Έμφυλες διαφοροποιήσεις στην ψυχική υγεία: θεωρητικές προσεγγίσεις, ευρήματα και προοπτικές
Δημοσιευμένα:
Dec 30, 2022
Λέξεις-κλειδιά:
φύλο ψυχική υγεία ανισότητες ανασκόπηση
Περίληψη
Το παρόν άρθρο στοχεύει σε μια κριτική και σύντομη επισκόπηση των βασικών θεωρητικών προσεγγίσεων για την εξήγηση των έμφυλων διαφοροποιήσεων στην ψυχική υγεία ακολουθώντας τρεις κατευθύνσεις. Η πρώτη κατεύθυνση αντιστοιχεί στην ψυχολογική προσέγγιση που δίνει έμφαση στις έμφυλες ταυτισιακές διαδικασίες και την ψυχική οργάνωση κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, το γνωστικό ύφος και τα ατομικά σχέδια δράσης ανά φύλο. H δεύτερη κατεύθυνση αντιστοιχεί στην κοινωνικο-υλιστική προσέγγιση που ενδιαφέρεται για τις έμφυλες δομικές ανισότητες και τον αντίκτυπο τους στην ψυχική υγεία κυρίως των γυναικών, και η τρίτη, ακολουθεί τις μεταδομιστικές θεωρίες για τη λογοθετική, έμφυλη συγκρότηση της ψυχικής εμπειρίας. Παρουσιάζονται οι θεωρητικές παραδοχές και αντιπροσωπευτικά ευρήματα της κάθε προσέγγισης χωριστά, όπως και οι περιορισμοί ως προς την εξηγητική τους ισχύ. Οι ψυχολογικές σπουδές φύλου στην Ελλάδα έχουν χαμηλή ακαδημαϊκή παρουσία παρά τις επίσημες εκθέσεις αλλά και τα κείμενα των φεμινιστικών κινημάτων της βάσης που δείχνουν την επιδείνωση της θέσης των γυναικών στις περισσότερες κοινωνίες, όπου η γενικευμένη ανδρική κυριαρχία διαιωνίζεται. Αυτή η επιδείνωση έχει συνδεθεί με τα προγράμματα λιτότητας και την μαζική υποχώρηση του κράτους πρόνοιας που μετατρέπει τις γυναίκες σε έναν «εφεδρικό στρατό άμισθης κοινωνικής φροντίδας», και με την αναζωπύρωση του δεξιόστροφου αυταρχισμού σε πολλές κυβερνήσεις κρατών που προωθούν αναχρονιστικές νομοθεσίες αλλά και μια νέου τύπου σεξιστική κουλτούρα.
Λεπτομέρειες άρθρου
- Πώς να δημιουργήσετε Αναφορές
-
Ζήση Α. (2022). Έμφυλες διαφοροποιήσεις στην ψυχική υγεία: θεωρητικές προσεγγίσεις, ευρήματα και προοπτικές. Ψυχολογία: το περιοδικό της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας, 27(3), 144–156. https://doi.org/10.12681/psy_hps.32647
- Ενότητα
- ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ
Αυτή η εργασία είναι αδειοδοτημένη υπό το Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Το περιοδικό ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ έχει υιοθετήσει μία πολιτική Platinum open-access. Τα έξοδα υποβολής, επεξεργασίας ή δημοσίευσης των εργασιών καλύπτονται από την Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία. Τα πνευματικά δικαιώματα των δημοσιευμένων εργασιών προστατεύονται από την άδεια 'Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International'. Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης. Η άδεια αυτή επιτρέπει σε τρίτους, να χρησιμοποιούν την εργασία σε οποιαδήποτε μορφή, με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση στο περιοδικό ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Επιπλέον, κάθε διανομή της εργασίας οφείλει να γίνεται με τους ίδιους όρους διανομής, δηλαδή με την ίδια άδεια Creative Commons.
Λήψεις
Τα δεδομένα λήψης δεν είναι ακόμη διαθέσιμα.
Αναφορές
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191
Barko, N. (2000). The other gender gap. The American Prospect, 61-63.
Bebbington, P. E. (1988). The social epidemiology of clinical depression. In A.S. Henderson & G.D. Burrows (Eds.). Handbook of Social Psychiatry (pp. 87-102). Elsevier.
Beck, A. T. (1987). Cognitive models of depression. Journal of Cognitive Psychotherapy, 1(1), 5-37.
Belle, D. (1982). Social ties and social support. In D. Belle (Ed.). Lives in Stress: Women and depression. Sage.
