Γλωσσική εκπαίδευση προσφύγων και μεταναστών/ριών: Πολλαπλές μελέτες περίπτωσης στον Ελλαδικό χώρο

PDF (English)
Δημοσιευμένα: Dec 12, 2017
DOI: https://doi.org/10.12681/dial.15000
Λέξεις-κλειδιά:
Διδασκαλία δεύτερης/ξένης γλώσσας γλωσσική εκπαίδευση προσφύγων και μεταναστών/ριών μέθοδος διδασκαλίας γραμματισμός εκπαιδευτικό υλικό
Vicky Kantzou
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Polyxeni Manoli
Hellenic Open University
Anna Mouti
University of Thessaly & Hellenic Open University
Maria Papadopoulou
University of Thessaly
Περίληψη

Η πρόσφατη προσφυγική κρίση επανέφερε με οξύτητα στην επικαιρότητα το θέμα της γλωσσικής εκπαίδευσης των πληθυσμών που αναζητούν καταφύγιο και μια καινούρια ζωή στην Ευρώπη. Η γνώση της τοπικής γλώσσας είναι απαραίτητη για τον πληθυσμό αυτό, προκειμένου να επιτύχει τη βελτίωση της κοινωνικοοικονομικής και επαγγελματικής του κατάστασης. Στην Ελλάδα, τις προηγούμενες δεκαετίες υπήρξε πρόνοια για την γλωσσική εκπαίδευση μεταναστών/ριών από δημόσιους φορείς και ταυτόχρονα από πρωτοβουλίες εθελοντικών ομάδων. Ωστόσο, κατά την πρόσφατη προσφυγική κρίση σημειώνεται δραστηριοποίηση κυρίως ανθρωπιστικών οργανώσεων και εθελοντών/ριών σε αυτόν τον τομέα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά εφήβους άνω των 15 ετών και ενήλικες.

H μελέτη εστιάζει σε περιβάλλοντα μη τυπικής εκπαίδευσης που προσφέρουν δωρεάν μαθήματα γλώσσας σε μετανάστες/ριες και πρόσφυγες 15 ετών και άνω. Στόχος είναι η διερεύνηση: α) του προφίλ και των στόχων των εκπαιδευτών και των μαθητών/ριών, β) των μεθόδων διδασκαλίας, γ) του κλίματος μεταξύ εκπαιδευτών-εκπαιδευομένων και των εκπαιδευομένων μεταξύ τους, δ) του εκπαιδευτικού υλικού που αξιοποιείται. Υιοθετήθηκε η μέθοδος των πολλαπλών μελετών περίπτωσης. Διερευνήθηκαν 21 εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, όπου προσφέρονταν μαθήματα κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2017. Τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «LanguageEducationforMigrantsandRefugees» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Για τη συλλογή τους χρησιμοποιήθηκαν συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς και εκπαιδευομένους/ες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ερωτηματολόγια. Επίσης πραγματοποιήθηκαν παρατηρήσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Τα μαθήματα λειτουργούσαν σε ορισμένες περιπτώσεις με χρηματοδότηση από ΜΚΟ, ενώ σε άλλες με βάση την προσφορά εθελοντών. Όσον αφορά τις γλώσσες, τα ελληνικά διδάσκονταν σε 17 από τα περιβάλλοντα, τα αγγλικά σε τρία, ενώ σε μία περίπτωση τα μαθήματα αφορούσαν τη γερμανική γλώσσα. Οι εκπαιδευτικοί ήταν όλοι σχεδόν απόφοιτοι/ες τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, συχνά με μεταπτυχιακές σπουδές, οι μισοί/ές με εμπειρία στην εκπαίδευση μεταναστών, αλλά λίγοι/ες με εξειδίκευση στη διδακτική της δεύτερης γλώσσας. Δήλωσαν ότι στοχεύουν στην ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων βασικών για την επιβίωση των εκπαιδευομένων. Οι περισσότεροι έδιναν προτεραιότητα στην καλλιέργεια του προφορικού έναντι του γραπτού και αρκετοί σημείωσαν προβλήματα στην απόκτηση δεξιοτήτων γραμματισμού, τα οποία συνέδεσαν με ελλιπή γραμματισμό στην πρώτη γλώσσα των εκπαιδευομένων. Όσον αφορά τις μεθόδους διδασκαλίας, παρά τις δηλώσεις των εκπαιδευτών για το αντίθετο, η παρατήρηση έδειξε ότι συχνά κατέφευγαν σε πιο παραδοσιακές τεχνικές. Μεγάλες διαφοροποιήσεις σημειώθηκαν σε σχέση με το υλικό που χρησιμοποιήθηκε στα μαθήματα αυτά.

