της Συνωμοσίας». Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο
Taguieff, P. (2013). Ο Νέος Εθνικολαϊκισμός. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
Freud, S. (2009). Το Ευφυολόγημα και η Σχέση του με το Ασυνείδητο. Το Χιούμορ. Αθήνα: Πλέθρον
Χατζηθωμάς, Λ. (2008). Το χιούμορ στην τηλεοπτική διαφήμιση. Θεσσαλονίκη: University Studio Press