Belle, D. & Doucet, J. (2003). Poverty, inequality, and discrimination as sources of depression among U.S. women. Psychology of Women Quarterly, 27, 101-113.
Bifulco, A., Brown, G. W., Moran, P., Ball, C. & Campbell, C. (1998). Predicting depression in women: The role of past and present vulnerability. Psychological Medicine, 28(1), 39-50. https://doi.org/10.1017/S0033291797005953
Bifulco, A., Kwon, J., Jacobs, C., Moran, P. M., Bumm, A. & Beer, N. (2006). Adult attachment style as mediator between childhood neglect/abuse and adult depression and anxiety. Social Psychiatry & Psychiatric Epidemiology, 41, 796-805. https://doi.org/10.1007/s00127-006-0101-z
Bowlby, J. (1988). A secure base: Clinical applications of attachment theory. Routledge.
Brown, G. W. & Harris, T. (1978). Social origins of depression: Α study of psychiatric disorders in women. Tavistock, London.
Brown, G. W., Andrews, B., Harris, T., Adler, Z. & Bridge, L. (1986). Social support, self-esteem and depression. Psychological Medicine, 16(4), 813-31. https://doi.org/10.1017/s0033291700011831
Brown, G. W., & Moran, P. M. (1997). Single mothers, poverty and depression. Psychological Medicine, 27(1), 21-33. https://doi.org/10.1017/s0033291796004060
Butler, J. (2006). Gender trouble. Routledge.
Cameron, D. (2020). Φεμινισμός: παρελθόν και παρόν του κινήματος. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
Chodorow, N. (1978). The reproduction of mothering: Psychoanalysis and the sociology of gender. California University Press.
Coiro, M. J. (2001). Depressive symptoms among women receiving welfare. Women & Health, 32, 1-23. https://doi.org/10.1300/J013v32n01_01
Cooper, M. L., Shaver, P. R. & Collins, N. L. (1998). Attachment styles, emotion regulation and adjustment in adolescence. Journal of Personality and Social Psychology, 74(5), 1380-97. https://doi.org/10.1037//0022-3514.74.5.1380
Cyranowski, J. M., Frank, E., Young, E. & Shear, M. K. (2000). Adolescent onset of the gender differences in lifetime rates of major depression. Archives of General Psychiatry, 57(1), 21-27. https://doi.org/10.1001/archpsyc.57.1.21
Δεληγιάννη-Κουϊμτζή, Β., Σακκά, Δ., Ηρακλείδου, Μ. & Φρόση, Λ. (2005). Μεγαλώνοντας ως αγόρι: Διερεύνηση της ανάπτυξης της ανδρικής ταυτότητας στην εφηβική ηλικία. Gutenberg.
Edin, K. & lein, L. (1997). Making ends meet: How single mothers survive welfare and low-wage work. Russell Sage Foundation.
Federici, S. (2021). The patriarchy of the wage: Notes on Marx, Feminism, Gender. Independent Publishers Group.
Gammell, D. J., & Stoppard, J. M. (1999). Women's experiences of treatment of depression: Medicalization or empowerment? Canadian Psychology / Psychologie canadienne, 40(2), 112–128. https://doi.org/10.1037/h0086831
Gilligan, C. (1982). In a different voice: Psychological theory and women’s development. Harvard University Press.
Hankin, B. L., & Abramson, L. Y. (2001). Development of gender differences in depression: An elaborated cognitive vulnerability-transactional stress theory. Psychological Bulletin, 127(6), 773-796. https://doi.org/10.1037/0033-2909.127.6.773
Jack, D. C. (1991). Silencing the self: Women and depression. Harvard University Press.
Jack, D. C. (1999). Silencing the self: Inner dialogues and outer realities. In T. Joiner & J. C. Coyne (Eds.). The interactional nature of depression: Advances in interpersonal approaches (p. 221–246). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/10311-008
Jack, D. C., & Dill, D. (1992). The Silencing the Self Scale: Schemas of intimacy associated with depression in women. Psychology of Women Quarterly, 16(1), 97–106. https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.1992.tb00242.x
Jack, D. C., & Ali, A. (Eds.). (2010). Silencing the self across cultures: Depression and gender in the social world. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195398090.001.0001
Jadhav, S. (1996). The cultural origins western depression. International Journal of Social Psychiatry, 42, 269-286. https://doi.org/10.1177/002076409604200403
Kaplan, A. (1986). The "self-in-relation": Implications for depression in women. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 23(2), 234-242. https://doi.org/10.1037/h0085603
Καραμεσίνη, Μ. (2021). Γυναίκες, φύλο και εργασία στην Ελλάδα. Νήσος.