Οι εκπαιδευόμενοι ήταν μετανάστες και πρόσφυγες ηλικίας 15 έως 63 ετών, ένα πολύ μεγάλο ηλικιακό φάσμα που συχνά συναντήθηκε και στο ίδιο τμήμα. Προέρχονταν από πολλές διαφορετικές χώρες, και σημειώθηκαν μεγάλες διαφορές στο μορφωτικό τους επίπεδο και συνεπώς και στις δεξιότητες γραμματισμού στη μητρική. Στόχος τους ήταν κυρίως η ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων που θα τους επέτρεπαν να ανταπεξέλθουν στις καθημερινές τους ανάγκες που αφορούν την επιβίωση και την εύρεση εργασίας. Τέλος, σε σχέση με το κλίμα, διαπιστώθηκε ότι οι εκπαιδευτές/ριες κατάφερναν να δημιουργήσουν ένα ευχάριστο και υποστηρικτικό μαθησιακό περιβάλλον και να μεταδώσουν συναισθήματα εμπιστοσύνης. Το περιβάλλον ενίσχυσε τα κίνητρα των εκπαιδευομένων να συμμετάσχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία, χωρίς να δημιουργούνται ανταγωνισμοί ή συγκρούσεις μεταξύ τους, αλλά σε πνεύμα συνεργασίας και αλληλοβοήθειας.

Από τα αποτελέσματα της μελέτης αναδεικνύεται η σημαντικότατη συμβολή των ανθρωπιστικών οργανώσεων και των εθελοντών/ριών στην ομαλή ένταξη αυτού του πληθυσμού και στην αντιμετώπιση των άμεσων γλωσσικών αναγκών τους. Ωστόσο, ταυτόχρονα καταγράφεται ο κατακερματισμός του πεδίου και υπογραμμίζεται η ανάγκη όσων εργάζονται σε αυτό για καθοδήγηση στην ανάπτυξη και υλοποίηση εκπαιδευτικών παρεμβάσεων. Η ανάλυση αναγκών των εκπαιδευομένων, η ανάπτυξη εξειδικευμένων προγραμμάτων, η ιδιαίτερη αντιμετώπιση του θέματος του αναλφαβητισμού, και η αντιμετώπιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο των γλωσσικών αναγκών των υπό μετακίνηση πληθυσμών είναι θέματα που χρήζουν προσοχής. Σε αυτό το πλαίσιο η νέα εργαλειοθήκη του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη γλωσσική εκπαίδευση προσφύγων θα μπορούσε να προσφέρει την απαραίτητη καθοδήγηση και συνοχή στο πεδίο.

Λεπτομέρειες άρθρου
  • Ενότητα
  • Επιστημονική Αρθογραφία
Creative Commons License

Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το CC Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0.

Οι συγγραφείς των άρθρων που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης διατηρούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των άρθρων τους, δίνοντας στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες της Αγωγής και Εκπαίδευσης διατίθενται με άδεια Creative Commons 4.0 και σύμφωνα με την άδεια μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, με αναφορά στον/στη συγγραφέα και στην πρώτη δημοσίευση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς και με δικαίωμα τροποποίησης μόνον με παρόμοια διανομή (αν αναμείξετε, τροποποιήσετε, ή δημιουργήσετε πάνω στο υλικό, πρέπει να διανείμετε τις δικές σας συνεισφορές υπό την ίδια άδεια όπως και το πρωτότυπο).

To Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης διατηρούν το δικαίωμα να δημοσιεύουν, να αναπαραγάγουν, να παρουσιάζουν στο κοινό, να διανέμουν και να χρησιμοποιούν άρθρα που δημοσιεύονται στο Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης σε οποιοδήποτε μέσο και μορφή είτε μεμονωμένα είτε ως μέρη συλλογικών έργων, για όλο το χρόνο διάρκειας προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και για όλες τις χώρες του κόσμου.

Αυτό περιλαμβάνει ενδεικτικά, και όχι αποκλειστικά, το δικαίωμα δημοσίευσης των άρθρων σε τεύχη του περιοδικού Διάλογοι! Θεωρία και Πράξη στις Επιστήμες Αγωγής και Εκπαίδευσης, αναπαραγωγής και διανομής μεμονωμένων αντιγράφων των άρθρων, αναπαραγωγής ολόκληρων των άρθρων σε άλλη έκδοση του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και αναπαραγωγής και διανομής των άρθρων ή περίληψης αυτών με χρήση πληροφορικού συστήματος αποθετηρίου.

Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Βιογραφικά Συγγραφέων
Vicky Kantzou, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Tutor
Polyxeni Manoli, Hellenic Open University
Tutor
Anna Mouti, University of Thessaly & Hellenic Open University
Special Teaching Staff, University of Thessaly &Tutor, Hellenic Open University
Maria Papadopoulou, University of Thessaly

Professor 

Αναφορές
Adami, H. (2008). The role of literacy in the acculturation process of migrants. In Council of Europe (Ed.), Case studies: prepared for the Linguistic Integration of adult migrants seminar (pp. 19–27). Strasbourg. Retrieved from https://www.coe.int/t/dg4/Linguistic/Migrants_CaseStudies08_EN.pdf
Androulakis, G., Gkaintartzi A., Kitsiou, R., & Tsioli, S. (2017). Research-driven task-based L2 learning for adult immigrants in times of humanitarian crisis: results from two nationwide projects in Greece. In J. C. Beacco, H. J. Krumm, D. Little, & P. Thalgott (Eds.), The linguistic Integration of adult migrants. Some lessons from research (pp. 181-186). Berlin/Boston: De Gruyter.
Androulakis, G., Mastorodimou, E., & van Boeschoten, R. (2016). Using qualitative methods for the analysis of adult immigrants’ L2 needs: Findings from a research project in Greece focusing on school-parents Communication. Irish Journal for Culture, Arts, Literature and Language, 1(1), 1-19.
Arvanitakis, K. & Arvanitaki, Ph. (2010). ''Epikoinoniste Ellinika 1 [Communicate in Greek]. Athens: Deltos.
Beacco J. C., Krumm H. J., & Little, D. (2017). Introduction. In J. C. Beacco, H. J. Krumm, D. Little, & P. Thalgott (Eds.), The linguistic integration of adult migrants. Some lessons from research (pp. 1-5). Berlin/Boston: De Gruyter.
Bigelow, M., & Schwarz, R. (2010). Adult English language learners with limited literacy. Washington DC: National Institute for Literacy.
Celani, M. A. (2006). Language teacher educators in search of locally helpful understandings. In S. Gieve & I. K. Miller (Eds.), Understanding the English classroom (pp. 226-238). New York: Palgrave McMillan.
Fanta-Vagenshtein, Y. (2011). Literacy and second language intervention for adult Hebrew second language (HSL) learners. Journal of Language and Literacy Education, 7(1), 79-94.
Gkareli, E., Kapoula, E., Kontokosta, E., Montzoli, M., Nestoratou, S., Pritsi, E., Roumpis, N., & Sikara, G. (2013). Taxidi stin Ellada 2 [Travel in Greece 2]. Athens: Ekdoseis Grigori.
Greek Council for Refugees. (2017). Access to education - Greece | Asylum Information Database. Retrieved from http://www.asylumineurope.org/reports/country/greece/reception-conditions/employment-and-education/access-education#footnoteref7_rdnal1r
Hancock, M. (2006). English for starters 3. Pupil’s book. London: York press.
Karakirgiou, M. & Panagiotidou, V. (2014). Klik sta Ellinika 1 [Click in Greek]. Thessaloniki: Centre for the Greek Language.
Katalipsi Sinialo. (2012). Enkheiridio ekmathisis tis ellinikis glossas se metanastes kai prosphiges [Greek language coursebook for migrants and refugees]. Retrieved from https://sinialo.espiv.net/wp-content/uploads/2012/05/immigrantsbook.pdf
Krumm, H-J., & Plutzar, V. (2008). Tailoring language provision and requirements to the needs and capacities of adult migrants. Thematic Studies: The Linguistic Integration of Adult Migrants, Strasbourg: Council of Europe, 26-27 June 2008 (pp. 71-84). Retrieved from https://www.coe.int/t/dg4/linguistic/Migr_ThematicStudies08_EN.pdf
Little, D. (2008). The Common European Framework of Reference for languages and the development of policies for the integration of adult migrants. Thematic Studies: The Linguistic Integration of Adult Migrants, Strasbourg: Council of Europe, 26-27 June 2008 (pp. 5-19).
Retrieved from https://www.coe.int/t/dg4/linguistic/Migr_ThematicStudies08_EN.pdf
Marrapodi, J. (2013). What doesn't work for the lowest level literacy learners and why? Apples, 7(1), 7-23.
Mattheoudakis, M. (2005). Language education of adult immigrants in Greece: current trends and future developments. International Journal of Lifelong Education, 24(4), 319-336.
McDonough, J., & McDonough, St. (1997). Research methods for English language teachers (1st ed.). London: Arnold.
Minuz, F., & Borri, A. (2017). Literacy and language teaching: tools, implementation and impact. In J. C. Beacco, H. J. Krumm, D. Little, & P. Thalgott (Eds.), The linguistic integration of adult migrants. Some lessons from research (pp. 357-364). Berlin/Boston: De Gruyter.