Kessler, R. C., & McLeod, J. D. (1984). Sex differences in vulnerability to undesirable life events. American Sociological Review, 49(5), 620-631. https://doi.org/10.2307/2095420
Kessler, R. C., Price, R. H., Wortman, C. B. (1985). Social factors in psychopathology: stress, social support and coping process. Annual Review of Psychology, 36, 531-572. https://doi.org/10.1146/annurev.ps.36.020185.002531
Kessler, R., McGonagle, K., Zhao, S., Nelson, C., Hughes, M., Eshleman, S., Wittchen, H., Kendler, K. (1994). Lifetime and 12-month prevalence of DSM-III-R psychiatric disorders in the United States. Results from the National Comorbidity Survey. Archives of General Psychiatry, 51, 8-19. https://doi.org/10.1001/archpsyc.1994.03950010008002
Klonoff, E. A., Landrine, H. & Campbell, R. (2000). Sexist discrimination may account for well-known gender differences in psychiatric symptoms. Psychology of Women Quarterly, 19, 93-99. https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.2000.tb0102
Κογκίδου, Δ. (2015). Πέρα από το ροζ και το γαλάζιο: Όλα τα παιχνίδια για όλα τα παιδιά. Επίκεντρο.
Lafrance, M. N. (2007). A bitter pill: A discursive analysis of women’s medicalised accounts of depression. Journal of Health Psychology, 12(1), 127-140. https://doi.org/10.1177/135910530707174
Lafrance, M. N. & Stoppard, J. (2007). Re-storying women’s depression: A material-discursive approach. In Narrative Therapy: Making meaning, making lives. Sage Publications.
Lafrance, M. N. (2009). Women and Depression: Recovery and resistance. Routledge.
Lafrance, M. N. & McKenzie-Mohr, S. (2013). The DSM and its lure of legitimacy. Feminism & Psychology, 23(1), 119–140. https://doi.org/10.1177/0959353512467974
Lafrance, M. N., & Wigginton, B. (2019). Doing critical feminist research: A feminism & Psychology reader. Feminism & Psychology, 29(4), 534-552. https://doi.org/10.1177/0959353519863075
Mann, S. A. (2012). Doing feminist theory: from modernity to postmodernity. Oxford University Press.
Marecek, J. (2006). Social Suffering, Gender, and Women's Depression. In C. L. M. Keyes & S. H. Goodman (Eds.). Women and depression: A handbook for the social, behavioral, and biomedical sciences (p. 283-308). Cambridge University Press. Marsella, A. (1981). Depressive experience and disorder across cultures. In H. Triadis & J. Draguns (Eds.). Handbook of Cross-Cultural Psychology. Allyn & Bacon. https://doi.org/10.1017/CBO9780511841262.014
Mazure, C. M., & Maciejewski, P. K. (2003). The interplay of stress, gender and cognitive style in depressive onset. Archives of Women’s Mental Health, 6, 5-8. https://doi.org/10.1007/s00737-002-0161-3
Metzl, J. M. (2003). Prozac on the Couch: Prescribing gender in the Era of Wonder Drugs. Duke.
Metzl, J. M., & Angel, J. (2004). Assessing the impact of SSRI antidepressants on popular notions of women’s depressive illness. Social Science & Medicine, 58, 577-584. https://doi.org/10.1016/s0277-9536(03)00369-1
Miller, J. B. (1976). Toward a new psychology of women. Beacon Press.
Miller, S. M., & Kirsch, N. (1987). Sex differences in cognitive coping with stress. In R. C. Barnett, L. Biener, & G. K. Baruch (Eds.), Gender and stress (p. 278–307). Free Press. https://doi.org/10.1177/0146167294204009
Nightingale, D. J. & Cromby, J. (1999). Social Constructionist Psychology: A critical analysis of theory and practice. Open University Press.
Nolen-Hoeksema, S. (1991). Responses to depression and their effects on the duration of depressive episodes. Journal of Abnormal Psychology, 100(4), 569-582. https://doi.org/10.1037//0021-843x.100.4.569
Nolen-Hoeksema, S., & Girgus, J. S. (1994). The emergence of gender differences in depression during adolescence. Psychological Bulletin, 115(3), 424- 443. https://doi.org/10.1037/0033-2909.115.3.424
Nolen-Hoeksema, S., & Jackson, B. (2001). Mediators of the Gender Difference in Rumination. Psychology of Women Quarterly, 25, 37-47. https://doi.org/10.1111/1471-6402.00005
Pearlin, L. I., Lieberman, M. A., Menaghan, E. G. & Mullan, J. T. (1981). The stress process. Journal of Health & Social Behavior, 22, 337-356. https://doi.org/10.2307/2136676
Piccinelli, M., & Wilkinson, G. (2000). Gender differences in depression. Critical review. The British Journal of Psychiatry, 177, 486-492. https://doi.org/10.1192/bjp.177.6.486
Pilgrim, D. & Bentall. R. (1999). The medicalization of misery: A critical realist analysis of the concept of depression. Journal of Mental Health, 8, 261-274. https://doi.org/10.1080/09638239917427
Radtke, L. H. (2017). Feminist theory in Feminism & Psychology [Part I]: Dealing with differences and negotiating the biological. Feminism & Psychology, 27(3), 357-377. https://doi.org/10.1177/0959353517714594
Rosenfiled, S. (1999). Gender and mental health: Do women have more psychopathology, men more or both the same (and Why)? In A. V. Horwitz & T. L. Scheid (Eds). A Handbook for the Study of Mental Health: Social contexts, theories and systems (348-360).
Seaman, M. V. (1997). Psychopathology in women and men: focus on female hormones. American Journal of Psychiatry, 154, 1641-1647. https://doi.org/10.1176/ajp.154.12.1641
Siefert, K., Heflin, C. M., Corcoran, M. E. & Williams, D. R. (2001). Food insufficiency and the physical and mental health of low income women. Women & Health, 32, 159-177.
Seligman, M. E. P. (1975). Helplessness: On depression, development, and Death. Freeman.
Stoppard, J. M. (1999). Why new perspectives are needed for understanding depression in women. Canadian Psychology, 40(2), 79-90. https://doi.org/10.1037/h0086828
Stoppard, J. M. (2000). Women and psychology. Understanding depression: Feminist social constructionist approaches. Taylor & Frances/Routledge.
Studd, J. W. W. & Smith, R. N. J. (1994). Oestrogens and depression. Menopause, 1, 18-23.
Thoits, P. A. (1995). Stress, coping, and social support processes: Where are we? What next? Journal of Health and Social Behavior, 35, 53-79. https://doi.org/10.2307/2626957
Todd, J. L. & Worell, J. (2000). Resilience in low-income, employed, African American women. Psychology of Women Quarterly, 24, 119-128. https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.2000.tb00192.x
Turner, R. J., & Avison, W. R. (1989). Gender and depression: Assessing exposure and vulnerability to life events in a chronically strained population. Journal of Nervous and Mental Disease, 177(8), 443-455. https://doi.org/10.1097/00005053-198908000-00001
Turner, R. J., & Lloyd, D. A. (1995). Lifetime traumas and mental health: The significance of cumulative adversity. Journal of Health and Social Behavior, 36(4), 360-376. https://doi.org/10.2307/2137325
Ussher, J. M. (1991). The madness of women: Myths and experiences. University of Massachusetts Press.
Ussher, J. M., & Dewberry, C. (1995). The nature and long-term effects of childhood sexual abuse: A survey of adult women survivors in Britain. British Journal of Clinical Psychology, 34(2), 177–192. https://doi.org/10.1111/j.2044-8260.1995.tb01453.x
Ussher, J. M. (2010). Are we medicalizing women’s misery? A critical review of women’s higher rates of reported depression. Feminism Psychology, 20, 9-35.
Ussher, J. M., & Perz, J. (2013). PMS as a process of negotiation: women's experience and management of premenstrual distress. Psychology & health, 28(8), 909–927. https://doi.org/10.1080/08870446.2013.765004
Ussher, J. M., Perz, J., & Parton, C. (2015). Sex and the menopausal woman: A critical review and analysis. Feminism & Psychology, 25(4), 449–468. https://doi.org/10.1177/0959353515579735
Wasylishyn, C. & Johnson, J. L. (1998). Leaving in a housing cooperative for low income women. Issues of identity, environment and control. Social Science & Medicine, 47(7), 973-981. https://doi.org/10.1177/1527154405283300
Wharton, A. S. (2009). The sociology of emotional labor. Annual Review of Sociology, 35, 147–165. https://doi.org/10.1146/annurev-soc-070308-115944
Weissman, M. M., Bland, R. C., Canino, G. J. et al. (1996). Cross-national epidemiology of major depression and bipolar disorder. JAMA, 276, 293-299. https://doi.org/10.1186/1741-7015-9-90
Ζήση, Α., Μαυροπούλου, Σ. & Δαρδάνη, Χ. (2014). Μεγαλώνοντας παιδί/ά στο φάσμα του αυτισμού: Η ταξική διάσταση. Ψυχολογία, 21, 437-452. https://doi.org/10.12681/psy_hps.23511