Nasr, R. T., & Dallas, D. (2007). English for starters 1. Pupil’s book. London: York press.
Nunan, D. (1992). Research methods in language learning (1st ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Pathiaki, I., & Simopoulos, G. (2014). «Me vlepoun san anthropo»: Ta mathimata ellinikis glossas se metanastes kai prosphiges sto plaisio ton ethelontikon organoseon ["They see me as a human being": Greek language courses for immigrants and refugees in the framework of voluntary organizations]. In P. Georgogiannis (Ed.), Proceedings of the 11th International Conference “Intercultural Education, immigration and Greek as a second or foreign language" (pp. 183-196). Patra: Intercultural Education Centre.
Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods (2nd ed.). Newbury Park: Sage Publications.
Plutzar, V., & Ritter, M. (2008). Language learning in the context of migration and integration – Challenges and options for adult learners. In Council of Europe (Ed.), Case studies: prepared for the linguistic integration of adult migrants seminar (pp. 29-45). Strasbourg. Retrieved from https://www.coe.int/t/dg4/Linguistic/Migrants_CaseStudies08_EN.pdf
Rodakopoulos, A., & Lily, P. (2010). Ekpaideusi enilikon metanaston stin Elliniki Glossa: Entopismos kai diakheirisi provlimatikon katastaseon me ti khrisi methodologion domisis provlimaton [Teaching the Greek Language to adult migrants: Specifying and confronting problematic situations through the use of the methods of structuring problems]. In P. Georgogiannis & V. Baros (Eds.), Proceedings of the 13th International Conference “Intercultural Education - Immigration - Conflict management and Pedagogy of Democracy" (pp. 255-261). Patra: Intercultural Education Centre.
Ryan, G. W., & Bernard, H. R. (2000). Data management and analysis methods. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of qualitative research (2nd Edition) (pp. 769-802). Thousand Oaks: Sage Publications.
Scientific Committee in Support of Refugee Children. (2017). Refugee education project: Α. Assessment report on the integration project of refugee children in education (March 2016-April 2017), Β. Proposals for the education of refugee children during the 2017-2018 school year. Athens: Ministry of Education Research and Religious Affairs. Retrieved from http://www.minedu.gov.gr/publications/docs2017/CENG_Epistimoniki_Epitropi_Prosfygon_YPPETH_Apotimisi_Protaseis_2016_2017_070__.pdf
Schreier, M. (2014). Qualitative content analysis. In U. Flick (Ed.), The SAGE handbook of qualitative data analysis (pp. 170-183). London: Sage.
Simopoulos, G. (2016). Gephires [Bridges]. Retrieved from http://www.kanep-gsee.gr/sitefiles/files/GEFYRES.pdf
Simopoulos, G., Pathiaki, Ei., Kanellopoulou, R., & Pavlopoulou, A. (2010). Ellinika A'- Methodos ekmathisis tis ellinikis os xenis glossas [Modern Greek A – Teaching method for Modern Greek as a foreign language]. Athens: Patakis.
Talmy, S. (2010). Qualitative interviews in applied linguistics: From research instrument to social practice. Annual Review of Applied Linguistics, 30, 128-148. doi:10.1017/S0267190510000085
Tarone, E., Bigelow, M., & Hansen, K. (2007). The impact of alphabetic print literacy level on oral second language acquisition. In N. Faux (Ed.), Low-educated second language and literacy acquisition. Research, policy, and practice. Proceedings of the second annual forum (pp. 99-120). Richmond, Virginia: The Literacy Institute at Virginia Commonwealth University. Retrieved from http://www.leslla.org/files/resources/LESLLAProceedingsFinal.pdf
Tarone, E., Bigelow, M., & Hansen, K. (2009). Literacy and second language oracy. Oxford: Oxford University Press.
Van Avermeat, P., & Gysen, S. (2008). Language learning, teaching and assessment and the integration of adult immigrants: The importance of needs analysis. Thematic Studies: The Linguistic Integration of Adult Migrants, Strasbourg: Council of Europe, 26-27 June 2008 (pp. 59-70).
Retrieved from https://www.coe.int/t/dg4/linguistic/Migr_ThematicStudies08_EN.pdf
Zarifis, G. K. (2016, May 2). Greece - solidarity with the 'others in need'. Retrieved from https://ec.europa.eu/epale/en/content/overview-refugees-and-adult-education-europe
Τα περισσότερο διαβασμένα άρθρα του ίδιου συγγραφέα(s)